Logonomia Anglica qua gentis sermo facilius addiscitur, conscripta ab Alexandro Gil, Paulinae Scholae magistro primario. Secundo edita, paulo correctior, sed ad usum communem accommodatior.

Document Type	Modernised
Code	Gil
Printer	John Beale
Type	print
Year	1621
Place	London

Logonomia Anglica qua gentis sermo facilius addiscitur, conscripta ab Alexandro Gil, Paulinae Scholae magistro primario. Secundo edita, paulo correctior, sed ad usum communem accommodatior.

Londini, Excudit Iohannes Beale.

Anno M. D. C. XXI

{n. p.}

Epistola dedicatoria

Serenissimo Potentissimoque Principi Iacobo, D. G. Magnae Britanniae, Franciae, et Hiberniae regi, fidei Defensori, etc.

Sive privatum meum officium spectem, omnem animi gratitudinem Majestati tu me debere agnosco, cuius gratia et clementia effectum est, ut hanc quam sequor vitae viam ingressus sim: sive etiam commune illud officium intuear, quod omnes viri boni regi literatissimo, et optimo deberi agnoscunt: non audebam ulli in hominibus nomini, praeterquam numini {A2} tuo hoc quicquid est operis consecrare, quod inter alia totius nostrae gentis honorem tantopere attingit, quem solus et sustines, et tueris. Neque enim bellica vitus, nec scentia literarum, nec candor ingenii, nec morum cultus, neque ulla rerum potentia ad gentis alicuius gloriam tantum valet, quantum sermo; quo ista inter se aperiunt, et exteris produnt, et posteris commendant. Hac de causa illustres viri Principes, Reges, Imperatores, de patrii sermonis cultu et nitore curam impense susceperunt. Iulius Caesar de vocum analogia scripsit ad M. Tullium. Augustus perinde scribendum censuit ac loquendum. Tiberius in Senatu verba facturus, nisi postulata prius venia, verbum peregrinum non pronunciavit. Et Carolus rebus gestis magnus, maior virtutibus, maximis illis de re literaria meritis hoc addidit; quod patrii sermonis Grammaticam scripsit, conatus regulis et praeceptis cultiorem et elegantiorem, ad aemulationem graecorum romanorumque, linguam teutonicam reddere, omnique barbarie exuere. Chilpericus rex Suessionum literis Gallicis, quatuor a se inventas addidit; publicoque edicto eas recipi, in scholis {n. p.} doceri, et in scripturis exprimi mandavit. Atque ut exotica mittam, multosque in serie auorum tuorum; Edwardus tertius, regum sui temporis delibatus flos, quo nemo aut rebus gestis clarior extitit, aut prudentia illustrior, decrevit; ne quis Gallice, aut in causis cognoscendis, aut in iure dicundo loqueretur (consuetudine iam inde a Wilhelmo Normano introducta) sed ut causarum cognitiones, sententiae, et caetera acta, lingua Anglica Latinaque conscriberentur. O si tanti principis curae par populi amor respondisset! Certe nec iuris consulti illa nomini Anglico inusta servitutis stigmata in hodiernum usque diem ostentarent: nec ab aliis gentibus male audiret (ut barbara) lingua Anglica, qua nulla, audeo dicere nulla earum quae nunc mortalibus in usu sunt, aut cultior, aut ornatior, aut ad omnia animi sensa explicanda aptior, aut facundior invenietur. Obrepere (fateor) in scriptione culpae innumerae, quibus discentium studia impediuntur: sed repetitis usque ab antiquitate, maiorum nostrorum characteribus, priorum temporum incuria intermissis; eas omnes ita restitui, ut quantumcumque rudis (percepta {n. p.} inprimis literarum prosodia) verum vocum nostrarum sonum, primo statim intuitu possit accipere. Sed quia omnis huius industriae fructus a tuo solius nutu dependet (neque enim cognitus, et agnitus error, ubi diu invaluit, sine magno exemplo statim deseritur) itaque quicquid ego totus sum, quicquid opera aut conatus meus, omne illud ad Majestatis Tuae pedes humillima provolutus offero, ut pro excellenti divini animi tui iudicio, Majestas Tua ratum esse iubeat conatum meum, aut etiam irritum.

Majestatis Tuae, humillimus subditus,

Alexander Gil.

{n. p.}

Praefatio ad lectorem

Gentis Anglicae, et linguae origo una est: ea ad saxones, et Anglos, Germaniae populos refertur. Saxones, sive a sicis (quas illi saecas vocabant), nomen traxerint: sive (quod mihi vero propinquius videtur) ab Askenaz Gomeri filio; non tenebo mordicus. Tamen utcunque illi saecas in pretio habuerint; certe seipsos saecasons (hoc est sicarum filios) non nominassent: at ab Askenaz, levi declinatione Sacas, se cum summo gentis honore, et debita parentis veneratione, Sacasons (hoc est Sacae filios) appellassent. Nam et docti censent posteros Askenaz ibi sedisse, et Germanorum iudaeorum magistri (quorum lingua non parum momenti habet in posteris Noachi dignoscendis) se volunt ese האשכנז֙ם, hoc est degentes in Ashkenazitis. Anglos olim in Cimbrica Chersoneso inter Iutlandiam et Holsatiam sedes habuisse, nonnulli sunt auctores. Sed perexiguus est ille angulus, qui tam numerosam gentem emitteret, ut vel duos tantum Angliae comitatus incoleret; quamvis sedes suas penitus desertas reliquisset. Alii Anglos Scaniam, sive Sconiam (quae etiam Daniae provincia est, sed Suediae contermina) habitasse volunt; et hinc a danis pulsos, sedes alias quaesivisse. An hinc in Pomeraniam traiecerint, nescio. Sed Ptolomaeus angilis, supra Albim ad Calusii usque fluminis initia non longe a Mesurio (quod hodie Magdeburgum volunt) sedes assignat: hinc ad occidentem solem sueuos, et teutonarios locat, et ad Albis ostia Saxonas. Atqui non in Sconia tantum est Engelholme primaria provinciae civitas; sed per universam fere Germaniam, manifesta sunt Anglorum vestigia. Saxonum quoque sedes Ptolomaeo sunt angustae nimis. Constat enim Saxonas ab inferioribus Rheni, ad Albim usque sinumque Codanum incoluisse [Avent. Annal. Boiorum lib. 5.] Itaque nisi recentius sit illud Saxoniae nomen quae hodie a Marchia ad Misniam et Lusatiam pertinet, perexigua sane est illa pars antiquae Saxoniae. Praesens enim vidisse memini, Hamburgum prima civitas Saxoniae. Veri autem simillimum est, eaque est historiae fides, Saxonas, qui postea Britanniam sui iuris fecerunt, eos fuisse, qui circa Amisium, Visurgim, Albimque fluvios consederunt. Adventus autem eorum in Britanniam hanc causam habuit.

Cum imperium romanum fractum et attritum esset, Britannia a romanis sub Valentiniano iuniore deserta est. Britannis diuturno cum romanis bello caesis, omni etiam reliquo populi flore ad extera bella evocato, tenues admodum vires erant contra Scotos, et Pictos. Scoti iamdiu ex Hibernia delati, septentrionaliorem insulae partem occupaverant. {n. p.} Picti, sive Britanni erant, qui romanam servitutem a suis cervicibus detestati eo etiam commigrarant; sive populus e Germania oriundus, a bellica fortitudine Phichti dictus non multum intererit. His igitur Britanniam vastantibus, et populum ad internecionem usque caedentibus, coactus est Vortigernus rex auxiliares saxonum copias accersire, quibus hostium impetus retardare, et cohibere posset. Hinc saxonibus gloria rediit, et pax Britannis. Sed quum rex stipendia militibus solvendo nolesset, initum foedus est, ut Cantium in Hengisti et saxonum ius concederet. Hoc factum circa annum salutis 450. Firmatur postea foedus; Hengisti pulcherrima sive filia, sive nepte, regi in matrimonium data, et soceri regno magnis provinciis amplificato. Hoc aegre ferre Britannos, fremere, regem abdicare, Vortimerum regem pro parte poscere, ad arma undique conclamatum. Per breve fuit hoe Vortimeri regnum; sed funestum saxonibus: quarto enim praelio eorum copias ita fudit, ut pedem in Britannia vix firmarent. Sed illo, novercae insidiis, e medio sublato, rediit cum suis Hengistus; et quod virtute non potuit, aggreditur fraude: simulato enim de pace colloquio, primores britones ad unum fere omnes trucidavit; Vortigernum, post filii funus regno iam restitutum, captivum abduxit: cuius libertas quatuor amplissimis provinciis compensatur. Sic rediit saxonibus animus: sic refectae vires. Sed nulla potentia longa. Aurelius enim vires eorum attrivit: at inclitus ille Arturus gentem fudit, fregit, domuit; sed non delevit tamen. Unde post Arturum ita invaluit eorum vis, ita crevit numerus, ut universam fere insulam (Walliae tantum et Scotiae montanis exceptis) sui iuris fecerint. Nec ita saxonibus obfuere frequentes Cadwallonis triumfi, quin filium eius Cadwalladrum, ad Armoricanos usque Britannos fugarent. Et, sive quod linguae suae puritatem, et gentis decus retinere vellent; sive quod bella odiis incensa gererent: ita in ipsam britonum lingum saevitum est, ut omnia ferme nomina civitatum, oppidorum, villarum, fluminum, traiectuum, silvarum, vallium, et montium Saxonicis vocabulis mutarentur. Sic saxonibus circa annum 680 in Britannia rerum dominis, in septem regna divisum est imperium. In hac heptarchia, variis bellorum civilium procellis agitata, nunc hoc, nunc illud regnum caeteris eminuit. Igitur postquam Egbertus occidentalium saxonum princeps rerum potiretur; ut discordes suorum animos consopiret, populum uno nomine engelice, ipsamque terram Engeland appellari iussit. Sic Iutarum, et Phrisiorum nomen (quorum non infrequens numerus huc cum Anglis appulerat) omnino evanuit. Et licet omnes communi nomine Saxones vocarentur, (unde et ipsa insula Saxonia transmarina dicta est) tamen quia in saxonibus princeps erat ille populus quos Ptolomaeus Angilos, nos Anglos appellamus; satis erat Egberto causae vocabuli sui, licet alii etiam alias comminiscantur. Haec fuere gentis nostrae et linguae incunabula: quae si amplius nosse animus est, frequentes sunt in hoc argumento historiae. Perfectam autem huiusce rei cognitionem tibi dabit, eruditissimi, et antiquitatum nostrarum sagacissimi interpretis Wilhelmi Camdeni Britannia. {n. p.}

Sermonis nostri puritas hinc constare potest, quod praeter illam mutationem quam saepe defleo, illamque quam temporis diuturnitas omni sermoni inferre solet (idque ut infinita illa potestas et sapientia eniteat, ex omni sono, et significatione quae in voce humana esse, aut exprimi possit) nulla exterarum gentium colluvies nostrum infecerit. Et quum reliqui teutones, quaquaversum erumpentes in Italia, Gallia, Hispania, etc. linguam gentis didicerint: tamen, maiores nostri sermonis sui puritatem semper retinuerunt. Nam quamvis antiqua illa britonum, et saxonum odia iamdiu resederint, et populus mutuis connubiis iunctus, unius imperio pareat, una lege ius suum tueatur, et (quod maximum est animorum vinculum) eandem fidem, et religionem colat: propriis tamen familiarum nominibus exceptis; vix ulla vox Britanica in usum communem recepta est. Magna fateor rerum facta est mutatio in illa strage quam Dani ediderunt, quae in Anglia a Knuto primo ad Edwardum (hoc est, annos viginti quinque) invaluit: maior in victoria Normanorum: at vero sermonis mutatio nulla. Dani enim, populus ut loco dissitus, sic animos quoque dissitos habuerunt: at vero sermonis maior erat concordia, quam quae illis hodie est cum reliquis Germaniae populis; quemadmodum ex Knuti decreto de religione, quod adhuc saxonice extat, manifestum est. Normanni vero etsi sermonem suum teutonicum in Gallicum mutassent, idque etiam Wilhelmus primus omnibus modis tentaret, ut Angli Gallice loquerentur: ita tamen irritus fuit ille conatus, ut post Wilhelmum totus refrixerit. Assensere quidem Victori plerique nobiles, et voluptatum ministri, et certo certius aulici, qui bonis aliorum inhiabant; ideoque in plurimis aulae servitiis multa adhuc sunt Gallica vocabula: in lusibus etiam, in aucupiis, et venationibus omnia Gallice: etiam nostrates canes ad praedam adhortantur Gallice, nisi Tristramus, quem adolescens legi iam penitus consenuerit. Sunt et forensia vocabula multa, in communi usu nonnulla. Sed his in Etymologia datus est locus.

Restat ut videamus, quam tandem mutationem, ab ipsa, temporis diuturnitate, sermo noster perpessus est. Extant Anglice antiquissima glossemata in Evangelistas, circa annum Christi 700 conscripta: postea etiam ad populum conciones, ecclesiae canones, et huiusmodi ad rem divinam facientia: sed ego e media antiquitate exemplum sumam ab Aelfrico, qui Eadgaris tempore floruit; cuius regni initium fuit anno salutis 960. Epistola eius ad Sigeferthum hoc habeet exordium.

“Aelfric abb: gret Sigeferth freondlice. Me is gesaed that thou redest beo”

I, Aelfrick abbot, greet friendly, to me it is said speakest by

“me that ic other taehte on Engliscen gewriten other eower ancor aet ham”

I teach in my English writing then your at home

“mid eow taeth. forthan the he swutelice saegth, that it sie alefd that messe”

with you teacheth because that he soothly saith, is alow’d mass

“preostan wel motan wifigen, and min gewriten withcwetheth thysen.”

priests may take wives, my writings gainsaieth this.

Nemo vere anglus est, qui voces hasce omnes suas esse non agnoscit, {B} utcunque dialecto variari videantur. At si sequentium temporum authores legas, nescio an agrestem asperitatem exuisse iudices, an potius novam induisse. Habe paucula ex illis quae Michael Draitonus, orbis Anglici Dionysius, citat ex Roberto Glocestrensi, de Londino a Luddo nescio quo moenibus cincto. illustr. in Polyolbii cantum 8.

Walls he let make al about and yates yp and doun

And after Lud that was is name he cluped it Luds toun.

The herte yate of the toun that yut stont ther and is

He let hie clupie Ludgate after is o nam iwis.

He let him tho he was ded burie at thulk yate,

Theruore yut after him me clupeth it Ludgate.

scio inconcinnam videri hanc poetae rusticitatem, qui annos ultra trecentos scripsit: sed utcunque sermonis usus se dederit, praesentibus hominum temporibus in flore videtur, nisi et idiomatis peritia adsit, et solers vocum alienigenarum discriminatio.

Huc usque peregrinae voces in lingua Anglica inauditae. Tandem circa annum 1400, Galfridus Chaucerus, infausto omine, vocabulis Gallicis, et Latinis poesin suam famosam reddidit. Hic enim vulgi indocti stupor est, ut illa maxime quae non intelligit admiretur. Hinc nova profluxit scribendi, et loquendi scabies. Nam ut quisque sciolus videri vult, et linguae Latinae, Gallicae, aliusue suam peritiam venditare: ita quotidie fera vocum monstra cicuriat; horridasque, et male sonantes, nidique infausti picas, et cicumas nostra verba conari docet. Sic hodie fere ex iis Anglis sumus, qui Anglice non loquuntur, ab Anglicis auribus non intelliguntur. Nec satis habemus spurium hunc foetum suscepisse, foedum aluisse; sed legitimum etiam, origine nostrum, vultu gratum, et a maioribus agnitum, pepulisse. O dura ora! Communiter audio komon, visεes, εnvi, malis, etiam virtv, studi, ʒustis, piti, mersi, kompassion, profit, komoditi, kulor, grās, favor, akseptans, etc. At vero quo gentium eiecistis illa vocabula, quae pro his adulterinis maiores nostri usurparunt? Ut voces ciues exulent? Ut nova barbaries universam linguam Anglicam extirpet? O vos Anglos! vos (inquam) appello quibus sanguis ille patrius palpitat in venis; retinete, retinete quae adhuc supersunt reliquiae sermonis nativi; et quae maiorum vestigia apparent illis insistite. Anne ut ipsi linguam vestram Romanis provincialem faciatis, quorum maiores Romana arma contempserunt? Satis superque risimus execrabiles aggravationes, inficiosas indecentias, et deplorabiles excrutiationes vestras. Fabulae etiam fuerunt semicirculi, et trianguli suppeditalium vestrorum, vultis amplius colaphizari?

Physician Mirus talks of saliuation,

Of Tophes, of pustules, of febricitation,

Who doth ingurgitate, who doth tussicate,

And who an vlcer hath inueterate. {n. p.}

Thus while his inkhorne termes be doth apply,

Euacuated is his ingenie.

Auditum adveniens rides Wilsone? Atque ut nos una tecum rideamus, ede (quaeso) Gabritii et Beyae colloquium LatinoGallico-Anglice cantantium. Nec tamen haec ideo dicta esse velim, ac si omnes omnino peregrinas voces repudiarem: sed ut illorum libidinem refraenem, qui voces vsitatas, sono gratas, et sensus plenissimas aversantur; ut novas, auditu asperas, sensu dubias, pariant. Neque enim minus nobis quam aliis gentibus licere puto. Sed ut quaeque gens mercibus aliunde importatis libere utitur, suasque ipsa extrudit ut alienas comparet: sic et lingua quaevis alienis copiis ditescere potest, suasque aliis impertire. Quam multa romani a araecis sumpsere? Et post captam Graeciam, quam multa vicissim graeci a romanis? Et si Latinae linguae origines libet altius inquirere, multa a nostris esse desumpta invenies. Et ut a cornicula AEsopica plumas aliquot nostrates demam, exempla paucula e multis proponam, ut docti iudicent.

Teutonica				Anglica		Latina		Anglica		Latina
Wein				wjn		vinum,		wag		vagus, a, um
Wust				wast		vastus, a, um		the West		vesper
Wol				wel		valeo				quod in
Wollen		to		wil		volo				occidente apparet
Wahlen				wallow		voluo
	Wespe				wasp		vespa
	Witwe				widow		vidua		to worrow
	Wurm				wurm		vermis		to wade	voro
ein	Wall		a		al, or		vallum			vado, as,
					bulwark					Inde vadum
	Weg				wai		via

Hic vero fac V antiquo, et recto sono proferas, quo nos W. Nam quamvis per illud V, saepe digamma AEolicum sive F, crassum exprimerent, in his tamen et multis aliis non obtinuit. V, enim literae F, contermina, graece per β vertitur: ut, in φλάβιος et Βιργίλιος, in aliis per ȣ: ut, in Ουαλης a valeo, ουεσπασιανὸς a vespa. Quamvis non negem nostru W, per V, id est F, crassum, aut etiam per ipsam B, verti, ut a Wall belgice, teutonice Waluisch, Anglice whale, Latine balaena. Et quemadmodum haec ab una litera incipientia se offerunt: sic etiam inveniet, cui vacat in pluribus experiri. Namque ut ad Asylum Romuli plurimarum gentium vicina fluxit colluvies, unde tandem unus latronum grex: sic etiam ex linguis maxime inter se dissitis, una tandem lingua romana conflata est; ideo Latina dicta, quia ut a Latinis maximus conventus sceleratorum, sic plurima inde vocabula deducta sunt. Quare quum nostra Latini asciverint, reddere quidem idque cum fenore oportebit. Sic multa hodie Germani a Latinis mutuantur, neque id in vocibus tantum, sed etiam alicubi in syntaxi. {B2}

Et quum lingua nostra alienas voces tam facile et admittit, et sponte adoptat: hoc itidem et nobis licere postulo, ut monosyllaba nostra assumptis aliunde plurisyllabis mitescant. Et quum semel omnis terrae labium unum fuerit, et unus sermo; optandum sane esset, ut una vocum communione, unus omnium gentium sermo communis fieret. Quod si humanis viribus conandum esset, nulla profecto lingua ad hoc magis commoda, quam lingua Anglica, inveniretur. Sed quia hoc humano ingenio sperandum non est, ita nos in novis vocibus asciscendis pudenter geramus, ut hoc coacti, non petulanter facere videamur. Quod sane tum denique fiet, quum nostrae voces, nec simplices, nec compositae, peregrinae dictionis vim et sensus assequentur.

Superest, ut de nova quam affero Orthografia pauca dicam. Et sane cum viderem saxonum characteres maxima ex parte Latinis literis haud ita absimiles, sed ut unos ab aliis traductos facile iudicares; nostros tamen concinnitate et elegantia Latinos multum superasse: animadverterem etiam in omnibus antiquis scriptis, nostris maximae curae fuisse, ex vera, prosodia voces describere; denique tum primum allatum esse scripturae vitium, cum libri nostri imprimi coepissent; omnem cacographiae nostrae culpam eo potissimum referebam. Nam cum prudentissimus ille rex, et una, faventissimus literarum Henricus septimus, typografum Wynkyn de Worde (qui primus, scripta Anglica prelo expressit) huc e Germania evocaret: necesse habuit typografus, illis quos habuit typis, nostras voces excudere. Sic primum accepti sunt th pro ð, g for ʒ, etc. Et si huic non absimile incommodum etiam accederet, ut praelo corrigendo non doctus praesset sed aliquis de grege mercatorum qui Germanice et Anglice loqui posset; corrumpi necesse erat orthografiam nostram; et quia tempestiva medela adhibita non est, in hominum usum corruptam transire. Atque hanc sane existimo unicam fuisse cassam corruptelae. Cui rei etiam hoc argumeto esse potest, quod Germani sonos illos non habent, in quibus maxime erratum est. Neque enim pronunciant thing sed Ding, pro faðer, what, Ʒosef, Chansler; efferunt vater, Yosef, was, kantzler. Quae vitia si corrigas, et vocalibus sua tempora tribuas; habes fere omnia, certe praecipua quae in nostra scriptione corrigenda sunt. Occurrere quidem huic vitio viri boni et literati, sed irrito conatu; ex equestri ordine Thomas Smithus; cui volumen bene magnum opposuit Richardus Mulcasterus; qui post magnam temporis, et bonae chartae perditionem, omnia consuetudini tanquam tyranno permittenda censet. Unum in equite iure reprehendit, quod novi eius characteres nec aspectu grati sunt, nec scriptu faciles. Huic malo, quoad potuit, subvenit e fecialibus unus, qui eorum more ex gradu officii nomen sibi Chester assumpsit. Sed ille, praeterquam quod nonnullas literas ad usum pernecessarias omisit, sermonem nostrum characteribus suis non sequi, sed ducere meditabatur. Multa omitto. Neque enim bene facta maligne detrectare, meum est: tamen haec paucula adnoto, ne me homini probo falsum crimen affinxisse putes. Emendato nostro charactere utrumque leges, quia de sono tantum certamen est. Sic igitur ille. folio 66, b. {n. p.}

Pre		prai	sed		said	iu		yü
ue		wai	ei		I	iuz		vz
se	pro	sai	ov	pro	of	uï	pro	wï
ðe	pro	ðei	aunsuer		answer	uið		with
bue		buoi	riding		rëding	knön		knöun
me		mai

Non nostras hic voces habes, sed Mopsarum fictitias. Wadus autem non solum cum feciali errare voluit, sed secum etiam seorsum sentire. Sic non scripsit Lundon; quod communis fert dialectus; sed, quod tabellarii, Lunun, aut lintrarii Lüun. Nec duplices consonas admisit in Ʒon and ʒustis, sed Dzyon et dzyustis scribenda tenuit: idque quia duplex illa consona quae has voces incipit, in haec elementa proxime distrahi videatur. Nos autem in vocibus describendis, non simplices sonos distrahimus: sed distractos potius in unum coniungimus. Bulokerus v paucula mutavit, sic multa fideliter emendavit. Atque hi sunt quos scio Orthographiae nomen suum publice professos esse. Ego autem cum M. Fabio sic censendum statuo. Quemadmodum in moribus bonorum consensus, sic in sermone consuetudo doctorum, primaria lex est. Scriptura igitur omnis accommodanda erit, non ad illum sonum quem bubulci, quem mulierculae, et portiores; sed quem docti, aut culte eruditi viri exprimunt inter loquendum, et legendum. Et quemadmodum periti pictores ab humana facie sic ponunt imaginem, ut vivos vultus imitetur: sic etiam a viva voce verba describere oportebit, ut a vera prosodia ne latum pilum aberremus. Sed ne existimes, me de sono tanquam pro aris dimicaturum, quatuor esse concedo, quae regulae huius asperitatem aliquantulum lenire, Orthographiam permultum adiuvare possunt. 1. Deriuatio, 2. Differentia, 3 Mos receptus, et 4 Dialectus. Quae quidem sic in adiaphoris valere cupio, ut nullo tamen modo a rei veritate depellant.

1. Sic derivativa primitivorum scripturam sequuntur: ut, divjn, skolar potiùs quam devjn, skoler: quia in syllabis correptis, ubi utrumvis indifferenter auditur, etymon sequendum esse statuemus. Sic contra, derivata primitivorum orthografiam ostendunt; ut, personz non persnz; quia in derivatis personal et personaliti, o, nondum evanuit. Derivatio tamen de vero sono ne quicquam detrahito, veto enim scribi houer, honor, honest; quia in his, h, nec auditur, nec audiri quidem aut debet, aut potest, ex regula quam pag. 10. reperies: dicimus enim an ouer, mjn onor, ðjn onesti; non a houer, mj honor, ðj honesti. Proinde doctus, etymon intuitus, scribat divjn, skolar, onor, kunʒurer: at si indoctus suas aures sequutus scribat devjn, skoler, oner, kunʒerer, susque deque habeo.

2. Differentia significationis (quoad fieri potest, et sonus permittit) orthografia discernitur. Quare cum scribas our noster, a, um; e, interposito scribatur ouer hora: id enim et prolatio ferre potest, et sensus hanc differentiam requirit. Sic J, ego; ei, oculus; ëi, ita; dézert, solitudo; a dezért, meritum: at vero a súbʒekt subditus, et tu subʒékt subiicio; aut solo sensu, aut {n. p.} accentu distinguuntur. Nec in vocibus tantum solitariis haec differentia est observanda, sed etiam compositis in orationem. Dicimus enim mj nativitis kast: quod verti potest, nativitas mea calculatur, aut calculus nativitatis meae: hic igitur orthografia, mj nativitis iz kast, omnem tollit ambiguitatem. I kanot drink wjn, non possum bibere vinum; et J kan not drink wjn, possum non bibere vinum, ex orthografia duntaxat fraudem fallunt. Sic igitur orthographia sonum penitus penitusque non sequetur, quum sensus differentia quaerenda est.

3. Nec vero conssetudini parum tribuo: qui illam ubique sequendam iudico, nisi ubi vera prosodia manifesto repuguat. Proinde licet frequentius dicamus fόk, fât, bâm, hâf, et tâk, wâk, wið, ov, agenst; tamen quia e primis illis omnes eruditi non eiiciunt l, sequamur hic consuetudinem, et aliqua ex parte derivationem, in fölk, fâlt, bâlm, hâlf, à volk, fâl, balsamum, halb [in tâlk, wâlk, with, oðer, of, against, scribendi consuetudinem tantum: idque quod docti aliqui viri sic legunt, et aliquando loquuntur. Incipientia etiam a w: ut, wit, wïn, wash, wäk, wail, wil, si k, propositum habent, necessario efficiunt, kwit, kwïn, kwash, kwäk, kwail, kwil: tamen quia consuetudinem sensim dissuere malo, quam repente praecidere; fero non invitus, ut scribere possis quit, quïn, quash, quäk, quail, quil. Propria etiam nomina, quadam dignitatis praerogativa assuetam scribendi formulam retinebunt, utcunque vulgo vitio distorqueatur. d’Aubigne, d’Anuers, d’Aubridg-Court, Redklif, Cotswöuld, etc. quae vulgus extollit Daubnei, Dauers, Dabskot, Ratlif, Cotsal.

4. Quin etiam ubi dialectus variat, facile patior ut ipsa scriptura sibi minime constet: ut, farðer, furðer, aut furder; murðer, aut murder; tu flj, aut tu flï, tu flït, aut tu flöt, etc. Dialectis autem (excepta communi) in oratione soluta nullus est locus; nisi ubi materiae necessitas postulat: poetis metaplasmus omnis modeste conceditur.

Supersunt, lector, quae te rogatum velim. Primum, ut si quid in hoc studiorum itinere a regia veritatis via devius aberrarim, illud pro candore tuo corrigas, aut me admoneas. Alterum ne mihi cacografiam festinus improperes: praesertim cum quatuor esse concesserim, quae scriptionem aliquantulum mutare possunt, ut de accentu, aut metaplasmo nihil addiderim, donec illuc pervenero. Unum fortasse quereris. Deesse alicubi duplicatas consonas; ut, in fatter, better, robbing, quam quidem culpam nos ita probamus, ut (si quando tempus ad eam rem tulerit) duplicatas illas consonas, culpam esse in orthographia non ferendam ostenderimus; nisi ubi aut compositione, aut metaplasmo, licuerit crimen defendere. Sed haec in praesens missa facio; ne prolixa nimis praefatione, videar moras tuis studiis nexuisse.

Vale.

{n. p.}

Libri synopsis

Logonomia Anglica partes habet 4

malo, in earum

prosodia, Cap. 1

1. Grammaticam

compositione, Cap. 2

de literarum

simplicibus

vocalibus, Cap. 3

usu

recto, qui

consonis, Cap. 4

est in literis

proprias, Cap. 5

Diphthongos

improprias ubi de

coniunctis

dialectis, Cap. 6

syllabas et voces, Cap. 7

primitivis

vocibus

peregrinis, Cap. 8

derivatis

compositis

nostratibus

comparatis

Cap. 9

2. Etymologiam de

diminuitis

communi

Cap. 10

vocum

nomine

proprio

speciebus 3

personali

Cap. 11

species 3

verbo,

Cap. 12

cuius sunt

coniugationes 3

Consignificativis, quae sunt adverbi, coniunctiones etc., Cap. 13

Absoluta, Cap. 14

soluta

simplex

convenientiae, Cap. 15

Rectionis quae est

casus

unius, Cap. 16

varii, Cap. 17

utraque

verbi, Cap. 18

aut est

1. vocum

delectu ubi

appendicibus

3. Syntaxin

tropi 4 cum

et vitiis, Cap. 19

quae est aut

defectu

ornata in

usu, isque

pleonasmo

Cap. 20

aut in

enallage

poetica

vocis

sono, Cap. 21

Cap. 24

2. sententiae ordine et sensu, Cap. 22

3. exochis, Cap. 23

grammatico

Cap. 25

accentu

rhetorico

syllabarum quantitate

Cap. 26

4. Prosodia in

metro, idque

est aut in

pedibus

carmine

Rythmico, Cap. 27

Latinum imitante, Cap. 28

{n. p.}

Errata ante legendum corrige

Syllabae quae natura sua communes sunt, possunt indifferenter per vocales longas aut breves describi: ut, shal aut shâl, dans aut dâns, bi bï, ded dëd, whöm whüm, moðer muðer, sai säi, mai mäi, etc. Quaedam accentu variant, ut ibi dictum est: itaque in his nil titubabis. Errata leviora praeteribis: cognita et agnita sic restitues. pag. 3. lin. 24. laqueus. p. 4. l. 12. bloud. l. 14 querela. p. 6. l. 23. distinguerent. 7. 16. boum. 8. 1. sensim. 9. 17. sic ð. ibid. inuħ. 13. 18. ðëz sëz. 14. 2. venefica. ib. 7. dëz. l. 13. Hebr: 15. l. penul. index. 17. 27. ἰσχνότητα. 18. 16. et 18. quaedam. 19. 1. pëz: 21. 24. knöun, säving. 16. l. ult. ðï, 23. 9, Konfounded, 24. 19. fürth, ib. 22. trïz, 27. 13. ëzment, ib. 21 tëch, tëcher, 22. hëring, 30. 27. konsul. l. ult. ʒenerus, 33. 3. forswër, 34. 11. et 22. lëst, 36. ult. quatenus, 37. 3. ëvs, 7. nonae, 8. bouelz, 20. tü, 23. göuld, idque quoties occurrit; cum similibus föuld, höuld, etc. 24. whët, 27. brëd, 38. l. ult. argentea, 40. 1. mutnz, vëlz, 41. 13. pëz, 42. 28. secundae, 43. 15. lëvz, 48. 23. dipt, 50. 5. swër, 51. 18. häv, ib. 26. indicentur, 57. 4. Imperat, 59. 1. luvz, 60. 4. abröd. ib. 20. rëd, 62. 11. klöðier, 65. 27. âlðoħ, 71. 8. [43.] 76. 5. tëch, 77. 26. unëzi, 83. 3. höp, 84. 13. mï, 86. l. penult. Etiam, 87. 10. grandes, 93. l. ult. quia tu tëch doceo, 96. 24. universam, 99. 3. etiam, ib. 8. prezum’d, 100. 10. sive, ib. 26. nou, 101. 17. pleʒez, 103. 25. et ult. shï. 109. 4. saepius, 111. 16. mjħt, 112. 5. gaðer, 115. 13. principes, 128. 4. sakklόth, 133. 17. forgόtn, forgíving, 136. 4. Kvpid. 144. 18. ljvz.

Quinetiam characterum penuriam in I, pro J, quoties opus resarcies. Denique capite 25 et deinceps; accentuum notatio, longarum vocalium quantitati veniam inveniet. {n. p.}

Linguae Anglicae logonomia
Quid ea, partes, literae CAPUT I Logonomia est comprenhensio regularum quibus sermo ignotus facilius addisci potest: ea ex Latini sermonis usu observata Latina est, ex Anglici Anglica, etc. Partes eius sunt quatuor: Grammatica , Etymologia, Syntaxis, Prosodia. Grammatica sive, (ut aliis placet ) Literatoria, est Logonomiae pars de numero et potestate literarum simplicium, et coniunctarum. Et quamvis in literarum usu apud nos, sit manifestus error: tamen quia vulgo sic scribere et legere placuit; primum quatenus se res habet, deinceps quatenus habere debet, paucis explicabimus. {A}
Literae Anglis eodem sunt numero, ordine, et sono, si per se accipiantur, quo apud Germanos, et reliquos ferme europaeos nobiliores. Sed in c, g, i, s, t, et y; paucula veniunt observanda. C ante a, o, u aut consonantem, idem valet quod k; ante e, i, et apostrophum (’ ) perinde sonat ut s; quemadmodum etiam Germani efferunt in cederbaum cedrus, et circkel circulus. Peculiare etiam Anglis est, per ch eum sonum exprimere quem Itali per c, in piacevole: ita enim et nos efferimus a chair, cathedra; a cherry, cerasum; a chin, mentum; chosen, electus, a,um; to choose, eligo. G ante a, o, aut u; uno sono profertur vero et Germano; quemadmodum ante cosonantes, in gloria et gratia: ante e, aut i, saepissime quemadmodum Itali in gentile, et giovane; sic enim et nos sonamus, a giant, gigas; a gibbet, patibulum; ginger, gingiber; gentle, humanus; changed, mutatus, et alia. Hunc sonum aliae fortasse gentes exprimant per dzy, nos per simplex g, ante e, aut i; at ante a, o, et u; semper per j consonam: in his namque g, et j, uno sunt eodemque sono. Jason, Dzyason, Iason. Geffrey, Dzyeffrey, Galfridus. Ginger, dzyindzyer, gingiber. Joseph , Dzyosef, Iosephus. A Judge, a dzyudzyh, iudex, ubi etiam dg sonat post u, quod j ante. Nec tamen hoc ubique obtinet, ut g, ante e, et i, sic proferatur: dicimus enim to get, i.e. parare, et to give, donare, et alia nonnulla, sono legitimo et nativo. At vero j ante a, o, et u, nusquam variat. Nam quod apud Germanos I valet ante vocalem, illud per y {n. p.} scribimus, non per j illis enim Iung, i.e. iuvenis, apud nos eodem sensu et sono est young. In s illud unicum observandum, Anglos illud Hebraeorum spumosum ש effere per sh, Germanos per sch; ut, Anglis pudor est shame; Germanis, scham; Hispani autem per x hunc sonum exprimunt, ut in debaxo, infra. CAPUT II
De literarum compositione
In syllabis componendis illud apprime notandum est, non omnes vocales esse ubique sonoras. Secundo, sonum penitus eundem in omnibus non obtinere. Nam quamvis in syllaba longa aut brevi, temporum momenta distent, non soni vicinitas: tamen eadem vocalis aliquando latum quiddam sonat, aliquando exilius, ut in Hall, Henriculus; hale, trahe; et hall, aula. Exilius est a in duabus vocibus prioribus, in tertia fere est diphthongus. Syllabae autem productio, inter scribendum dignoscitur dupliciter. Primo e aphono in fine dictionis post consonantem non duplicatam addito, ut, in dame, domina, voce monosyllaba; nam dam sine e, aut damme cum e, post consonam duplicatam est bestiae cuiusvis mater. Secundo: syllaba longa censebitur a duplicata vocali. Vocalis autem duplicata, est eadem; aut diversa. In e et o duplicatis, sonus a proprio aliquantulum distat, ut in grin, laquens, et green, viridis, sonus unus est; sed in voce priori correptus, in altera longus. Sic in bucke, hic dama, et booke, liber: neque in his ulla soni differentia est, praeter illamquae in quantitate percipitur. Si autem vocalis diversa sit, {A2} reiicienda est in pronunciatione posterior, et prior elonganda, ut in seat, sedile; meat, cibus; quia set est locatus, et met obviam factus. Et licet in his longis, e finalis saepius redundet, scribimus enim seat aut seate, meat aut meate: duo tamen hic notanda veniunt, differentia, et etymon. Aliquando enim differentiae causa utraque producendi ratio observatur, ut in boar, aper, ut id oculi distinguant quod aures nequeunt, a verbo to bore, terebrare. In people autem populus, etymi causa assumitur o, et falso scribitur ut trissyllabum pe-o-ple, potius quam recte pïpl, sic a belgico bloed, sanguis, scribimus blood, aut bloud, licet syllaba sit correpta blud. Sed hic magna est anomalia in illis quae per ui scribuntur. In aliquibus enim, ut in suit, actio aut quaerela, et cuited, wine, i.e. vinum coctum, regula quam dixi de posteriore vocali in pronunciatione reiicienda, vim suam obtinet, ut in meat, legimus enim sut et cuted, per v, ψιλὸν productum, a Gallicis vocabulis suire, sequi et cuire, coquere: aliquando fallit, ut in guild, i.e. societas, sive aula, frequentiae locus; et guilty, reus; dicimus enim the geild-hall, et giltie. In build autem aedificare, nondum iactum est fundamentum: pro suopte enim cuiusque ingenio, unus buldeth per ὐψιλὸν; alter beildeth per ei; tertius beeldeth per ï longum: et adhuc quartus bildeth per i breve. Neque hoc in vocalibus tantum usuvenit, ut etymi agnoscendi causa addantur, sed etiam in consonis: scribimus enim a sygne, signum, sed sonamus a sein, item in J disdeigne, dedignor, loquimur I disdain. Et quemadmodum ad syllabas producendas duplicatur vocalis; sic ad abbreviandas, consona. Eadem namque consona in fine duplicata cum e, nihil momenti addit ad sonum {n. p.} aut syllabas augendas; sed vocalem praecedentem sono rapto efferendam ostendit, ut in wanne monosyllabâ pallidus: nam to wane, est decrescere. Consona autem aliquando est potestate par, ut in back, tergum; lack, indigentia; nam to bake, est pinsere, et lake, lacus. Raro etiam longius remota assumitur, ut in lamb, agnus, ut distinguatur a lame, claudus. Hinc excipe a womb, uterus, et to comb, comere; per ω licet hanc ultimam antiquitas, et etiamnum dialecti, corripiant. Illud autem animadvertendum, haec quae diximus saepius infirma esse; quia quum in nostra cacographia nihil iussum sit, nihil potest esse iustum: ubi eodem praemio unusquisque sapit, aut etiam desipit. CAPUT III Orthographia Diximus de obliquo: nunc rectum quoad poterimus indicabimus. Atque ut exteri nostra facilius intelligant: primo alfabetum plenum et perfectum afferemus; postea quoties opus erit, exempla subiungemus utroque charactere, usitato videlicet et etiam novo, ut exteri per novum, rectius intelligant usitatum; nostri per usitatum, novam scribendi rationem videant, et errores corrigant. Sed ne mirum cuiquam videatur aut insolens, tam longo usu recepta movere: rationes afferam inprimis conatus mei, ut pro suo quisque arbitrio statuat, satisne causae sit cacographiam nostram emendandi. Atque quum nostra scire volentes nihil magis arceat, quam ingens illa difficultas quae primo obiecta intuitu deterret, quum unos eosdemque characteres diverso sono proferendos {A3} videant; nec liquere satis possit, quis potior sonus usurpandus sit: humanitatis ratio me prima impulit ut exteros iuvem, et commune humanae societatis vinculum, quam nihil magis quam rationis, et orationis usus conglutinat. Deinde quum aliud scribamus aliud pronunciemus, falsitatem scriptionis nostrae nemo sensus integri possit defendere. Expugnare igitur volui, et si possem expurgare barbariem illam, quae in nostras literas irrepsit, iisque integrum iam centennium inveteravit: ne si errores nostros corrigere non possemus, stupidissimi mortalium videremur; si nollemus, ignavissimi. Et quum mulieres, vitriarii, pictores, qui aurium sono tantum inserviunt, orthographiae facem ex vera literarum prosodia nobis praebeant: adeone talpescent docti ut etiamnum caecutiant? Sed vident (inquis) non probant: ferunt, non laudant. Sed quorsum vident, si non ut corrigant? Ideoque ferunt, ut lingua nostra alioquin cultissima, suavissima, copiosissima, perpetuam ferat inustam barbariem? Mihi (fateor) petita lux est a fenestris, in quibus legi dier, quod dicti scribunt dear, charus, in bred, bread, panis, inde etiam nakid cum ẏ and et bare pro naked come I, i.e. nudus venio. Hoc igitur inprimis datum, ratum, sanctumque esto; Inventas esse literas, ut vocis articulos, et minima eius momenta distinguerunt. Secundo, singuli in voce momenti, singulos esse oportere characteres, et proinde singulorum characterum singulum esse et unicum sonum: ne si eiusdem literae soni duo, vel tres, aut plures concederentur, nullum in ipsis literis, nullum in vocibus discrimen agnosceretur; et sic quod initio ratum esse iussimus corrueret. Tertio, vocum significata mutanda non esse, et proinde nihil posse absurdius excogitari quam vocalem mutam, ut antea diximus in dame et meat: {n. p.} Sed uniuscuisque vocalis brevitatem et productionem, in seipsa quaerendam esse, non aliunde. Quibus positis, et concessis, tandem rem ipsam aggrediamur. Literae sunt vocales, aut consonae. Vocales sunt quinque a, e, i, o, u. Omnes plurisonae, et ut pronunciatione, sic et scriptu distinctae. Breves usitatam formam scribantur: longae duabus in apice punctis distinguantur. De singulis clarius loquar. A, est tenuis, aut lata: tenuis, aut brevis est, ut in talôu, tallow, sebum; aut deducta, ut in täl, tale, fabula aut computus: lata, ut in tâl, tall, procerus. Hunc sonum Germani exprimunt per aa, ut in maal, convivium; haar, coma: nos unico charactere, circumflexo â contenti erimus. E brevis est hac forma e, ut in net, rete; et longa sic ë, ut in nët, neat, i.e. nitidus adiectivum. Substantivum neat significat omne genus bonum. I est tenuis, aut crassa: tenuis est brevis, aut longa: brevis sic notatur i, ut in sin, sinne, peccatum; longa sic ï, ut in sïn, seene, visus, a, um: crassa autem fere est diphtongus ei; sed quia sono exilior paulo quam si diffunderemur in e, retinebimus antiquum illum et masculum sonum, atque una etiam laudem quam Iustissumus Lipsus nobis detulit in regina, in amica vita, etc. eumque signabimus hoc charactere j, ut in sjn, signe, signum. Omnium differentia est in win, win, vinco; wïn, ween, opinor; wjn, wine, vinum. O parvum aut breve, est vulgariter notum: magnum sic deinceps notabitur ö. Differentia ea est quae inter pol, polle, i.e. capitulum lepidissimum, et pöl, pole aut, poale, id est, pertica mensurae genus. U est tenuis, aut crassa: tenuis u, est in verbo tu vz, use, utor; crassa brevis est u, ut in pronomine us, nos; {n. p.} aut longa ü, ut in verbo tu üz, ooze, scaturio, aut sensum exeo more aquae vi expressae. CAPUT IIII De consonis Monitio Quae in priori editione de consonis scripsi, iis rationum fundamentis nituntur; quae nulla vis convellere aut labefactare potest. Tamen quia idonei characteres in typographiis ad manum non sunt: quia ab usitata scribendi formula nimium distare videntur: dabo me vulgo quantum licet; et si humanis lectoribus utar, veniam (spero) facilem impetrabo; si dum necessitati, et consuetudini inservio; simplos quosdam sonos duplici charactere exprimam. Hoc igitur sedulo praemoneo, compositos illos characteres ch, ng, sh, th, wh, pro simplicibus tantum sonis, et literis simplicibus usurpari: quas quidem ut in priori editione calamo describere necessum erat; ita posthac, ubi a typis idoneis instructior erit officina, suis formis expressas invenies. Consonantium divisiones labiales, dentales, etc.: nihil ad nos sed omnes in posterum unicum sonum obtinere iubemus; et b, d, g, k, p, q, t mutas cum aliis consentimus. In l, m, n, r, x, z nihil mutamus. C excludimus quia litera infausta, quia non necessaria, quia in eius sono erratum est: cum aspiratione tamen admittimus ad alios usus. Et quia cum errore confligo, hoc primum interrogo. Si omnibus antiquis omnes consonae unisonae: qui nos homines sumus, ut in rebus communis iuris, communia decreta mutare audeamus? Qui c, g, t bisonas facimus? Si mutas ipsi concedimus, quare c et t saepius protollimus ut s? Quare g, ante e et i sono quodam barbaro et peregrino? Sed {n. p.} medela opus est, non vulnere. Venio igitur ad illa in quibus aliquid mutatum est. D et t antiquum sonum obtinento: sed quia illis aspiratis non raro utimur; ubi th densum occurrit, saxonum maiorum nostrorum characterem ð substituemus; ubi tenue, ipsum th pro theta θ, scribemus, ut ðis thing, haec res. Veritas et feritas sunt vicina sono: primarum literarum formatio utrique eadem, superioribus dentibus ad labium inferius depressis cum sufflatu quodam; densiori tamen et pressiori in v quam in f. Auderem igitur aliquid adiicere ipsi f, quo sonus iste indicetur; nisi et ipsae consuetudo ferret, ut medium illud β sive densum π, per v consonam pingere liceat, ut fail, defectus; veil, velum. X ch graecorum in initio nunquam usurpamus, inmedio et fine saepe; et per gh male exprimimus: posthac sic ð scribemus, ut in waiħt inuħ, weight enough, satis ponderis. Q exulare cupimus, quia k ad usum satis; raro etiam occurrit nisi in illis quae a Latinis mutuamur. Sed quia sonum non mutat, et sede unica ante u, contenta est, eam sub vexillo literae k militare permittimus. N in illis est quas nihil mutare diximus: at si k, aut g sequatur, paulum minuenda est nostra sententia: neque enim (si accurate expendas) plane ita profertur in thank et think quemadmodum pronunciatur in hand manus, et nön, none, nullus. Sed ne adeo nasutuli videamur ut nihil vetustate rancidum ferre possimus: quia k ibi clare auditur, nec congruum esse reor quicquam veritati propinquum immutare; monuisse tantum volui, sed te invito non movisse tamen. At si g subsequatur ut in {B} thing, res, et song, canticum; quia sonus literae g ibi nullus est, at semivocalis plane alia quae ab n, non minus distat quam m; literae ng una erit ex illis compositis, quibus fas esse volui sonum simplicem indicare, ut in sing, canta, et among inter huc etiam refer illa in quibus g, ab n, ratione sequentis liquidae quodammodo distrahitur, a spangle, nitella; to entangle, implicare. W et y incertas hactenus sedes habuerunt; neque enim suum tantummodo locum ante vocalem tueri contentae fuerunt, sed etiam vocalibus praepositis subiunctive in diphthongos coaluerunt, ut in straw pro strâu, stramen; law pro lâu, lex; ewer pro ëuer, aqualis. Sic et y, in ioy, pro ʒoi, gaudium; they pro ðei, illi, etc.; ẏ etiam apud antiquos pro prima persona solitariam se stitit, ut ẏ pro I, ego. At si quis sonorum aequus aestimator usum earum apud nos perpendat, inveniet esse consonas. Nam qui dictionibus a vocali incipientibus praeponimus an, mjn, ðjn, ut an unkl, avunculus; mjn aunt, mea amita; ante w et y, in initio dictionis a, mj, ðj usurpamus, quemadmodum ante reliquas consonantes, ut a water, aqua; mj wurd, meum verbum. Quare ut locum suum et vim propriam sortiantur eas cum potestate consonantium, vocalibus aliis praeire, non susequi iubemus, ut in istis: a wäst, waste, desertum; a wel, fons; a wjnd, wynd, ventus; a world, mundus; wud, wood, silva; yarn, metaxa; a yelk, vitellum ovi; yis, yes, etiam; a yök, yoke, iugum; yuth, youth, iuvenis. Et si hic sit lapis Lydius ad consonantium examen; etiam, et h consona potius erit, quam pura aspiratio. Nimium enim superstitiose grammaticus esset, qui scriberet aut diceret Hï brouħt mï tu mjn hors, pro mj hors, ad equum meum me deduxit. W aspiratum consona {B2} est, quam scribunt per wh et tamen aspiratio praecedit. Illae namque voces quae per wh scribuntur; possunt, atque etiam ad exampla maiorum scribi debent per hw, aut hu ita enim, nihil aliud inde colligi queat, quam quod ex ipso wh intelligimus, ut wïl sive uïl, weel, nassa; hwïl sive huïl, wheel, rota. Tamen quia nostra experientia docet w et wh, veras esse simplicesque consonas, in quarum elatione u suggrunnit tantum, non clara vocalis auditur; ideo illud w ante vocales aut diphthongos ius assignatum obtinebit: at wh mala tantum consuetudine valebit in what, quid; wheðer, uter, et similibus. Ventum est ad sh, shä, ch, che et ʒ, dzyï. Et primus quidem simplex est sonus שׂ dextrum referens, posteriores, ch et ʒ sunt duplices consonantes. Etenim si illi sh praeponas t, habes tsh; si d, habes dsh; nisi quod hic s aliquantulum vergat in z. Primum igitur sonum ex illis tribus exhibemus per s, aspiratum sic sh et tamen quum simplex sonus sit, unico tantum indice scribendus esset, ut to shave, rado. Secundum per ch, ut chaste, castus, a, um. Tertio in loco postliminio redibit saxonicum ʒ ut in ʒuʒ, iudge, iudex; ʒuʒment, iudgement, iudicium. Habes sonum et cum ratione formam; nec vultu tetricam, nec scriptu difficilem. Ecce igitur alfabetum integrum et perfectum: si numerum spectes, viginti quatuor literarum: a, b, ch, d, e, f, ʒ, h, i, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, w, x, y, z, si potestatem quadraginta; sex plurium quam russi habent, aut servii, aut croatii, quarum sic est {n. p.}
Figura	Nomen	Potestas	Usus novus	Antiquus	Significatio
A. a	a exile	breve	mal	mal	mariola
AE. ä	â exile	longum	mäl	male	mas
A. â	a latum	longum	mâl	mall	marcus
B. b	bï bee	b Latinum	a briʒ	bridge	pons
Ch. Ch	che	ch	tu chanʒ	change	muto
D. d	dï dee	d Latinum	dëth	death	mors
Đ. ð	ðï thee	δ Oxoniensiū	ðoħ	though	quamvis
E. e	Ε	ε’ψιλὸν	best	best	optimus
Є. ë	Η	Ητα: η	bëst	beast	bestia
F. f	ef	φ ut in	fjn	fine	nitidus
V. v	ve	β Oxoniensium	vjn	vine	vitis
G. g	ga	nil mutat	gud	good	bonus
ʒ	ʒi	dzy, j, dge	a baʒ	a badge	hoc insigne
H. h	he	nil mutat	höli	holy	sanctus, a, um
ħ. ħ	eih	ϰ graecum gh	boħt	bought	emptus, a, um
I. i	i. i	tenue breve	kin	kinne	cognatio
I. ï	i. ï	tenue longum	kïn	keene	acutus
J. j	j. ei	exile	kjn	kyne	vacca
K. k	ka	nil mutant	kap	cappe	pileus
Q. q	qu		quins	quince	malum cydoneum
L. l	el		läzi	lasie	ignavus
M. m	em		mün	moone	luna
N. n	en		nün	noone	meridies
G. ng	eng	ng aut ע ut male	dung	dung	fimus
		pronūciatur
O. o	o	Oμιϰρὸν	tu kol	to coll	collum amplecti
Ω. ö	ö	ωμε’γα	a köl	a coale	carbo
P. p	pï	nil variant	tu prëch	preach	concionor {n. p.}
R. r	ar		tu run	to runne	curro
S. s. s	es		a sun	a sonne	filius, aut
			a sun	or sunne	sol
Sh. sh. sh	sha	ש sh	shäm	shame	pudor
T. t	tï tee	nil variat	tü	two	duo
Th. th	thï	θ th	a thistl	thistle	carduus
V. v	v	ὐψιλὸν	svr	sure	certus
U. u	u	u breve	spun	spunne	netus, a, um
ü	ü	u longum	a spün	spoone	cochleare
W. w	we	w Germanicum	wet	wette	udus
wh	whe	hu	tu whet	tu whet	acuo
X. x	ex	nil mutat	ax	ax	securis
Y. y	ya	i Latinum ante	a yuth	a youth	iuvenis
		vocalem
Z. z	ez	nil variat	zël	zeale	zelus

Maximus eius usus est in fine dictionum, az, ðez, sez. Uti haec maria.
Literae ergo sono affines hae sunt
b	d	g	v	Hic non opus est exemplis. {B3}
p	t	k	f
wh	ut	which		which witch this thistle a tunne a tongue these sawe shawe chaw iawe	que
w		wich			venefica
ð	ut	ðis			hic
th		thistl			carduus
n	ut a	tun			dolium
ng		tung			lingua
z	ut	ðez			hi
s		sau			viderunt
sh		shau			savum
ch		chau			mandentem
ʒ		ʒau			mandibula

Aspirationes etiam h et ħ eam habent cognationem, quam in haebraeis literis ה et ח, in graecis ( ‘ ) et χ_χ. Reliquae consonantes, l, m, r, x, y, et quinque vocales sunt in suo sono quodammodo solitariae.

CAPUT V

Diphthongi propriae

Diphthongi sunt propriae, aut impropriae: proprias dico quae apud homines cultioris sermonis in usu sunt; improprias, quas dialecti tantum usurpant. A praeponitur e in aerj, airy, aereus. O numquam, saepius i et u, ut in aid, auxilium; bait, esca; laun, sindonis species; et a pawn, pignus. Ubi aduerte au nihil differre ab â. Eodem enim sono proferimus a bâl, ball, pila; et tu bâl, bawl, vociferari, at ubi vere diphthongus est, a deducitur in â, ut âu, awe, imperium; âuger, terebra. {n. p.}

E raro praeponitur a, nisi forte sequatur r; dicimus enim an Earl, comes, ita ut a aliquantulum audiatur; in caeteris ëgl, eagle, aquila; ëz, ease, otium; tu ët, eat, edo, et similibus, male inseritur a, obmutescit enim. Nec e, saepius praeponitur i, dicimus enim hëi, adhortantes aut laudantes, et ei, eye, oculus, ëi, etiam ita: ubi tamen sonus vocalis, exiguum distat ab illo qui auditur in ðjn, tuus, et mjn, meus. E antiquis praecessit o, scripserunt enim et pronunciarunt eower quod hodie scribimus your, vester, a, um, quod ipsum in aliis factitatum existimo, ubi praeponimus y. E saepius praecedit u, ut in ëu, eawe ovicula; fëu, few, pauci; sëuer, sewer, dapifer.

I cum e in diphthongum coalescit in dïer, dama vel carus; j etiam, in fjer, ignis; hjer, merces, etc. caeteris vocalibus i subiungitur in diphthongos, ut in wai,

Via; ei, oculus; ʒoi, gaudium; tu akquit aut akqujt, libero, aut absolvo.

O aliquoties praecedit i, ut in toiz, toys, nugae; et in triphthongo buoi, boy, puer; sed boi dialectus est borealium. Aliquando pro o indifferenter usurpamus ü ante i. Dicimus enim toil aut tüil, labos; broil aut brüil, tumultus; soil aut süil, sordes.

Vocali u aut Oμιϰρὸν o praeponimus, aut ωμὲγα ö, ut in bound, vinctus, a, um; sound, sonus. Ö, ut in blöun, flatus, a, um; thröun, thrown, iactus, a, um.

Sic differunt a bou, bough, ramus; et a böu, bow, arcus; a boul, globus ligneus, et a böul, bowl, sinum. Ü antecedit i, in ʒüint, joint, iunctura; in brüil,

broil, torreo; büil, boil, coquo; in büi, buoy, index ancorarius; etc. {n. p.}

Nec tamen in omnium diphtongorum elatione, utrique vocali sonus integer ubique constabit. Etenim vocalis praecedens saepenumero acutius sonare videtur et clarius: in ai et ei, ita aures implere, ut i.e. subiungi aequius esset, quam ad latus adhaerere. Aery, fere trissyllabum est; earl, nobilis; apud alios enim diphthongus valet, hic ërl auditur, illic erl. Quae autem vocalium aut diphthongorum variatio est ratione accentuum, post dicetur.

Et quis iam, cui sunt aures, inficias ibit, sermonem Anglicum esse longe suavissimum; quem tot varii soni, tot literae, tot diphthongi vsitatae, praeter improprias, modulentur?

CAPUT VI

Dialecti: ubi etiam de diphthongis impropiis

Dialecti praecipuae sunt sex: communis, borealium, australium, orientalium, occidentalium, poetica. Omnia earum idiomata nec novi, nec audivi; quae tamen memini, ut potero dicam. Ai pro j borealium est, ut in faier pro fjer, ignis. Et au pro ou, ut gaun aut etiam geaun, pro gown, toga, et pro ü, ut pro wünd, wound, vulnus, waund. Illis etiam frequens est ea pro e, ut meat pro mët, cibus; et pro o, ut beað pro both, ambo. Apud meos etiam lincolnienses audies toaz et hoaz, pro töz, digiti pedum, et höz, hose, caligae. Efferunt et kest, aut etiam kusn, pro kast, iactus, a,um; fula pro folön; klöth pro kloth, pannus; et contra, spokn pro spökn, {n. p.} dictus; dün pro dun, factus, et tüm pro tjm, tempus; rjch pro rich, dives; ðör pro ðër, illic; brïks pro brichez, braccae; seln pro self; hez pro hath; aus pro âlso; sud pro shüld; J’l, Jst, aut etiam ai’l, aist pro J wil, futuri signo, ut et in reliquis personis, ðou’l, aut ðoust pro ðou wilt, ðou shalt, et sic in reliquis: hï’l, aut hïst; wïl, you’l, aut youst; ðei’l, ðeist, aut ðei sal. In ai abiiciunt i, ut pro pai, solvo, pä; pro sai, dico, sä et pro said, sed. Pro u et ü, substituunt v, ut pro gud kük, gvd-kvk, bonus coquus. Voces etiam nonnullas pro usitatis fingunt, ut strunt et runt, pro rump, cauda; sark pro shirt, camisia; pro go, ito, gang et inde gangrel, mendicus; pro went, yed aut yöd, ibam, ab antiquis etianmnum retinent.

Australes usurpant ü pro ï, ut hü pro hï, ille; v pro f, ut vil pro fil, impleo; tu vech pro fech, affero, et contra f pro v, ut fineger pro vineger, acetum; ficar pro vicar, vicarius. Habent et o pro a, ut ronk pro rank, rancidus aut luxurians, adiect; substantivum etiam significat ordines in acie, aut alios. Pro s substituunt z, ut zing pro sing, cano; et Ich pro J, ego; cham pro J am, sum; chil pro J wil, volo; chi vör yi pro J warant you, certum do. In ai etiam post diphthongi dialysin a, odiose producunt, ut to päi, solvo; ðäi, illi.

Orientales contra pleraque attenuant: dicunt enim fïr pro fjer, ignis; kiver pro kuver, tegmen; ea pro a, ut to deans pro dans, saltare; v pro f, ut velöu pro felöu, socius; z pro s, ut zai pro sai, dicito. Ισχνότην autem illam magnopere affectant πυγοςόλοι nostrae Mopsae, quae quidem ita omnia attenuant, ut a et o non aliter perhorrescere videantur quam Appius Claudius z. Sic etiam nostrae non emunt laun et kämbrik, sindonis species; sed lën et {C} kembrik; nec edunt käpn, caponem, sed këpn, et fere kïpn; nec unquam liguriunt bucherz mët, butchers meat, i.e. carnem a laniis, sed biccherz mït. Et quum sint omnes ʒintlimin, non ʒentlwimen, i.e. matronae nobiles; ancillas non vocant maidz sed mëdz. Quod autem dixi de a recantο; nam si quando ô gravistrepum audiretur, locum concedunt ipsi a, sic enim aliquoties ad me pippiunt; I pre ya gï yar skalerz lïv ta plë pro I prai you giv yür skolars lëv tu plai, quaeso concede tuis discipulis veniam ludendi.

At inter omnes dialectos, nulla cum occidentali aequam sapit barbariem; et maxime si rusticos audias in agro Somersettensi: dubitare enim quis facile possit utrum Anglice loquantur, an peregrinum aliquod idioma. Quaedam, enim antiquata etiamnum retinent, ut sax pro cultro, nem aut nim accipe; quadam sua pro Anglicis vocabulis intrudunt, ut lax pro parte, toit pro sedili, et alia. Sed et legitima corrumpunt, quadam usu, quadam pronunciatu, ut wïz wai pro freno, wïtpot pro farcimine; ha vang huc proiice, aut etiam arripe proiectum; item hï vangd tu mi at ðe vant, i.e. in baptisterio pro me suscepit. Zit am, i.e. sede; zadrauħ pro assay ðerof, gusta; hj iz gön avisht pro a fishing, abiit piscatum. Sic etiam protollunt throttïn pro thirtin, 13; narger pro naröuer, angustior; zorger pro mör soröuful, tristior. Praeponunt etiam i participiis praeteritis a consonanti incipientibus, ut ifrör aut ivrör pro frözn, gelu concretus; hav yi idü pro dun, perfecisti? Hoc etiam peculiare habent, ut nomina anomala utriusque numeri in z per numerum utrumque varient, ut höz, hose, sing, et pluraliter caliga vel caligae; apud illos singulariter manet höz et pluraliter fit hözn; {n. p.} sic pez, communiter pisum vel pisa, cum illis fit pluraliter pëzn, pisa.

Communis dialectus aliquando est ambigua. Audies enim inuf et inuħ, inough, satis; ðai aut ðei, they, illi; tu flït aut tu flöt, float, aquae innatare; hâlberd, halberd aut hölberd, bipennis, sic toil, tüil; soil, süil; bjld, bild, bvld, ut ante dictum.

Dialecti poetis solis ex scriptoribus concessae; quibus tamen, excepta communi, abstinent; nisi quod rythmi, aut iucunditatis causa saepiuscule utuntur boreali; quia suavissima, quia antiquissima, quia purissima, utpote quae maiorum nostrorum sermoni proxima. Sed quia dialectum suam metaplasmi sola licentia defendunt, de ea satis dicetur ubi ad prosodiam pervenerimus.

Et quod hic de dialectis loquor, ad rusticos tantum pertinere velim intelligas: nam mitioribus ingeniis et cultius enutritis, unus est ubique sermo et sono, et significatu. De venetato illo et putidissimo ulcere nostrae reipubublicae pudet dicere. Habet enim et faex illa spurcissima erronum mendicantium non propriam tantum dialectum; sed et cantum sive loquelam, quam nulla unquam legum vindicta coercebit, donec edicto publico congantur iustitiarii eius auctores in crucem tollere. Sed quia tota haec dialectus, una cum nocentissimis huius amurcae sordibus, peculiari libro descripta est; quia exteris hominibus nil commodi allatura; ex oratione mea circumscribam.

CAPUT VII

De syllaba

Vulgatas grammaticorum notiones de syllabis mitto: in nostris unicum illud observandum est, aliquas solis constare consonis; quod in nulla alia quam scio lingua fit. In syllabis autem istiusmodi, necesse est ex liquidis aliquam {C2} reperiri, aut cum muta, aut solitariam, ut in brj-dl, fraenum; tj-tl, titulus. Et quamuis scribi solerent huiusmodi per vocalem e, in fine additam brydle, saddle, tytle; e, tamen illud elingue est, ut etiam in illis ubi una tantum liquida reperitur, ut in oxen, boves, legimus ox-n, non ox-en; neque enim magis quicquam in ultima auditur, quam in nec, ubi detraxeris ec. Sic etiam fit in bidn, iussus, non bidden; in öpn, apertus, non op-en; in sadl, ephippium, non sadle. Iam si possis legere, haec sunt de grammatica satis experire.

Kontent whü livz with trj’d estät,

Kontent who liues with try’d estate;

Contentus qui vivit cum experta fortuna,

Nïd fër no chanʒ of frouning fät:

Neede feare no change of frouning fate:

Opus habet timere nullam mutationem corrugantis frontem fati.

But hï ðat siks, for unknöun gain,

But he that seekes for unknowne gaine,

Sed ille qui quaerit [propter] ignotum lucrum,

Oft livz bj los, et lëvz with pain.

Oft liues by losse, and leaues with payne.

Sepe vivit ex damno, et desinit cum dolore.

Quod tua causa verbum verbo reddiderim condonabis, sicubi Latini sermonis candor obnubitur. Sed ad ulteriorem legendi facultatem psalmum unum aut alterum perleges, idque sine interpretatione.

PSALM 62

1 Trvlj mj ſôul waiteth upon God: from him kumeth mj ſaluäſion. 2 Hï önlj iz mj rok & mj ſalvāſion: Hï iz mj defens. J ſhal not bi grëtlj {n. p.} müved. 3 Hou long wil yï imaʒin miſchïf againſt a man? yï ſhal bi ſlain âl of yü: az a bouing wâl ſhal yi bï: and az a totering fens. 4 Ðëi önlj konſult tu kaſt him doun from his exſelenſj, ðëi deljt in ljz: ðëi bles with ðëir mouth, but ðëi kurs inwardlj. Selah. 5 Mj ſöul wait ðou önlj upon God: for mj expektaſion iz from him. 6 Hï önlj iz mj rok & mj ſalväſion; Hï iz mj defens; J ſhal not bi müved. 7 In God iz mj ſalväſion and mj glöri: ðe rok of mj ſtrength and mj refvʒ iz in God. 8 Truſt in him at âl tjmz yi pïpl; pour out yür hart biför him: God iz a refvʒ for us. Selah. 9 Svrlj men of löu degrï ar vaniti, and men of hj degrï ar a lj: tu bi laid in ðe balans, ðëi ar âltogeðer ljħter ðen vanitj. 10 Trust not in oppreſion, bikum not vain in roberj: if richez inkrës, ſet not yür hart upon them. 11 God hath ſpökn öns; twjs häv J härd ðis, ðat pour bilongeth unto God. 12 Ælſo unto ðï, ô Lord, bilongeth merſi: for ðou rendereſt tu everj man akkording tu hiz wurk.

Psalm 67

1 God bi merſiful vntu us, and bles us: and kauz hiz fäs tu ſhjn upon us. Selah. 2 Đat ðj wäi mäi bi knöun upon ërth, ðj ſäving hëlth among âl näſions. 3 Let ðe pïpl praiz ði, ô God; let âl ðe pïpl prais ðï. 4 O let ðe näſions bi glad, and ſing for ʒoi: for ðou ſhalt ʒuʒ ðe pïpl rjħteuſlj, & govern ðe näſionz upon ërth. Selah. 5 Let ðe pïpl praiz ðï ô God; let âl ðe pïpl präiz dï. 6 Đen {C 3} ſhal ðe ërth yïld hir inkrës; and God, ïvn our öun God,ſhal bles us. 7 God ſhal bles us, and âl ðe endz of ðe ërth ſhal fër him.

Psalm 96

1 Sing untu ðe Lord a nv ſong: ſing untu ðe Lord âl ðe ërth. 2 Sing untu ðe Lord, bles hiz näm: ſheu fürth hiz ſalväſion from dai tu dai. 3 Dëklār hiz glöri among ðe hëðen: hiz wunderz among âl pïpl. 4 For ðe Lord iz grët, and grëtlj tu bi praized: Hï iz to bi fëred abuv âl Godz. 5 For âl ðe godz of ðe näſions ar jdolz: but ðe Lord mäd ðe hëvnz. 6 Onor & Mäʒeſtj ar biför him: ſtrength & beuti ar in hiz ſanktuarj. 7 Giv untu ðe Lord (ô yï kindredz of ðe pïpl) giv untu ðe Lord glöri and ſtrength.

8 Giv untu ðe Lord ðe glöri dv untu hiz näm: bring an ofring and kum intu hiz kürts. 9 O wurſhip ðe Lord in ðe beuti of hölines: fër bifor him âl ðe ërth. 10 Säi among ðe hëðen ðat ðe Lord rëineth: ðe world âlſo ſhalbi eſtabliſhed ðat it ſhal not bi müved: Hï ſhal ʒuʒ ðe pïpl rjħteuſlj. 11 Let ðe hëvnz reʒois, & let ðe ërth bi glad: let ðe ſë rör and ðe fulnes ðërof. 12 Let ðe fïld bi ʒoiful, & âl ðat iz ðerin: ðen ſhal âl ðetrïz of ðe wud reʒois.

13 Biför ðe Lord; for Hï kumeth, for Hï kumeth tu ʒuʒ ðe ërth: Hï ſhal ʒuʒ ðe world with rjħteuſnes, & ðe pïpl with hiz trvth.

Psalm 97

1 Ðe Lord rëineth. let ðe ërth reʒois: let ðe multitvd of ðe jlz bi glad ðerof. {n. p.} 2 Kloudz & darknes ar round about him: rjħteuſneſ and ʒuʒement ar ðe habitäſion of hiz thrön.

3 A fjer goeth biför him: & burneth up hiz enemjz round about. 4 Hiz ljħtningz inljħtned ðe world: ðe ërth ſau, & trembled. 5 Ðe hilz melted ljk wax at ðe prezenſ of ðe Lord: at ðe prezenſ of ðe Lord of ðe whöl ërth.

6 Ðe hevenſ deklär hiz rjħteuſnes: & äl ðe pïpl ſï hiz glöri. 7 Konfounded bi âl ðëi ðat ſerv grävn

jmaʒez, & böſt ðemſelvz of jdolz: wurſhip him âl yi godz. 8 Sion härd, & waz glad, & ðe dauħterz of Iuda reʒoiſed: bikauz of ðj ʒuʒments , ô Lord.

9 For ðou Lord art hjħ abuv âl ðe ërth: ðou art exalted far abuv âl godz. 10 Yï ðat luv ðe Lord, hät ïvl; Hï prezerveth ðe ſöulz of hiz ſaints: Hï delivereth ðem out ofðe hand of ðe wiked. 11 Ljħt iz ſöun for ðe rjħteus , and gladnes for ðe uprjħt in hart: 12 Reʒois in ðe Lord, yï rjħteus: and gïv thanks at ðe remembrans of hiz hölines.

Psalm 104

Bles ðe Lord, ô mj ſöul: ô Lord mj God ðou art veri grët: ðou art klöðed with Onor & Maʒeſtj.

2 Whü kuvereſt ðj ſelf with ljħt, az with a garment: Whü ſtrecheſt out ðe hevnz ljk a kurtain;

3 Whü laieth ðe bëmz of hiz chamberz in ðe wäters; whü mäketh ðe kloudz hiz charet: whü walketh upon ðe wingz of ðe wjnd. {n. p.}

4 Whü mäketh hiz angelz ſpirits: hiz miniſterz a fläming fjer. 5 Whü laid ðe foundäſionz of ðe ërth: ðat it ſhüld nou bi remüved for ever.

6 Ðou kuvereſt it with ðe dïp az with a garment: ðe wäterz ſtüd abuv ðe mountainz. 7 At ðj rebvk ðëi fled: at ðe vois of ðj thunder ðëi häſted awai. 8 Ðei go up bj ðe mountainz, ðei go doun bj ðe valleiz untu ðe pläs which ðou haſt founded for ðem. 9 Ðou haſt ſet a bound ðat ðëi mai not pas over: ðat ðei turn not again tu kuver ðe ërth. 10 Hï ſendeth ðe ſpringz intu ðe valleiz; which run among ðe hilz. 11 ðëi giv drink tu evrj bëſt of ðe fïld: ðe wjld aſes quench ðëir thirſt. 12 Bj ðem ſhal ðe foulz ofðe hevn häv ðëir habitäſion which ſing among ðe branshez. 13 Hï wätereth ðe hilz from hiz chamberz: ðe ërth iz ſatisfjed with ðe frvt of ðj wurkz. 14 Hï kauzeth ðe gras tu gröu for ðe katel, and herb for ðe ſervis of man: ðat hï mai bring forth füd out of ðe ërth.

15 And wjn ðat mäketh glad ðe hart of man, and oil tu mäk hiz fäs tu ſhjn. and brëd which ſtrengthneth mans hart. 16 Ðe triz of ðe Lord ar ful of ſap: ðe ſëdarz of Lebanon which Hï hath planted. 17 Whër ðe birdz mäk ðëir neſts: az for ðe ſtork ðe fir trïz ar hir hous. 18 Ðe hjħ hilz ar a refvʒ for ðe wjld göts: and ðe roks for ðe kuniz. 19 Hï apüinted ðe mün for ſëznz; ðe ſun knöueth his going doun. 20 Ðou mäkeſt darknes, and it iz njħt: whërin âl ðe bëſts of ðe foreſt du krïp fürth. 21 ðe yung ljonz rör after ðeir prai, and ſïk ðëir mët from God. {n. p.}

22 Ðe ſun arjzeth, ðei gaðer ðemſelvz tugeðer, and lai ðem doun in ðëir denz. 23 Man goeth fürth untu hiz wurk: and tu hiz läbor, until ðe ïvning.

24 O Lord hou maniföuld ar ðj wurks? in wizdum haſt ðou mäd ðem âl: ðe ërth iz ful of ðj richez.

25 So iz ðis grët & wjd ſë, whërin ar thingz krïping innumberabl, böth ſmâl and grët bëſts. 26 Ðër go ðe ſhips; ðëriz ðat Leviathan whüm ðou haſt mäd tu plai ðërin. 27 Ðëz wait âl upon ðï ðat ðou maiſt giv ðem ðeir mët in dv ſëzn. 28 Đat ðou giveſt ðem ðëi gaðer: ðou öpneſt ðj hand, ðëi ar filled with gud. 29 Ðou hjdeſt ðj fäs , ðei ar trubled: ðou täkeſt awai ðëir breth ðëi dj, and return tu ðeir duſt. 30 Ðou ſendeſt fvrth ðj ſpirit, ðei ar kreäted: and ðour enveſt ðe fäs of ðe ërth.

31 Ðe glöri of ðe Lord ſhal indvr for ever: ðe Lord ſhal reʒois in hiz wurks. 32 Hï lüketh on ðe ërth, and it trembleth: hï toucheth ðe hilz and ðei ſmōk. 33 J wil ſing untu ðe Lord as long az J liv: J wil praiz mj God whjl J häv mj bïing. 34 Mj meditäſion of him ſhalbi ſwït: I wilbe glad in ðe Lord.

35 Let ðe ſinerz be konſumed out of ðe ërth, and let ðe wiked be no mör: bles ðou ðe Lord, ô mj ſöul. Praiz yï ðe Lord.

Amen. {D}

ETYMOLOGIA

CAPUT VIII

De primitivis et derivativis

Etymologia est altera logonomiae pars de vocibus, quatenus una ab alia descentit. Vox igitur est primitiva; aut derivata. Primitivam dico cuius origo in nostra lingua quaerenda non est. Exampla, bäb, babe, infans; fish, piscis; tu flater, adulari. Nam quamvis bäb aut flater a Gallicis mutaverimus; aut ut illi, sic et nos ab antiquis Teutonibus retinuerimus: (neque enim existimandum est omnes voces quae Francis nobiscum communes sunt, ab illis in nostrum usum traductas esse; sed potius utrisque a maioribus teutonibus permansisse; et illas maxime quae a Latinis tralatitiae non sunt) fish autem, aut vish nobis cum Germanis commune sit, et illud fortasse a pisce: tamen quia haec in lingua Anglica nullam priorem radicem agnoscunt, primitiva Anglica iudicantor. Nam si nulla linguis primitiva concederemus, praeter illa quae aliunde deduci non possunt; universas profecto Europae copias ad summam penuriam redigeremus. Illae igitur voces primitivae nobis censebuntur, quae in nostra lingua originationem non admittunt. Ab his autem natae derivatiuae sunto, ut a primo bäbj, pupus, tu babl, infantum more balbutire, a babler, infanticrepus, babling, garrulitas, a bäbl, nugae; itemque a reliquis.

Derivata autem sunt duum generum: nostratia et peregrina. Nostratia sunt nomina, verba, aut adverbia. {n. p.} De nominibus propriis nostratibus ita copiose scripserunt Versteganus metitissime noster, et reliquiarum Britannicarum auctor, ut ultra quid addere non sit opus. Sed quia Anglice scripserunt, neccesse est ut moneam, omnia fere praenomina ab Hebraeis, graecis, aut Latinis esse ductitia, aut a saxonibus huc usque retenta. Nomina autem (pauculis Britannicis exceptis, et nonnullis quae in eorum posteris permanserunt, qui cum Wilhelmo primo e Normannia huc migrarunt) esse pene omnia saxonica. Agnomina vix quatuor numerantur. Ex communibus autem substantivis, quaedam exeunt in aʒ, ut tilaʒ, cultus; poundaʒ, quod in singulas libras solvitur; quaedam in ment, ut ezment, relaxatio; käzment, adapertilis fenestella; quaedam in hed aut hüd, ut a lusti, iucundus, lustihed, iucunditas; a bruðer, brother, frater, bruðerhüd, brotherhood, fraternitas. Alia sunt in nes, ut a riħteus, riħteusnes; ab hardi, fortis, hardines, fortitudo; nonnulla in ship, ut a Lord, Dominus, Lordship, dominatus. Quin etiam omne verbum affert substantivum agentis in er, ut a lern, disco, lerner, qui discit; a tech, doceo, techer, doctor. Illa autem a verbis in ing et substantiva sunt actionis et adiectiva, ut hering, audientia et audiens.

Adiectiva multa sunt derivata in ish, ut a fül, fool, fülish, stultus; et haec quasi inceptiva sunt, ut a sâlt, sal, sâltish, i.e. ad salsedinem declinans. In lj sunt et adiectiva, ut a gud, good, bonus, gudly, goodly, speciosus; et adverbia infinita, ut a fäier, pulcher, fäierlj, pulchre. Multa per i fiunt, ut ab hard, durus, hardi, fortis; sic a tröu, reor fit trv, ratus aut verus, inde trust, fiducia et trusti, fidelis, i.e. cui fides adhiberi {D2} potest. Quaedam exeunt in sum, ut a tvil, tvilsum, molestus; a ful, plenus, fulsum, i.e. plus satis ita ut nauseam faciat. In ward sunt aliqua, ut a tu, ad, toward, aptus adiectivum et versus preapositio; a bak, tergum, backward, retro aut etiam aversus. Composita item omnia derivata sunt, ut a wurk, opus, et man, vir, fit wurkman, opifex; ab under, subtus, et stand, sto, fit tu understand, intelligo. Huc etiam comparata spectant, et diminuta, itemque quae a nominibus et verbis deflexa sunt, quae omnia inferius agnoscentur.

Peregrina nonnulla integra adsumuntur; illa maxime, quorum significata una cum ipsis nominibus innotuerunt, ut barricada Hispanicum, munimenti genus est ex viminibus in dolii modum contextis, et terra impletis: borracha utris species. Ab Italis habemus pro veluto di tre peli thrï pjl velvet, holosericum villosum trium pilorum. Sic necessitatis gratia harum gentium vocibus utimur, alias raro; nisi ioci, aut perititiae ostentandae causa, ut braväda, bona roba, etc. Sed et ab americanis nonnulla mutuamur, ut maiz triticum indicum, et kanoa, linter e trunco arboris igne et silicibus cavato. Galllica paucula inviti recepimus. Nam quum Wilhelmus primus ius suum armis vindicaret, ut sui, bello potiores quam literis, ius dicere possent; veteres saxonum leges Latine scriptas Gallice verti iussit, partim suas addidit, sed suo tamen idiomate. Hinc fit, ut praeter nonnulla saxonica, quae nec Gallice, nec Latine verti possunt; omnia fere vocabula forensia sint peregrina; formulae enim omnes et brevium, et ferme omnes actoris, et rei, Latinae sunt: at qui iudicum placita recensent, ea omnia barbaro quodam sermone scribunt, qui tamen ad Gallicum proxime accedit. Permulta tamen e Gallicis sponte, {n. p.} admisimus. Nam cum reges Angliae, quadrigentos circiter annos, permagnas in Gallia provincias sub imperio tenuerint; qui fieri potuit ut populus ingenuus et comis, multa inde vocabula non asportaret, quae una cum ipsa gente in civitatem adscripsit? Sic multa a Gallis traduximus; sed illa maxime, in quibus Latini sermonis manifesta vestigia, ut sustenans, alimentum; maintenans, animi aut victus additio, a manu et teneo. Reduite, nupera vox, est a reduco, munimentum pro tempore aut occasione factum. At usucapione nostra sunt gräs et fäs, i.e. gratia et facies; et plurima alia quae ad nos integra transierunt. Plurima etiam immutavimus, ut impregnabl, inexpugnabile, ab imprenable, a prehendo: sic tu embelish ab embellir, adorno a bellus; tu impoverish, depauperare, a pobre, pauper; tu re-kon-per-sev a re-con-per-ce-voir, a capio.

A graecis nonnulla fecimus nostra; zël a ζηλος; et plurimas voces artis admisimus; zodiak, horjzon, hypotenuse, perikranium, etc.. Ad Latina venio. Et si uspiam querelae locus, hic est quod otium, quod literae, maiorem cladem sermoni Anglico intulerint, quam ulla danorum saevitia, ulla normannorum vastitas unquam inflixerit. Nam praeter illa paucula quae mariores nostri civitate donasse videantur, wjn a vino, wäst a vastus, etc. (si tamen haec a teutonibus ipsi non asciverint) infinitus vocum grex irrepsit, quas postera aetas asciuit, et cudendi nova verba prurigo.

A Latinis in tas infinita est nominum seges in ti, ut kommoditi, hvmaniti, perspikviti; ex quibus aliqua syncopam patiuntur, ut bounti; nisi malis a Gallico bonté deductum. Sic eodem sensu larʒis a largitas. Latinis {D3} in io pileus libertatem donat; si enim iniicias n, per forum cursitant opinion, kommendäsion, salutäsion. Nec legitimam tantum prolem municipiem fecimus; sed spuriam etiam et adulterinam, dilapidäsion, fruisiön, dominion. Illa in mentum abiiciunt um, ut dokvment, monvment. Tudo apocapatur in tvd, ut multitvd, ingratitvd. Order ab ordo est eius ordinis solitarious. Go varie mutatur, ut a virgo, virʒin; marʒent a margo; imäʒ ab imago; virägo non vitiata manet. Tura abiicit ultimam, ut literatvr, scriptur. Hic etiam nonnulla affinximus, ut indentvr, syngrapha; adventvr, pecunia aut merx ad quaestum incertum exposita. Sed ab over, supra, overtvr, quod ad tegendum paratur, mere nostra est. Illa in ans et ens mutant s in t, ut vigilant, prudent. Contra antia et entia migrant in ans et ens, ut a temperantia, confidentia, temperans et konfidens. Quaedam tamen adsumunt i, ut impotensi, konstansi. Verbalia in bilis exeunt in bl, ut komparabl, imposibl, inkredibl. Alia in lis duas ultimas amittunt, ut fjnal, material, meridional, sutl huc spectat a subtilis; et metl a metallum. Finita in ca desinunt in kl, ut a manicae, manikl, sic tvnikl, his adde sanikl a sanicula herba. Illa in ilium varie vertuntur, ut consilium, kounsel; exilium, exjl. Plurima in tus duabus ultimis castrantur, ut temperat, substitut; sic a benignus, benign aut beningn; a condignus, condign aut condingn. Quaedam integra manent, ut konsul et plurima in or, ut doktor, superior, moderätor; sic multa in us, ut perspicvus, illustrius, kommodius, quae tamen Latine sunt comparativa, apud nos sunt positiva tantum. Quaedam his similia cudimus, ut ʒenerus, i.e. magni animi; fämus, famosus; glorius, decorus; {n. p.} quae tamen fictitiis Gallorum in eux viciniora videntur: uti et profit, commodum, et profitabl, commodus, a proficio.

Quinetiam verborum a Latinis vocibus variae sunt formae. Quaedam enim ab ipso themate descendunt, ut tu defend, tu defraud; a reduco fit tu redvs. Illa in ico abiciiunt ultimam, ut tu magnifj; tu multiplj, nam tu suplikät, tu explikät ventis ferre committimus. Quaedam a nominibus oriuntur, ut a pars, tu impart, impertior; ab importunus, tu importvn, i.e. vehementius urgere; ab intimus, tu intimät, indico.

A verbalibus etiam in tus et sus, magna est nobis verborum frequentia, ut a substitutus, a substitut, nomen, et tu substitut, substituo; sic ab incensus, tu insens, ad iram incendo; a suppositus, tu suppöz, suppono. Atque ubi huiusmodi in usu sunt, illa quae ab ipso themathe fiunt tu propön, tu expön, etc. nondum obtinuerunt.

Nec tamen existimandum est, omnia harum terminationum Latina, sic fieri Anglica; aut haec sola: sed has esse usitatissimas derivandi formulas. Quae autem hic reliqua sunt, si ista studiosius inquirere visum est cuipiam; Iohannis Minshei dictionarium etymologicum consulat, et eius στοχασμοὺς pro suo arbitratu aut probet, aut improbet.

CAPUT IX

Compositio, comparatio, diminutio

Ex communibus vocum affectionibus quibus etymologia dignoscitur, hae supersunt. Composita quae ab aliis linguis assumpsimus ex suis regulis innotescunt. Nos {n. p.} substantiva componimus, ut göldsmith, aurifaber; horsman, eques. Huc spectant substantiva in dum. Nam a verbo tu dïm, aestimo, fit dvm, iudicium sive sententia: inde composita, wizdun, sapientia, proprie sapientis iudicium; et kingdum, regnum, ubi rex ius aut sententiam dicit. Componuntur etiam adiectiva, ut trvsïming, verisimile, aut utraque, ut praiz-wurðj, laude dignus. Adiectiva abl, potens; ful, plenus; les, minus, et ljk, similis, plerumque sequuntur in compositione; et omnia sic composita adiectiva sunt, ut sälabl, venalis; höpful, spei plenus; höples, exspes; warljk, bellicosus. Sin adiectivum praecedat, tota vox aut substantivum erit, ut hâpeni, halfepenni, medius denarius; aut adverbium, ut ljkwjz, similiter. Munger inseparabile est et illum denotat qui rem venalem habet, ut fishmunger, cetarius. Cum personalibus etiam fit compositio, ut self-wild, ἀυθαδὴς; et self-ljking, ἀυταρεσκία; componuntur et ipsa inter se, ut him-self, seipsu; whatsooðer, si quid aliud. Ex consignificativis autem inseparabilibus praepositis, quaedam sunt ’επιταττικὰ a et bi: a, ut tu amät, terreo; tu avér, vehementius affirmare pro vero, et saepe cum consona dictionis compositae, ut tu assúr, certum dare; tu akknöuleʒ, agnosco; tu adʒuʒ, adiudico. Bi, ut tu bitäk, recipio; tu bithink, cum animo suo cogitare. Quaedam etiam sunt στερετικὰ; un et dis, ut unbid, iniussus; unblest, cui non benedicitur; dispiteus, immisericors; tu dispraiz, vitupero. N solitarium hic est, ut nauħt, vitiosum aut malum; et nöuħt, nihil, a not, non, et auħt, aliquid; sic nothing a no, non, et thing, res, nihil; etiam a wil, volo, tu nil, nolo antiquis in usu erat. Mis inseparabile est et significat male aut perperam, ut tu mistäk, perperam intelligere; {n. p.} tu mispläs, male locare; mj mjnd misgivz mi, i.e. animus mihi aliquid mali praesagit. Huc adiice for, ut tu forswer, peierare. Inter aut enter a verbo tu enter, introeo, nobis cum multis gentibus communis facta vox consignificativa, inseparabilis est et semper praecedit in compositione, ut interchanʒ, alterna mutatio; tu intermeddl, intermisceo; tu enterfër, calcibus cutem interterere. At soever semper sequitur et Latinorum cunque respondet, ut whüsoever, quicunque; whensoever, quandocunque. Inseparabilia etiam Latina cum nostris componimus, ut tu return, revertor; tu disalou, improbo; tu impair aut empair, deterius aut minus reddere; huc refer tu kounterchanʒ, permutare, reliquae praepositiones pro suo sensu praeponuntur, sive nominibus, ut outlet, extramissio; inlet, intramissio; sive verbis, ut tu overtäk, assequor; tu understand, intelligo; tu withhöld, detineo; tu welkum, adventui gratulor; sive verbalibus, ut förgoing, praecedens; forlorn, perditus; abuvsaid, supradictus; sive aliis consignificativis, ut without, extra; within, intra.

Et quum plurimae nostrae voces monosyllabae sint, et se sponte offerant in compositionem: in hoc multo impensius, et etiam fructuosius studerent docti; ut apta nostrarum vocum compositione animi sensa expromerent; et linguam per se uberrimam, etiam ad luxuriem (si id tantopere cupiant) copiosam redderent; potius quam eius nativum decorem peregrino fuco adulterarent. Hoc autem negotium doctis solis defero; ne imperiti, et audaculi, Nerei repandirostrum, et incurvicervicum pecus inducant; aut ipsum fortasse Pacuvium Bombardogladiofunhastaflammiloquentem.

Comparatio est adiectivorum et adverbiorum, utraque est regularis aut anomala. Regularis fit aut per signa; aut per formationem comparativi a positivo, addito er et superlativi addito est, ut hard, durus; harder, durior; hardest, {E} durissimus; soft, softer, softest, mollis, mollior, mollissimus. Atque haec forma ad adiectiva ferme sola pertinet. Signa per quae fit comparatio sunt in quantitate, mör, magis; möst, maxime; in qualitate, beter, meliùs; best, optime. Ut wiked, impius; mör wiked, magis impius; möst wiked, maxime impius; lerned, doctus; beter lerned, doctior; best lerned, doctissimus. Quae tamen ipsa signa anomaliam quandam comparationis habent, ut et adiectiva illa quae sequuntur: gud, bonus; beter, melior; best, optimus; bad, il, nauħt, malus; wurs, peior; wurst, pessimus. Litl, parvus; les aut leser, minor; lest, minimus. Much, mör, möst, multus, plus, plurimus; aut adverbialiter multum, plus, plurimum; at in numero mani, mö, möst, multi, plures, plurimi. Sic far, farðer aut furðer, farðest aut furðest, remotus, remotior, remotissimus; aut longe, longius, longissime. Under, infra; undermost, infimus, aut maxime infra. Within, intra; aut inward, internus; iner, interior aut interius; inermost, intimus aut intime. Without, extra; outward, extra aut externus; outer, exterior; outermost aut utermost, extimus aut in extremo. After, post; last, ultimus aut ultimo. Nër, nerer, next, propinquus, propinquor, propinquissimus; et njħ, nerer, next, prope, proprius, proxime. Sic litl, les, lest, exiguum, minus, minime. Wel, beter, best, bene, melius, optime; il, badlj, nauħtilj, male; wurs, peius; wurst, pessime. Oft, ofter aut oftner, oftnest aut oftest, saepe, saepius, saepissime. Beför, ante; former, prior, et formerlj, prius; formöst aut first, primus aut primo. Abuv, hjer, hjest, supra, superius, in summo; nam hjħ, hjer, hjest adiectivum, exiguam habet anomaliam. Quikli, cito; süner, citior aut citius; sünest, citissimus aut citissime; nam sün hodie apud plurimos significat ad primam vesperam, olim cito. {n. p.}

Per er et est non comparantur verbalia activa in ing, ut luving, amans; nec passiva, ut luved, amatus; tauħt, doctus; uti nec composita cum abl, ful, les, ljk, ut availabl, utilis; mjndful, memor; faithles, infidus, söldierljk, militaris. Neque etiam illa quae per jv, ish, et multa quae per lj, aut us terminantur, ut fvʒitjv, fugitivuus; grinish, subviridis; dailj, quotidianus aut quotidie; fämus, famosus. Huc etiam refer materialia, ut gôldn, aureus; stöni, lapideus; item quae tempus significant et ordinem, cum multis aliis, ut wintrj, hybernus; sekond, third, secundus, tertius, etc. Et quamvis aliquando audias stönier aut famuser, tamen pro libertate loquendi tolerabilis erit sermo, potius quam laudabilis scriptura. Per signa tamen omnia fere quae diximus comparantur, ut mör luving, möst luving; beter aut best luved. Atque ut Hebraei, ad ampliorem vocis alicuius significationem, syllabas adaugent; sic nos syllabarum tempora, ut grët, magnus; grëet, ingens; monstrus, prodigiosum; mönstrus, valde prodigiosum; möönstrus, prodigiosum adeo ut hominem stupidet. Nonnunquam gemminata voce augetur significatio, ut an öld man, senex; an öld öld man, multa aetate provectus. Atque haec ultima forma aliquando in scrptis est; altera in sermone tantum.

Diminuta pauca sunt. Quaedam tamen in et, ut a käs, capsa, kasket, capsula; nonnulla in el, ut a pjk, lupus aquaticus, pikrel, lupulus. Itemque in kin, ut a lam, agnus, lamkin, agnellus; alia sunt in ling, ut a güs, anser, gozling, anserculus; a kat, catus, kitling, catulus. Diminutio fit nonnumquam sermoni interiecta particula tjni, ut a litl man, brevis statuae vir; a lïtl tjni man, pumilio aut nanus. De propriis fictitiis Ʒak pro Iacobus, Ʒon pro Iohannes {E2}, et Ʒil pro Ʒilian Iuliana, etc. nihil attinet; quia sermonis sunt, non scriptionis: et quamvis attributa parvulis, apocopata tamen potius quam diminuta.

CAPUT X

Vocum species

Prima nomen

Partes orationis sunt tres	nomen	quorum est numerus	singularis
	verbum	quorum est numerus	pluralis
	consignificativa dictio, ubi sunt articulus, adverbia, praepositiones

Nomen est	commune		substantiva
	properium	omnia sunt aut
	personale		adiectiva

Nomen substantivum commune est, cui possunt praeponi articuli duo, a aut ðe: a quidem numero singulari ante consonantem, ut a man, vir; at ante vocalem an, ut an oversïer, supravisor. Respondet hic articulus Germanorum ein; Gallorum item, et aliorum derivatis ab uno, non numerali sed praepositivo tantum, ut a hous, ein hausz, un maison, una casa, domus. Đe utrisque numeris adiungitur, et respondet articulo teutonico der, die, das, nisi quod inflexionem non admittit. Reliquae nominum species his articulis distituuntur, nisi quatenus docetur in syntaxi. {n. p.}

Anomalia numeri

Singulari carent: afairz, negotia; ashez, cineres; belöuz, follis; daintiz, bellaria; dregz, feces; käts, edulia; shamblz, macellum; sherz, forfex; sizerz, forpex; tongz, forceps; evz, extremae tecti tegulae; richez, divitiae; öz, limus marinus; hachez, fori; bits, quibus funis ancorarius ligatur; shroudz, ratlingz et alia fortasse navis armamenta: thanks, grates; nönz, jdz, kalendz, novae, idus, kalendae; armz, arma; entralz et bouelz, intestina; barbz, phalerae. Accipitrariis etiam et venatoribus quaedam sunt singulari carentia, ut krënz aut kreanz, asturis aut fringillarii retinacula; ljnz autem sunt accipitrum longarum alarum, ut smerilli et falconum; ʒesez, lemnisci; lesez, i.e. relicta porci; fjants, vulpis; spraints, lutrae. Sic floks, flocci; nvz, res nouae; ʒiblets, anseris intestina pedesque; petitöz, pedes porcelli; umblz, intestina cervi; dousets, testiculi et tenera cornua; trinkets, instrumenta doliariorum quibus vinum ab uno vase exhauritur in aliud. Item herbae: bïts, blitum; hops, lupulus; avenz, caryophyllatum; kaperz, capparis; kresez, nasturtium; sanderz, santali, etc. Numeralia: tv, thrï, föur; duo, tres, quatuor, etc.

Plurali carent propria nomina civitatum, montium, fluminum, regionum, mensium, item, et virorum singulorum; sic metalla: göld, aurum; silver, argentum; bras, aes; tin, stannum; et frumenta: whet, triticum; rj, secale; barlei, hordeum; rjs, oriza; buk, fago-triticum; malt, brasium; at bën, faba; fich, cicer; numero utroque leguntur. Singularia etiam sunt ex his confecta; bred, panis; äl, cervisia; potaʒ, ius; bier, lupulina; frumenti, ius e tritico; chaf, palea, itemque gras, gramen; hai, faenum; et herbae, ut fern, filix; kumin, {E3} cuminum; garlik, allium; jzop, hyssopus; purslain, portulaca, etc. et nomina herbarum composita, ut ei-brjħt, eufragia; pen-irjal, pulegium; lädiz-mantl, alchimilla; sheperdz-purs, bursa-pastoris; hör-hound, marrubium; ars-smart, hydropiper; liver-wurt, lichen, etc. Et quae aliunde desumpta integra manent, ut filipendula, fumiterrae, palma-Kristi, brank-ursina, alkakengi, etc. Morborum etiam nomina quaedam plurali carent: ðe ʒaundis, icteritia; ðe hed-äch, cephalalgia; ðe gout, podagra; ðe stön, calculus; ðe kolik, colica; ðe timpanj, tympanitis, etc. Humores etiam, ut koler, cholera; blud, sanguis; flëm, flegma; melankolj, melancholia. Et artes: grammar, loʒik, mvzik, ʒeometrj. Liquida etiam: huni, mel; sider, vinum e pomis; milk, lac; praeter water, aqua, et wjn, vinum, quae numerum utrunque sortiuntur. Liquabilia etiam hanc formam sequuntur: buter, butyrum; glv, gluten; grës, sëm, et fat, adeps; pich, pix, etc. Huc adde plerosque animi effectus: envi, invidia; foli, stultitia; shäm, pudor; merth, iucunditas, etc. Et multa quae sine sedibus errant: aparel, vestitus, antennae item retinaculum quo alligatur malo; bäkn, suilla fumigata; bâlm, balsamum aut melissa; bran, furfur; bumbast, gossipium; châk, calx nativa; draf, sordes; dros, scoria; durt, lutum; dung, fimus; dust, pulvis; flesh, caro; foder, pabulum pecorum; flax, linum; froth, spuma; fvd, victus; hel, gehenna; hemp, cannabis; insens aut frankinsens, thus; kanvas, cannabium; klai, argilla; luk, omen; leðer, corium; ljm, calx; lëv, venia; marl, marga; mäs, macir; mjħt, potentia; mud, caenum; morter, caementum; muk, fimus putrefactus; musterd, sinapium; nothing, nihil; Paradjs, paradisus; peper, piper; plät, vasa argentea; quiet, quies; relïf, subsidium; et pleraque alia in nes, {n. p.} ut darknes, tenebrae; rjħteusnes, iustitia, etc. Paucula etiam in tj pluralia leguntur, ut komoditjz, commoda; privitjs, pudenda; caetera fere omnia in ti sunt singularia, ut pvritj, frvgalitj a Latinis in tas, etc., sic a räs soboles, rest, quies; ruth, misericordia; sivet, sibetum; sljm, limus; svil, solum, sordes, aut aqua quam cervus aut equus turbat; süt, fuligo; strjf, lis; tar, pix liquida; tinder, fomentum; timber, materies; töu, stupa; thrift, parsimonia; welth, opes; wizdum, sapientia; wud, lignum; wul, lana. Plura alia sunt quae etiam apud Latinos singularia tantum sunt: truth, veritas; faith, fides; glöri, gloria, etc. Atque quum multa alia huc referre vellem sun, sol; mvn, luna; milk, lac; trvs, induciae; trust, fiducia; offal, quisquiliae, etc. manus tamen mihi iniecit loquendi audacia, et illa vulgi arbitrio linquenda reclamitat.

Adiectiuis plerisque nulla est differentia numeri, nisi gratia substantivi cui adhaerent, ut a gud man, vir bonus; gud men, viri boni. At much, multus, a, um; everi, singulus, a, um; ordinalia item omnia, ut first, sekond, third, primus, secundus, tertius. Singularibus tantum: sundri, varii, ae, a; mani, multi, ae, a; al, omnes, ia; both, ambo, ae; pluralibus solis adnectuntur.

Quaedam ab uno orta varie significant, ut koper, cuprum; lëd, plumbum; at a koper, a lëd, significant vasa cervisiariorum inde facta, et habent pluralem: lëdz etiam aedificii tectum plumbeum est et singulari destituitur. Korn, frumentum singulariter tantum; at a korn, granum; kornz, grana; a flouer, flos; flouerz, flores; at flouers, i.e. menses muliebres, singulari caret. Bïf, caro bovina; mutn, ovina; vël, vitulina, in singulari tantum leguntur; at a bïf, bos; a mutn, ovis; a vël, vitulus, habent bïvz, mutnz, {n. p.} velz. Sic yuth, iuventus singulare tantum est, at a yuth, iuvenis habet pluraliter yuths, iuvenes.

Nomini accidunt genus, casus, declinatio. Genera sunt tria: masculinum, femininum, neutrum. Masculinum genus comprehendit omnes mares et quae sub

mascula specie intelliguntur, ut angelos, viros, equos, hos canes, etc. solem etiam, syderaque omnia quae Latinis mascula sunt, ut Aries, Saturnus, Arcturus, etc.

Genus femininum mulieres complectitur et faeminas quascunque, equas, vaccas, has canes, Lunam etiam, Venerem, Virginem, Cassiopeam, etc.

Per προσωποποιίαν autem venti masculi intelliguntur; insulae, regiones, urbes feminae; fluvii qua masculi, qua feminae, ut hic Isis, Ouz; haec Tama, Täm; hic Abus, Humber; haec Sabrina, Severn, etc.

Omnia inanimate neutra iudicantur.

Casus sunt sex, qui non terminatione internoscuntur; sed aut loco, aut signorum adiectione. Nominativus verbo antecedit, accusativus sequitur, genitivi signum est of; dativi to aut for; ablativi una ex praepositionibus in, with, from, etc. de quibus post; vocativi signum est o aut ho, raro tamen idque ἐμφατικωέρως adhibetur; ut

O man! remember ðat last biter thröu;

For az ðetri duth fâl, so ljz it ever löu.

Declinationum differentia petitur a formatione numeri pluralis a singulari. Tres proinde sunt declinationes: prima est nominum quorum figurativa vocalis mutatur in plurali, ut fut, pes; fït, pedes; gvs, anser; gïs, anseres; man, vir; men, viri; cum compositis kinzman, {n. p.} cognatus; bondman, servus; pluraliter kinzmen, bondmen. His si addas

kou		kjn	vacca, ae
lous	pluraliter	ljs	pediculus, i
mous	pluraliter	mjs	mus, res
tüth		tïth	dens, tes

habes fere omnia regularia huius declinationis. Est autem hic anomalia duplex: excessus, quum vox plus aequo variatur, ut in wuman, mulier; wimen, mulieres; ubi vocalis utraque mutatur: huc adde bruðer, frater; breðren aut breðern, fratres. Et defectus, quum vox est eadem utrique numero, ut in shïp, ovis et oves; dïer, dama aut damae; höz, caliga vel caligae; pez, pisum vel pisa; odz, imparitas vel imparitates; swjn, sus vel sues; pïpl, populus aut populi. Et fortasse alia ex illis qua numero anomala esse diximus.

Secunda declinatio est nominum quae numero singulari adiiciunt s aut z in plurali, ut

ship	navis	Pluralariter	ships	naves
bük	liber		büks	libri
thing	res		thingz	res
së	mare		sëz	maria

Et hic anomalia duplex est: una nominum desinentium in f, quibus in plurali f, plerumque ante z, vertitur in v, ut wjf, uxor; ljf, vita; lëf, folium; bïf, bos; pluraliter wjvz, ljvz, lëvz, bïvz. Altera est quum vox pluralis cum singulari indifferenter usurpatur, ut muni aut muniz, pecunia vel ae; magnam faciunt anomaliam. Huc refer nonnulla herbarum nomina, ut mint vel mints, mentha; alexander aut alexanderz, alexandrina; brambl aut bramblz, rubus; malöu aut malöuz, malva, etc.; {F} peni etiam denarius pluraliter peniz, et per syncopam pens, anomalum est.

Tertia declinatio imparisyllabica est vocum quarum pluralis, syllaba una excedit singularem.

Exempla

singulariter	a glas	vitrum	pluraliter	glasez	vitra
	a kis	osculum		kisez	oscula
	a witnes	testis		witnesez	testes
	a kountes	comitissa		kountesez	comitissae
	ox	bos		oxn	boves
	chjld	infans		children	infantes

quandam habent enormitatem. Sic illa, quorum terminus singularis s, migrat plurariaer in z, ut hous, domus; houzez, casae.

Observa primo: omnia nomina cuiscunque sunt declinationis ad unam formam variari: dato videlicet nominativo, accusativo, vel vocativo utriusuis numeri; caeteros casus suis signis internosci, ut

Nominativus	ðe witnes	testis	pluraliter	ðe witnesez	testes
Accusativus	ðe witnes	testem			testes
Vocativus	ô witnes	o testis		ô witnesez	o testes
Genitivus	of ðe witnes	testis		of ðe witnesez	testium
Dativus	tu ðe witnes	testi		tu ðe witnesez	testibus
Ablativus	with ðe witnes	cum teste		with ðe witnesez	cum testibus

Secundo: propria nomina, quoties pluralem admittunt, esse secundae declinationis; aut tertiae, si in s, sh, aut duplicem consonantem videlicet x, z, ch, aut ʒ, terminentur, ut Gil, Gilz, secisdae; Talbois, Talboisez; Finsh, Finshez; D’eureux, D’eureuxez; ʒjlz, ʒjlzez; Zouch, Zouchez; Stranʒ, {n. p.} Stranʒez, tertiae. Propriis aliunde assumptis nominativus ubique manet invariabilis, ut nominativus Ʒvlius Sezar oppresed his kuntri, Iulius Caesar oppressit patriam. Genitivus Đe prjd of ʒvlius Sezar, superbia Iulii Caesaris. Hï sent leterz tu ʒvlius Sezar, dedit literas ad Iulium Caesarem, etc. Hinc tamen excipe genitivum possidentis, ut Sizeröz eloquens profited ðe kommon-welth mör ðen Sezarz valor, eloquentia Ciceronis plus profuit reipublicae quam vis animi Caesaris.

Notio de genitivo

Genitivus utriusque numeri fieri potest a nominativo addendo s aut z, ut ðe ships takling, armamenta navis; menz manerz, hominum mores. Hinc fit, ut genitivus singularis in secunde et tertia declinatione, saepe idem sit cum numero plurali, ut ðis bükz levz, huius libri folia; ðe witnesez kredit, i.e. fides testis vel testium. Anomala etiam quantum fieri potest, datam regulam sequuntur, ut ðe dierz attier, cervi cornua; ljfs shortnes, vitae brevitas; an oxen yök, bovis iugum; ðe housez furnitvr, supellex.

CAPUT XI

Personalia

Substantiva personalia sunt tria: primae personae J, ego; secundae đou, tu; tertiae hï, ille: quae sic inflectuntur. {F2}

singulariter	Nominativus	I	ego	pluraliter	Nominativus	Wï	nos
	Accusativus	mï	me		Accusativus	us	nos
	Genitivus	of mï	mei		Genitivus	of us	nostri
	Dativus	tu mï	mihi		Dativus	tu us	nobis
	Ablativus	from mï	a me		Ablativus	from us	a nobis

singulariter	Nominativus	đou	tu	pluraliter	Nominativus	yi aut (1) you	vos
	Vocativus	ô ðou	o tu		Vocativus	ô yï aut you	o vos
	Accusativus	ðï	te		Accusativus	you	vos
	Genitivus	of ðï	tui		Genitivus	of you	vestri
	Dativus	tu ðï	tibi		Dativus	tu you	vobis
	Ablativus	from ðï	a te		Ablativus	from you	a vobis

singulariter	Nominativus (2) hï, shï, it; ille, illa, illud.
	Accusativus him, her, it; illum, illam, illud.
	Genitivus of, dat. tu, abl. from him, her, it,
pluraliter	Nominativus ðëi aut ðäi, illi, illae, illa.
	Accusativus ðem, illos, illas, illa.
	Genitivus of, dat. tu, abl. from ðem.

Relativa et interrogativa sunt whü, which, et what: et respondent qui, quis, quae, quid, quod, singulariter et pluraliter, masculino et feminino.

Nominativus	whü, qui, quis, quae
Accusativus	whüm, quem, quam
Genitivus	of whüm, aut whüz cuius
Dativus	tu whüm, cui
Ablativus	from whüm, a quo, qua

Which variusque numeri est; omnium item generum, omniumque casuum.

What, quid, etiam per signa tantum variatur; et plerumque {n. p.} interrogat, nisi componatur, ut sumwhat, aliquid; whatsoeuer, quicquid; aut ecliptice, ut Let us häv what to ët pro sumwhat, habeamus aliquid quod edamus. Ðis, hic, haec, hoc, et ðat, is, ea, id singulariter; ðëz, hi, hae, haec, et ðöz, ii, eae, ea, pluraliter demonstrativa sunt, et casuum signis variantur. Sed ðat, relative sumptum, numerum utrumque sortitur; et in nominativo et accusativo, eodem sensu usurpatur quo whü and which, ut

Qui non po	test	se continere
	ssunt

Sic verti potest

Hï ðёi	whü	kannot kontain	himself
	which
	ðat		ðemselvz

Itemque

Ego ill	um	accuso, qu	em	scio affine	m	esse culpae.
	es		os		s

	him	whüm	I knöu tu bï gilti.
I akkvz		which
	ðem	ðat

Säm, idem, eadem, idem in utroque numero invariabile; et self, ipse, a, um, at pluraliter selvz, ipsi, ae, a, appropriativa sunt, atque ut adiectiva communia, aptota. His si adiungas alön, solus; ani, ullus; oðer, alius; wheðer, uter; ëiðer, utervis; nëiðer, neuter; sum, aliquis, a, od (quia nec quantitatem, nec qualitatem, etc. Sed personalitatem ut plurimum denotant) habes omnia quae in hoc genere primitiva censeri possunt. Sequuntur derivativa septem, a (3) mï, mjn, meus, a, um; ab vs, ourz, noster, a, um; a ðï, ðjn, tuus, a, um; a yv, yvrz, vester, a, um; ab hï, (4) hiz, ab her, herz, suus, a, um: a ðëi, ðëirz, suus, a, um, quae more adiectivorum {F3} communium, inflexionem non admittunt.

1. Observa, primo you sic scribi solere, et ab aliquibus pronunciari; at a plerisque yü: tamen quia hoc nondum ubique obtinuit, paulisper in medio relinquetur; yï etiam, a praeconibus pluralius effertur ô yïz, o vos omnes et singuli.

2. Hï, shï, it: quamvis in tertia persona ea sit generum differentia; sunt tamen omnia substantiva et quamvis nonnunquam relative, numquam tamen adiective usurpantur.

3. Possessiva mjn et ðjn vocalibus ut plurimum praecedunt; consonantibus, mj et ðj, ut mjn ei, meus oculus; ðj klök, tuum pallium; mj wjf, mea uxor; ðjn unkl, tuus avunculus.

4. Hiz: ubique manet, reliqua, si substantivo praeeant, amittunt z, ut her girdl, illius faeminae cingulum; our hous, nostra domus; your servant, vester famulus; ðeir richez, illorum divitiae: sin praecesserit substantivum, z in fine stridet, ut đis bvk iz hirz, ourz, yürz, ðeirz, itemque mjn, et ðjn.

CAPUT XII

De verbo

Verborum quaedam sunt personalia; quaedam impersonalia. Personalium tria sunt genera: activum, passivum, neutrum. Verbo accidit coniugatio. Est autem coniugatio variatio verbi per modos, tempora, et personas utriusque numeri.

Modi sunt quatuor, ut apud Latinos: indicativus, imperativus, potentialis, et infinitivus. Tempora itidem {n. p.} quinque: praesens, futurum, imperfectum, perfectum, et indefinitum. Activorum et neutrorum coniugationes sunt tres; earum differentia dignoscitur ex forma praesentis, imperfecti, et perfecti indicativi. Praesens idem est perpetuo cum praesenti infinitivo, quod quidem merito est thema, et fundamentum omnium inde derivatorum, quia sine temporis aut personae respectu significat, ut tu luv, amare; tu tëch, docere.

Prima coniugatio est verborum, quae figurativam sive characteristicam thematis non mutant. Est autem figurativa, vocalis aut diphthongus ultima dictionis, ut J luv, amo; J luved, amabam; J hav luved, amavi. J rest, quiesco; J rested, quiescebam; J hav rested, quievi. J öpn, aperio; J öpned, aperiebam; J hav öpned, aperui. Neque unquam ultra haec tempora, figurativa thematis variatur; et ideo nec plures esse possunt coniugationes, nec pauciores quam tres.

Ad hanc coniugationem afferuntur omnia fere derivata, et nostratia, et peregrina. Et quum omne fere nomen commune vere nostrum, sive substantivum sit, sive adiectivum, in verbum aliquod efflorescat; facile est coniicere quam immensa est verborum seges quae hiic reconditur, ut a wurship, dignitas, tu wurship, colo; a klök, pallium, tu klök, palliare; a fish, piscis, tu fish, piscari; sic ab hous, domus, bed, lectus, börd, mensa, tu houz, tu bed, tu börd, tecto, lecto, mensa recipere. Nonnullis tamen figurativa litera mutatur, ut a flour, flos, tu flour, floreo, et tu flurish, activum flores fingere, et neutrum floreo; sic a frost, gelu, tu frïz, congelo; à göld, aurum, tu gild, inauro; a fal, casus, tu fel, deiicio. Sic et ab adiectivis enascuntur verba, ut a short, brevis, tu shortn, abbreviare; ab hard, durus, tu hardn, indurare. Quaedam etiam ex {n. p.} his enata aliquantulum deflectunt, ut a ful, tu fil, impleo. At a wurk, opus, I wurk, operor, I wröuħt, operabar, est coniugationis secundae.

Huc etiam collige omnia illa quorum characteristica est diphtongus propria, aut ü, ut tu wait, attendere; tu tüil, laborare; tu sound, sono; tu müv, moveo, etc.

A Latinis etiam nata fere omnia huc referuntur, ut tu konsider, considero; tu defend, tu derjv, tu subskrjb, tu silens, tu konsort; et quae a supini nata diximus; tu supöz, tu insens, etc. Est autem in hac coniugatione anomalia triplex. Prima, eorum quae figurativam natura longam corripiunt in imperfecto, et inde natis, ut J swët, sudo, J swet, sudabam; J rëd, lego, J red, legebam; J bjt, mordeo, J bit, mordebam, J häv bitn, momordi, etc.

Secunda, eorum quae consonam figurativae adiunctam mutant: et maxime v in f; quia sunt invicem commutabiles, ut J lëv, linquo, J left, linquebam; J bërev, aufero, J bereft, auferebam. Huc adde quaedam in nd, ut J send, mitto; J sent, mittebam; J spend, consumo, J spent, consumebam; sic J lend, mutuo do; J bend, flecto; J rend, lacero, et a kem (pro köm, como), J kemt, comebam, uti etiam alia in p, x, sh, ut tu dip, tingo; tu fix, figo; tu wish, opto; Imperfectum J dipt, fixt, wïsht.

Tertia anomalia est penitus immobilium, ut J kast, iacio aut iaciebam, J hav kast, ieci; J kut, scindo aut scindebam, J hav kut, scidi; J knit, necto vel nectebam, J hav knit, nexui; J set, loco aut pono, ponebam, posui; sic J put, pono; J shut, claudo; I hit, ferio; I hurt, ledo; I bët, verbero; I spit, spuo: nam I bet, verberabam; I spat, spuebam, sunt dialecti.

Secunda est verborum quae figurativam praesentis mutant in imperfecto, ut I kum, venio, I kam, {n. p.} veniebam, J häv kum, veni; J run, curro, J ran, currebam, J häv run, cucurri; J giv, do, J gäv, dabam, J häv givn, dedi. In his vides figurativam praesentis et perfecti eandem. Aliquando perfectum idem est cum imperfecto, ut I stand, I stüd, J häv stüd, sto, stabam, steti; I think, puto, I thöuħt, putabam, J häv thöuħt, putavi; J wurk, laboro, J wröuħt, laborabam, J häv wröuħt, laboravi; J tëch, doceo, J tauħt, docebam, J häv tauħt, docui, etc. Et quamvis consona praesentis saepe in hac forma mutetur; tamen quia saepe, anomaliam nullam esse censebimus. Est tamen anomalia eorum quae in perfecto utramque figurativam assumunt: et praesentis videlicet, et imperfecti, ut I höld, teneo, J held, tenebam, J häv held aut J häv höldn, tenui. Anomaliam verbi tu go, post defectiva vide.

Observandum, quaedam esse verba coniugationis primae, quae ratione dialecti sunt etiam secundae, ut I wrjt, scribo, J writ, scribebam, J häv writn, scripsi est coniugationis primae; at I wrjt, imperfectum commune I wröt, et boreale J wrät, secundae. Sic I drjv, J driv, J häv drivn, impello, primae; at I drjv, I dröv aut I dräv, I häv drivn, secundae. Sedulo autem cauendum est, ne locum dialectis concedas praeterquam communi; aut (quod supra monui) inter poetas boreali: nam nullum ferme verbum est, quod pro aurium sordibus non deformant. Ut tu lauħ, rideo, si ipsis placet est tu laf; et pro imperfecto I lauħed, audies I lüħ aut ai lvħ, ridebam. I kljm, I kljmd, J häv kljmd, scando, est regulare primae: apud rusticos autem, pro imperfecto habes I klöm, I kläm, I klum, scandebam.

Tertia coniugatio est verborum quae characteristicam praesentis mutant et in imperfecto et perfecto, ut I spëk, loquor, J späk, loquebar, J häv spökn, loquutus sum; I {G} dü, facio, I did, I hav dun. I swim, nato, I swam, natabam, I hav swum, natavi. Sunt et hic fere omnia cum secunda coniugatione communia; idque non ex linguae nostraae proprietate, sed usu potius omnia audente, ut I swër, J swör, J hav swörn, iuro, est secundae; at I swër, I swär, I hav swörn tertiae. Sic etiam in sequentibus idem fit, ut

Praesens	Imperfectum	Perfectum
3	bär
I bër		hav born	fero
2	bör

Praesens	Imperfectum	Perfectum
3	drank
I drink		J hav drunk drunkn	paragogice bibo
2	drunk	J hav drunk drunkn

Praesens	Imperfectum	Perfectum
3	wär
I wër		J hav worn	tero, itemque in reliquis
2	wör

To klëv, findere, unicum est (quod memini) commune primae cum tertia coniugatione, ut I klëv, I kleft, I hav kleft; et I klëv, I kläv, I hav klövn.

Est et in hac coniugatione quaedam figurativae luxuries, ut

	flv		fled
I flj		hav
	fled		flöun

Volo, volabam, volavi. {n. p.}

	sträk	I hav	strikn struk strukn	et per paragogen
I strjk, I	strik
ferio	strök
	struk

	bräk	I hav brökn
I brëk, I	brök
frango	olim brast
	occidentaliter brïk

Quaedam ambigua, fiunt quadantenus inflexu uniuoca, ut

	sero		serebam		söun, sevi
I söu		I söud		I hav
	suo		suebam		söud, sui

	iacio		lai, iacebam		ljn, iacui
I lj		I		I hav
	mentior		lj’d, mentiebar		lj’d, mentitus sum

Compositio nonnumquam mutat coniugationem, ut J häv, habeo, J had, habebam, est secundae; at tu bihäv, se gerere, est coniugationis primae.

Et quum maxima linguae Anglicae difficultas in nominum declinatione et verborum coniugatione sita sit; quas quidem ego primus mortalium, adeo explicate indicavi, ut nihil lucis, nihil facilitatis afferri possit: spero equidem lexicographos, houlettos, barettos, rideros, minshaeos, caeteros, nullum dictionarium Anglico-Latinum in vulgus elaturos, quo exterorum hominum studia promovere velint, in quo ista sedulo non indicentur. In prima nominum declinatione adnotetur numerus pluralis, ut a mous, mus, pluraliter mjs; in aliis, satis sit dixisse declinationis secundae aut tertiae. In verbis etiam, si vox sit coniugationis seundae aut tertiae inflectatur, ut tu täk, capio, J tük, J hav täkn, coniugationis secundae; J forget, obliviscor, J forgat aut forgot, J hav forgotn, coniugationis tertiae. In prima satis sit illud significasse, nisi aliquam habeat anomaliam. Id ipsum edicerem de comparatione irregulari, nisi existimarem me illam satis edocuisse. {G2}

Formatio temporum in activis et neutris

Infinitivi praesens est thema et fundamentum caeterorum, ut tu paint, pingere.

Praesens indicativi formatur ab infinitivo, abiecto signo infiniti tu et apponendo personam primam singularem, ut I paint, pingo. Unicum tu bï, esse, facit I am, sum.

Futurum formatur a praesenti, per signa shal aut wil in indicativo; shal in imperativo; herafter, in potentiali, et infinitivo.

Imperfectum formatur a praesenti; servata, aut mutata figurativa in singulis coniugationibus, ut supra dictum est.

Perfectum et indefinitum, eadem sunt cum adiectivo verbali passivo: et inde fiunt per signa apposita, häv, perfecto, et had, indefinito.

Indefinitum plerumque rem infectam significat, nisi interrogative, aut post adverbium usurpetur: deficit etiam in omnibus modis post indicativum: in aliis modis, si usus venit, utimur indefinito indicativo, aut etiam perfecto potentiali, aut infinitivo, ut legissem quidem si animadvertissem, I miħt häv red it indïd, if I had mjnded it.

Verborum variatio facillima est. Aut enim per signa fit, aut per terminationes. Terminationes sunt in secunda praesentis indicativi est in tertia eth. Secunda item persona imperfecti fit a prima addito st, aut est. Sic omnis terminationum differentia in singulari tantum numero reperitur. Numerus enim pluralis in omni persona idem est cum prima persona singulari. Atquae praeter {n. p.} illa in ing, et er: plures a verbo terminationes non sunt.

At quamvis in personarum et numerorum formis, tanta terminationum varietas non sit apud nos, quanta in aliis linguis; per signa tamen, ut in nominibus, sic et in verbis, omnia animi sensu affatim depromimus.

Sunt autem signa partim personae, de quibus supra, partim ipsa verba anomala, aut defectiva. Anomalorum princeps est verbum substantivum tu bï, esse: quod tamen quia per signa inflectitur, signa ipsa imprimis variabimus. Signa sunt temporum et modorum. Temporum shal, wil, häv, had, dü, did. Shal Latino verbo possit, futurus aut debebo; et sic inflectitur;

futurum	indicativum	debebo, debebis	hï wï yï ðei		debebit debebimus debebitis debebunt
	et			shal
	imperativum	J shal, ðou shalt

Potentialis modi

imperfectum	deberem, deberes	hï wï yï ðei	debere shüld	t mus tis nt

	J shüld, ðou shüldest

Caetera deficit

Shüldest per syncompam shüld’st; quae quidem non in signis tantum, sed in omnibus etiam verbis activis et neutris locum habet; in secunda (inquam) singulari sic terminata; usque adeo ut in aliquibus, vox syncopata duntaxat in usu sit, ut ðou luvedst, non luvedest; ðou {G3} mai’st, non maiest. Forma defectivi I wil.

Indicativi futurum

volamvolesvolet J wilðou wilt hï wil	pluraliter	wï		volemus
		yï	wil	voletis
		ðei		volent

Potentialis imperfectum

vellemvellesvellet I wüldðou wuld’st hï wüld	pluraliter	wï	velle wüld	mus
		yï		tis
		ðei		nt

Si wil significet iubeo, actiuum est; regulare coniugationis primae, ut I wil, ðou wilest, hï wileth, iubeo, iubes, iubet; I wiled, iubebam, ðou wiledst, iubebas, etc., ad exemplum verbi tu luv, ut post sequitur.

Forma signi häv

iIndicativus	perfectum	I hav, ðou hast, hï hath, wï, yï, ðeï hav.
iIndicativus	indefenitum	I had, ðou hadst, hï had, wï, yï, ðeï had.

Et licet haec mere signa videantur, potius quam desumpta a verbo perfecto I hav, habeo, I had, habebam, I hav had, habui; possunt tamen ubique verti per habeo, ut I hav loved her; ad verbum habeo illam amatam; ad sensum nostrum, habui illam amatam, aut illam in amore habui: sic I had thöuħt, si verbum verbo reddas, habebam putatum, apud nos est, in animo habueram.

Supersunt adhuc signorum tempora duo: dü et did omnis omnino verbi praesenti activo, et imperfecto annexa, si signa excipias et anomalum tu bï. Sed quum verbum rem simpliciter fieri significet; haec actionis circumstantiam, vehementiam, tarditatem, et similia declarant, {n. p.} ut I tёch, doceo, I dü tёch, i.e. in docendo totus occupatus sum; I ran, currebam; I did run, i.e. sedulo, fortasse coactus, aut ita ut non ambularem. Et quia in hac loquendi formula intellectio quaedam est, proinde haec signa his temporibus saepenumero desunt.

Observa figurativam praesentis, semper manere in imperfecto formato per did, idque in omni coniugatione, ut ab I think, cogito, I thöuħt aut I did think, cogitabam, coniugationis secundae. I forget, obliviscor; I forgat aut I did forget, tertiae. Sequitur forma inflexionis.

indicativus praesens	ago, agis, agit	pluraliter	wï yï ðei	ag dü	imus
	I dü, ðou düst,hï düth				itis
					unt

Imperfecum	agebam, agebas, agebat	pluraliter	wï yï ðei	ageba did	mus
	I did, ðou didst, hï did				tis
					nt

De signis modorum

Indicativus signis caret, sed rem aperte esse, aut non esse; fieri, aut non fieri significat.

Imperativi signa sunt in praesenti let sine aut fac; in futuro shal.

Potentialis signa mai, mjħt, kan, küld, shüld, etiam et wüld. Infinitivi tu.

potentialis praesens	liceat aut possim, possim I mai, ðou maist	hï	possi mai	t
		wï		mus
		yï		tis
		ðei		nt {n. p.}

Potentialis

imperfectum	possem, posses J mjħt, ðou mjħt’st	hï	posse mjħt	t
		wï		mus
		yï		tis
		ðei		nt

praesens	J kan	possim	pluraliter	wï	possi kan	mus
	ðou kanst	possis		yï		tis
	hï kan	possit		ðei		nt

imperfectum	J küld	pluraliter	wï
	ðou küldst		yï	küld	possem
	hï küld		ðei

Haec de signis: sequitur anomalum tu bï.

Indicativi

praesens	J am	sum	pluraliter	wï		sumus
	ðou art	es		yï	är	estis
	hï is	est		ðei		sunt

Futurus	J shal	bï	ero	pluraliter	wï
	ðou shalt		eris		yï	shal bï
	hï shal		erit		ðei

Imperfectus	J waz	eram	pluraliter	wï		eramus
	ðou wast	eras		yï	wёr	eratis
	hï waz	erat		ðei		erant

perfectus	J hav	bïn	fui	pluraliter	wï
	ðou hast		fuisti		yï	hav bïn {n. p.}
	hï hath		fuit		ðei

indefinitus	J had	bïn	fueram	pluraliter	wï
	ðou hadst		fueras		yï	had bïn
	hï had		fuerat		ðei

Imperativi

praesens	let mï bï	sim	pluraliter	let us bï	simus
	bï ðou	sis, es		bï yï	este
	let hïm	sit		let ðei bï	sint

futurum	đou shalt bï	esto	pluraliter	yï		estote
					shal bï
	hï shal bï	esto		ðei		sunto

Potentialis

praesens	J mai bï	sim	pluraliter	wï		simus
	ðou maist bï	sis		yï	mai bï	sitis
	hï mai bï	sit		ðei		sint

Futurum idem est perpetuo cum praesenti, addito singulis personis hёrafter, posthac, ut J mai bï hёrafter, sim posthac aut fuero; ðou maist bï hёrafter, fueris, etc.

imperfectum	J mjħt	bï	essem
	ðou mjħtst		esses
	hï mjħt		esset

pluraliter	wï	mjħt bï	essemus
	yï		essetis
	ðei		essent

perfectum	J mjħt	hav bïn	fuerim
	ðou mjħtst		fueris
	hï mjħt		fuerit {H}

pluraliter	wï	mjħt hav bïn	fuerimus
	yï		fueritis
	ðei		fuerint

Infinitivi

Praesens tu bï, esse; futurum tu bï hёrafter, fore; perfectum, tu hav bïn, fuisse; participium praesens, bïing, ens.

Haec de signis sequuntur:

Paradigmata verborum perfectorum activorum, et neutrorum, in tribus coniugationibus.

Modi indicativi

tempus praesens	J	luv amo	ðou	luvest amas	hï	luveth
		tёchdoceo		tёchestdoces		tёcheth
		spёkdico		spёkestdicis		spёketh
		amat, docet, dicit aut loquitur

pluraliter	wï	luv amamus	yï	luv amatis	ðei	luv
		tёchdocemus		tёchdocetis		tёch
		spёkdicimus		spёkdicitis		spёk
		amant, docent, loquuntur

Notiones

1. Secunda persona singularis patitur syncopam, ut ðou luv’st, spёk’st. Syncopae autem nullus locus est in verbis exeuntibus in s, sh, aut duplici consonante x, z, ch, ʒ, ut ðou pasest, praeteris; ðou washest, lavas; ðou waxest, crescis; ðou touzest, susque deque versas; ðou tёchest, doces; ðou chanʒest, mutas; non ðou past, ðou washst, etc. {n. p.}

2. Tertia etiam persona apocopatur per s or z, ut hï luvz, hï spёks. In terminationibus antem supradictis e non abiicitur, sed th migrat in z, ut hï tёchez, hï chanʒez. Hinc excipe anomala hav, hast, hath, hï did, de quibus ante.

futurum	J shal	luv	ðou shalt	luv	hï shal	luv	amabo
	aut	tёch	aut	tёch	aut	tёch	docebo
	wil	spёk	wilt	spёk	wil	spёk	dicam
pluraliter	wï, yï, ðei shal aut wil luv, tёch, spёk

Vox futuri nihil mutat et semper eadem est cum prima praesentis.

imperfectum	J	luved	ðou	luvedst	hï wï yï ðei	luved	amabam
		tauħt		tauħest		tauħt	docebam
		späk		späkest		späk	loquebar

Secunda tantum singularis differt a ceteris per est aut e elisa, per st, ut ðou tauħ’st, ðou sspäk’st.

Perfectum J hav	luved	ðou hast	luved	hï hath	luved	amavi
	tauħt		tauħt		tauħt	docui
	spökn		spökn		spökn	dixi
pluraliter	wï, yï, ðei häv luved, tauħt, spökn

indefinitum	J had	luved	ðou hadst	hï wï yï ðei	had	luved	amav	eram.
		tauħt				tauħt	docu
		spökn				späk	dix

Licet haec duo tempora ab adiectivo verbali passivo formentur, per signa hav et had: observandum tamen in {H2} illis verbalibus quae in n, impurum desiunt, illud n, in his temporibus aliquando negligi, quod in adiectivo negligendum non est, ut J hav aut had spök tu him, dixeram illi; non autem it is spök abröd, sed spökn emanavit in vulgus. Nec licet scribere it is writ, sed writn, scriptum est: quamvis dicas J hav writ tu him, scripsi ad eum. Dixi aliquando, quia aliquando audias utrumque, J hav brök, fregi, et it is brök, fractum est, aut utrobique brökn.

Datur quidem haec sermoni venia, quia id sibi assumit, ut usurpet J hav spök, writ, brök, sed nemo disertus ita scribat.

Modi imperativi

tempus praesens	let mï	luv amem	luv	ðou	ama	let him	luv amet
		tёchdoceam	tёch		doce		tёchdoceat
		spёkdicam	spёk		dic		spёkdicat

pluraliter	let us	luv amemus	luv	yï	amate	let ðem	luv ament
		tёchdoceamus	tёch		docete		tёchdoceant
		spёkdicamus	spёk		dicite		spёkdicant

Secunda persona ἐμφατικῶς admittit dü et nominativum accentuatum verbo praeponit, ut dü ðou rёd, lege tu; dü yï tёch, docete vos.

futurum	ðou shalt	luv amato	hï shal	luv amato
		tёchdoceto		tёchdoceto	ille
		spёkdicito		spёkdicito

pluraliter	yï shal	luv amatote	ðei shal	luv amanto
		tёchdocetote		tёchdocento
		spёkdicitote		spёkdicunto {n. p.}

Potentialis modi

tempus praesens	J mai	luv	ðou maist	luv	hï wï yï ðei	mai	luv	amem
		tёch		tёch			tёch	doceam
		spёk		spёk			spёk	dicam

Futurum inde fit, addito singulis personis hёrafter, ut J mai luv hёrafter, ðou maist luv hёrafter, hoc est amem posthac, sive amavero, amaveris, etc.

imperfectum	J mjħt	luv	ðou mjħt’st	luv	hï wï yï ðei	mjħt	luv	ama
		tёch		tёch			tёch	doce	rem
		spёk		spёk			spёk	dice

Perfectum	J mjħt hav	luved	ðou mjħtst hav	luved	hï wï yï ðei	mjħt hav	luved
		tauħt		tauħt			tauħt
		spökn		spökn			spökn

amaverim, docuerim, dixerim, eris, erit, etc.

Modi infinitivi

praesens	tu	luv amare	quod etiam est futurum, addito hёrafter, ut tu	luv	hёrafter
		tёchdocere		tёch
		spёkdicere		spёk

amaturum, docturum, dicturum esse

perfectum	tu hav	luved amavisse
		tauħtdocuisse
		spökndixisse

Per praesens infinitivi reddimus supinum prius, futurum {n. p.} in rus, et gerundium in dum, ut tu luv, amare, amatum, amaturus, amandum.

adiectiva verbalia activa	luving amans
	tёchingdocens
	spёkingdicens

Haec in omni coniugatione ab ipso themate formantur, adiecto ing; quemadmodum etiam et nomen agentis apposito er, ut a luver, a tёcher, a spёker, amator, doctor, qui loquitur; quam formam etiam et illa a substantivis enata sequuntur, ut a forest, saltus, forester, saltuarius; a kloth, pannus, klöðier, lanarius; a köl, carbo, kolier, carbonarius.

Hinc etiam sunt gerundia, ilud in di, per signum genitivi casus of; illud in do, per signum ablativi in, ut of luving, amandi, in luving, amando.

adiectiva verbalia passiva	luved amatus
	tauħtdoctus
	spökndictus

Haec semper exeunt in d, t, aut n; servata aut mutata figurativa praesentis cum adiuncta consona, ut supra in coniugationibus dictum est.

Vox passiva fit per variationem temporum verbi substantivi tu bï, cum adiectivo verbali passivo. Exempla:

Modi indicativi

praesens J am	luved	ðou art	luved	hï iz	luvedamor
	tauħt		tauħt		tauħtdoceor
	spökn		spökn		spökndicor {n. p.}

pluraliter	wï ar	luved	yï ar	luved	ðei ar	luved
		tauħt		tauħt		tauħt
		spökn		spökn		spökn

Et quum unum omnium modorum, et temporum verbale sit; satis erit primam personam exemplo posuisse; ceterae, ex forma verbi tu bï, adiectivo subiuncto, apparebunt.

Futurum: J shal bï tauħt aut J wil bï tauħ, docebor.

Imperfectum: J was tauħt, ðou wast tauħt, hï wast tauħt, wï, yï, ðei wer tauħt, docebar.

Perfectum: J hav bïn tauħt, fui doctus.

Indefinitum: I had bï tauħt, fueram doctus.

Imperativi

Praesens: let mï bï tauħt, docear; bï ðou tauħt, docere; let him bï tauħt, doceatur. Pluraliter: let us bï tauħt, doceamur; bï yï tauħt, docemini; let ðem bï tauħt, doceantur.

Futurum: ðou shalt bï tauħt, docetor tu; let him bï tauħt, docetor ille. Pluraliter: yï shal bï tauħt, doceminor, ðei shal bï tauħt, docentor.

Potentialis

praesens	I mai bï tauħtdocear
futurum	I mai bï tauħt hёrafter fuero doctus
imperfectum	I mjħt bï tauħtessem doctus
perfectum	I mjħt hav bïn tauħtdoctus fuerim

Modi infinitivi

praesens	tu bï tauħtdoceri
perfectum	tu hav bïn tauħtdoctum fuisse
futurum	tu bï tauħt hёrafterdoctum iri

Supinum prius idem prorsus est cum praesenti infinitivo activo; posterius cum passivo, qua etiam voce reddimus {n. p.} verbalia in bilis et dus, ut tu bï tauħt, doceri, doctu, docendus, docilis.

Defectiva

Praeter signa quae diximus, et anomalum tu bï, quod ipsum etiam signum est in tota forma passiva; paucula nobis sunt defectiva: quae sequuntur.

J wot, scio; ðou wotst, raro hï wots, wï, yï, ðei wot. Borealibus saepius in usu est o, in ä, verso. Eodem sensu est I wit, scio, sed wjt vitupero fere evanuit.

J wist, scibam, in aliis personis nil variat; ðou wist, hï wist, wï, yï, ðei wist, caetera desunt.

I tröu, reor; ðou tröust, hï tröuz (hae autem duae personae rarius usurpantur) wï, yï, ðei tröu: sed interrogat saepius hoc verbum quam indicat. Eius verbale anomalum tru ratus, reliquis modis et temporibus caret. Koth vel quoth, ab antiquo cweth, voce maioribus nostris inflexa, cweth, cwethest, cwetheth, inquam, inquis, inquit; nunc manet invariabile, ut quoth I, quoth ðou, quoth hï, quoth wï, etc. inquam, inquis, etc. ad res ante dictas refertur, ut must, debeo vel oportet, ad res futuras. Invariabile etiam est must, sed nominativum sequitur, more aliorum verborum, ut I must, ðou must, hï must, wï must, yï must, ðei must: oportet me, te, illum, etc.

Hjħt, nomino aut nominor, in praesenti tantum indicativo valet. I hjħt, ðou hjħtst, hï, wï, yï, ðei hjħt, hinc bihjħt nuncupo aut voveo; et a näm, nomino; I bjnemt, nuncupavi, fere defecerunt. Sic häil et âlhäil, omnis salus, pro salve, salvete: tamen häil, salvus, apud Norfolcienses etiamnum obtinet. I go, eo, verbum integrum est coniugationis primae, nisi quod careat imperfecto: patres nostri substituerunt {n. p.} J yёd aut J yöd, ibam; nos J went, ðou wentst, hï, wï, yï, ðei went, a verbo adhuc nautis usitato tu wend, verto.

Perfectum J hav gön, ivi, etc. Sed eius compositum, tu forgö, amitto, imperfectum omnino non agnoscit; at tu förgö, praecedo, verbi simplicis formam subsequitur. Defectiva illa mai et kan, possum; et wil, volo (quae signa diximus), reliqua tempora et modos supplent per anomalum tu bï, et adiectiva cognatae significationis, ut J kan aut J mai, possum aut possim. J küld aut J mjħt, poteram, aut possem. Indicat:

Potentialis perfectum J mjħt hav bïn äbl, potuerim; futurum, I mai bï äble herafter, potuero; infinitivi praesens, tu bï äbl, posse. Sic I wil, volo aut volam; I wüld, volebam aut vellem. Indicativum perfectum I hav bïn wïling, volui; I had bïn wïling, volueram, etc. Hinc compositum unum I nil, nolo, et I nould, nolebam, veteribus frequens erat. Sed quemadmodum hoc verbum nil, sic etiam illa quae usitata sunt, per adiectiva circumloquimur, ut I am unwiling, nolo; I am wiling, volo; I am äbl, possum; I am mör wiling, malo, quorum omnium una forma est in reliquis modis et temporibus, qua modo diximus. Shal ultra shüld nullo modo variatur, dü et häv a verbis perfectis desumuntur.

Si coniunctiones ðoħ aut âlðoħ, quamvis; so ðat, modo; eksept, nisi; if, si; but if, at si, adfuerint; modus potentialis signa sua mai, kan, etc. saepenumero amittit.

Atque haec est verborum nostratium forma, quatenus cum Latinis analogiam habent. Sed uti omnis alia lingua, sic etiam Anglica suos {I} habet idiotismos, qui Latine vix, aut omnino reddi non possunt. Unum in tempore coniunctivo futuri praeterito, ut when I shal hav tauħt mj skolars, I wil kum tu yü, ad sensum aliqualem, quum finem facerim docendi discipulos meos, veniam ad te. Neque per docuerim, nec per docuero, expresse satis dicitur, quia shal hav tauħt est temporis utriusque. Illud igitur, quum Karthaginem deleveris, triumfum egeris, censorque fueris, et obieris legatus AEgyptum; delegere iterum absens consul: ad rei sensum sic melius explicatur, quam aut gestu Roscius, aut ipse orator omni copia adhibita indicare potuerit: When ðou shalt hav wästed Karthaeʒ, when ðou shalt hav ended ðj trjumf, and shalt hav bïn Sensor, and governed Eʒipt az Lïftenant: ðou shalt bï chözn konsul ðe sekond tjm in ðjn absens. Sed latissimus est usus adiectivi verbalis activi. Hinc enim non gerundia tantum, et illa quae HEbraei formant per בכלם; sed innumera etiam alia indicantur. Et quia omnia huiusmodi sunt cum tempore substantiva (actionem enim in illo tempore significant de quo instituitur sermo) difficillimum erit, Latine vim eorum explicare. Accedunt quidem illa proxime, quae per antia aut entia fiunt a verbalibus; deinde illa a supinis in io sed huiusmodi non sunt ubique obvia, ut mj luving and späring of yü, mäks yü ðe wurs. Verbum verbo reddere non licet, mea amantia et parcentia vestri, vos deteriores reddit: si amor et indulgentia dixeris, sensum peregrinum attuleris. Tertius est idiotismus in neutris; quae quidem nobis paucula sunt; quia pleraque passivorum etiam formam induunt, nonnulla etiam significationem. Ut đus iz mj welth ëtn and drunk out, sic mea copia editur et ebibitur. I am run out of breth, est sensu temporis perfecti cucurri, et praesentis donec anhelus sum. Quaedam eodem sensu et neutra sunt, et neutropassiva, ut I käm hiðer aut I was kum hiðer beför yü, huc veniebam ante te.

Impersonalia natura pauca sunt, it rainz, pluit; it thunderz, tonat; it waxeth dai, diescit; it drauz toward njht, noctescit, etc. tamen a personalibus multa fiunt, iisque ut plurimum neutris, si tertiae personae singulari praeponas articulum neutrius generis it, ut it bikumeth, decet; it hapneth, accidit; it chaunseth, contingit, etc. Quaedam ab adiectivis fiunt, cum verbo iz et haec sunt passiva, ut it iz said, dicitur; it iz reported, fertur; it iz givn out, spargitur in vulgus; aut neutra, ut it iz manifest, patet; it iz lauful, licet; it iz mït, convenit; it iz sertain, certum est. {n. p.} Horum autem variatio satis patet a tertia persona singulari verbi tu bï, ut it iz said, dicitur; it waz said, dicebatur; it hath bïn said, dictum fuit; it had bïn said, dictum fuerat; it wil bï said, dicetur. Caetera persequere in forma verbi tu bï. In aliis habenda ratio est coniugationis ipsius verbi unde desumpta sunt: nam pro mutatione characteristicae, aut adiunctae consonae, variatur ipsum impersonale, ut in prima coniugatione: it bisïmeth, decet; it bisïmed, decebat; it hath bisïmed, decuit; it had bisïmed, decuerat; it shal bisïm, decebit, etc. In secunda, it bikumeth, decet. Futurum, it wil bikum; imperfectum, it bïkäm; perfectum, it hath bikum; indefinitum, it had bikum. Modus Imperativum, praesens, let it bikum; futurum, it shal bikum; potentialis praesens, it mai bikum; futurum, it mai bikum hёrafter; imperfectum, it mjħt bikum; perfectum, it mjħt hav bikum; infinitivus praesens, tu bikum. Sin inflexio fiat per duth et did, nulla est figurativae mutatio, ut ante in personalibus dictum est, ut it duth bikum, it did bikum, it hath bikum, etc.

CAPUT XIII

De consignificativis

Vox consignificativa articulos comprehendit, adverbia item, coniunctiones, praepositiones, interiectiones. Articuli praepositivi sunt tantum a et ðe, relativi sive subiunctivi inter personalia satis apparuerunt. De adverbiis illud unicum adnotandum, omnia ferme adiectiva adverbiascere adiecta particula lj, ut a lauful, legitimus, laufullj, legitime; a kurteus, humanus, kurteuslj, {I2} humaniter; a trim, nitidus, trimlj, nitide. Et sic respondetur Latinis in ter et e, ut a felix, hapi, feliciter, hapilj; a doctus, lerned, docte, lernedlj. Et quia in his invariabilibus nihil difficultatis est, praeter ipsam vocum cognitionem, classes enim eaedem sunt, ut usus idem qui Latinae et aliis linguis; ad lexicographos harum rerum studiosum lectorem ablegabo.

Syntaxis

Syntaxis est tertia logonomiae pars, de vocum constructione. Eius regulas praecipue tradam, quae linguae Anglicae sunt homogeneae: quae autem ex Latini sermonis regulis innotescere possunt, eas subindicasse satis habeo, aut etiam omnino neglexisse.

CAPUT XIV

Syntaxeos uniuersae διαγραφὴ primum eius genus expeditum

Syntaxis est simplex aut schematistica: simplex, qua vulgo inter scribendum utimur et loquendum; schematistica, sive figurata est; quae necessitatis, aut ornatus gratia, aliquo sermonis lumine enitescit. Est etiam syntaxis orationis solutae, aut numeris adstrictae. Cuiuscunque modi autem sit, est absoluta, convenientiae, aut rectionis.

Absoluta.

1. Omnia substantiva absolute cum aliis construi possunt, ut đe gud examplz of pärents öuht to bë a rvl of ljf tu ðe children, bona exampla parentum debent {n. p.} esse vitae norma liberis. Hiic examplz absolute cum aliis construitur.

2. Adiectiva sine substantivis posita, modus item infinitivus, nonnunquam etiam vox consignificativa, saepe clausula sive membrum, substantivorum syntaxin sequuntur.

3. Nominativus absolutus apud Anglos ita usurpatur, uti apud Latinos ablativus, ut I bïing prëzent, hï durst not hav dun it; me praesente, hoc facere ausus non fuisset. Hï bïing in trubl, hiz frindz forsük him; illo molestiis implicato, amici eum deseruerunt.

4. Laus et vituperium absolute in genitivo usurpatur, ut hi iz a man of grët spirit, vir est magni animi.

CAPUT XV

Secunda syntaxeos species

Ea est convenientiae: estque triplex, ut in dato superius exemplo, đe gud examplz of pärents öuht to bë a rvl of ljf tu ðe children, prima est adiectivi gud, cum substantivo examplz; secunda, verbi öuht, cum nominativo; tertia, substantivi eodem casu appositi rvl; neque ultra est ulla syntaxis convenientiae.

1. Adiectiva quia nec casibus, nec numero mobilia sunt, (numeralibus exceptis) non possunt cum substantivo non cohaerere, ut a lërned man, vir doctus; lërned men, viri docti.

2. Substantiva sterilia, id est, quae nullum adiectivi faetum pepererunt, ipsius adiectivi vicem supplent, ut ðe së-water, aqua marina; a peuter-salt, salinum stanneum; quia {I2} së et peuter, adiectiva non producunt.

3. Propria multa sterilia sunt et sterilium vicem subeunt, ut a Lundon dj, tinctura Londinensis; an Oxford gluv, cheirotheca Oxoniensis; Köts wöuld wul, lana a montibus Dobunorum; a Wiðam pjk, lucius Withamensis; Wustershïr salt, sal Vigorniensis. Quaedam tamen adiectiva habent, ut a Frensh kroun, aureus Gallicus; Spanish wjn, vinum Hispanicum; an Indian fig, ficus indica; a Frâns, Spain, India, sive Ind.

4. Ex numeralibus, cardinalia cum substantivis aliquoties non cohaerent; nempe in spacii, aut temporis mensura, ut thrï füt hjħ, tres pedes altus aut alti; tuenti yër aut tuenti yërz öld, viginti annos natus; a hors thirtïn handful aut thirtïn handfulz hjħ, equus tredecim palmos altus; I hav wâlkt fjv mjl aut mjlz, ambulavi quinque miliaria, ubi füt singulare tantum est; reliqua yër, handful, mjl aut singularia esse possunt, aut pluralia. Reliqua temporis – a minut, minutum; an ouer, hora; a dai, dies; an äʒ, aetas – et spacii – an insh, uncia; a finger, digitus; a span, spithama; a yërd, trium pedum virgula; an el, ulna, duorum cubitorum mensura; a päs, passus; a përch, pertica; an äker, iugerum; a furlong, stadium – hanc anomaliam non admittunt. Uti nec illa priora, nisi adsit adiectivum mensuram subindicans, ut long, longus; wjd, amplus; bröd, latus; thik, crassus; dïp, profundus, etc. aut huiusmodi adverbia over, superne; abuv, supra; under, infra, etc. Pretii nomen etiam in mensura est si aestimetur minis, ut It stands mï in ten pound aut ten poundz, stat decem minis. Reliqua pretii nomina pens, shilingz, etc. regularia sunt.

5. Atque ut lectori satis faciam numeralia attexam, eorumque syntaxin. ön 1, tü 2, thrï 3, föur 4, fjv 5, {n. p.} six 6, sevn 7, aiħt 8, njn 9, ten 10, elevn 11, tuelv 12, thirtïn 13, fourtïn 14, fiftïn l5, sixtïn 16, sevntïn 17, aiħtïn 18, njntïn 19, tuenti 20, thirti 30, forti 40, fifti 50, sixti 60, sevnti 70, aiħti 80, njnti 90, a hundred 100, tü hundred 200, thrï hundred 300, etc., a thouzand 1000, tü thouzand 2000, etc., a milion 100000. In numeris compositis maior praecedit minorem, ut tuenti ön 21, thirti tü 32, forti thrï 43, a thousand six hundred and aiħtïn 1618, et. ad 1000000 et deinceps aut contra, minor maiorem, ut ön and tuenti, tü and thirti, thrï and forti, six and fifti, njn and fifti 59. Sed ulterius hanc formam non prosequeris.

Ordinalia sunt first, primus; sekond, secundus; third, tertius; föurth 4; fift 5; sixt 6; sevnth 7; aiħt 8; njnth 9; tenth 10; elevnth 11; tuelfth 12; thirtinth 13; föurtïnth, etc., tuentith 20; thirtith 30; fortith 40; etc., hundreth 100; thouzanth 1000; et sunt omnia singularia; at inflexa sunt declinationis secundae, ut tenths, decimae; fiftïnths, decimae-quintae; hundreths, centenarii. In compositis, post 20, minor anteit, ut ðe ön et tuentith 21; ðe tü et thirtith 32; ðe thrï et fortith 43; ðe njn et fiftith 59; tum cessa: posthac enim maior praeponitur minori, ut ðe tü hundred sixti and seventh sjd, pagina ducentesima sexagesima septima.

Observa in ordinalibus compositis, omnes numeros cardinalium terminatione proferri, praeter ultimum; qui caeteris ordinalium more coronidem addit.

Est nobis et alia numerationis formula per skörz et maxime post 60, singuli autem 20, dicuntur a skör. Atque haec numerandi ratio, et in cardinalibus valet, et in ordinalibus. Cardinalibus, ut thrï skör and ön, tü, thrï, ten, sixtïn, etc. 60 et 1, 2, 3, 10, 16, etc. föur skör 80, fjv skör {n. p.} 100, six skör, etc. ad twenti skör, i.e. 400: rarius inde ad forti njn skör, i.e. 980, nunquam ulterius. Frequens admodum est haec numeratio per skörz, in viris ad 200; in ovibus, armentis, et passibus, ad ultimum persequere. Sic in ordinalibus, post 60 dicas ðe thrï skör and first, sekond, tenth, fiftïnth, sexagesimus primus, secundus, decimus, decimus quintus; ðe föur skör and third, föurth, twelfth, sixtïnth, etc, i.e. octogesimus tertius, quartus, duodecimus, decimus sextus, sed raro hiic ultra ducentesimum progredieris.

Sunt et aliae numerationes per duznz, i.e. dodecatemorias, per dikarz, i.e. decadas, et in singulis fere officinis aliae atque aliae; quas quidem silentio involvere debeo logomus, quia in iuris descriptione continentur. An. 14. Ed. 3.

6. 1. Articuli praepositivi a et ðe solis substantivis communibus et eorum formam sequentibus praeponuntur, ut a King, ὁ βασιλεὺς; a aut ðe Quïn, ἡ βασιλίσσα; a aut ðe bodi, τὸ σῶμα. Si adsit adiectivum, interponitur inter articulum et suum substantivum, ut a gud man, vir bonus; nisi forte adiectivum suo substantivo postponatur, ut a man trv of hiz wurd, vir cuius sermoni inest veritas.

2. Est autem differentia in horum articulorum usu. Nam praeterquam quod a solis singularibus adhaereat, ðe utrisque numeris adiungatur; Laxior quidam usus est a quam ðe: quia a indefinite, ðe autem strictius et quodammodo relative ad id quod sequitur usurpatur, ut a man mai sï what it iz tu dü for unthankful personz, cuius hic sensus est, videre cuilibet licet quid sit beneficium ingratis hominibus conferre. Hic non licuit dixisse ðe man, quemadmodum ubi de solo particulari sermo est, usurpabis {n. p.} ðe, not a, ut đe Grësian Empjr flurished möst under Alexander, Graecorum imperium maxime floruit sub Alexandro.

3. Est etiam ubi locus conceditur utrisque indifferenter, nempe, quoties id quod magis universaliter dicitur per a, potest etiam discretius dici per ðe, ut a krvel man shal not dj in pës, crudelis vir non morietur in pace; at ðe krvel man shal not dj in pës, emfasin quandam habet.

4. Quin etiam per solos articulos sensus aliquando fit multum diversus, ut Tomas iz a gud man, Thomas est vir bonus; Tomas iz ðe gud man, id est, Thomas est maritus, aut paterfamilias. Sic a man, vir; man, homo, ut homo nata est, shï waz born man.

5. Eadem syntaxeos forma admittit a, aut ðe cum positivo, et cum superlativo ðe tantum, ut innosensj iz a svr säfgard, innocentia est firmum praesidium; innosensj iz ðe svrest säfgard, innocentia est firmissimum praesidium.

6. Substantiva solitaria, id est, sine ulla ad aliud relatione posita, articulos negligunt, ut virtv alön mäks men hapi, virtus sola beatos efficit.

7. Metalla, frumenta, herbae, quae numero anomala diximus, articulum a non accipiunt, nisi ecliptice, ut it iz a fërn, supple bush, stâk, lëf, etc. It iz a brëd ðat nurisheth wel, panis est qui bene nutrit, id est genus panis.

8. Nomina propria distinctionis causa articulos admittunt, ut hï is a Gil, id est, unus est, cuius nomen est Gil; non autem ðe, nisi κατ’ ἐξοχὴν, ut ðe Talbot, i.e. princeps familiae Talbotorum, aut insigni aliquo facinore illustris: plurali autem collectivum adiicitur ðe, ut ðe Grehamz, i.e. universa Grimaeorum familia.

9. Propria etiam propter eclipsin assumunt ðe, ut hj {K} waz droun’d in ðe Temz, subintellecto flumine aut aqua, in fluvio Tamisi, aut in aqua Tamisis submersus est.

10. Adiectivis post propria per ἐξήγησιν adiicitur ðe, ut Alexander ðe grët, Alexander ille Magnus; Philip ðe faier, Philippus cognomento Pulcer; Hektor ðe Troʒan, Hector Troianus.

11. Adiectivis pro substantivis usurpatis adiungitur articulus ðe, ut

Đe long ar läzi, ðe litl ar loud,

Đe fäir ar slutish, ðe foul ar proud.

Procerae ignauae sunt, pusillae canorae:

Venustae sunt sordidae, deformes superbae.

Ubi mulieres necessario subintellectae sunt. Itemque in neutris absolutis, ut hj iz kum tu ðe hjest, ad summum pervenit; J hav hit ðe whjt, album percussi, pro meta alba.

12. Ubi substantivum praecessit, articuli a aut ðe cum adiectivis relative subiunguntur, ut Mari no wjf: for a bad ön iz an endles trubl whjl shï livz; a gud ön, a lasting soröu when shï iz ded; uxorem ne ducas: quoniam mala, perpetua est molestia dum vivit; bona dolorem facit indesinentem postquam mortua fuerit. Aʒax, bïng mad, kild ðe Grësianz shïp: ðe fat, supözing ðem tu bï komaunderz; ðe lën, thinking ðem tu bï komonsöldierz; Aiax insanus graecorum oves mactavit: ratus pingues duces esse; macilentas gregarios miletes arbitratus. But ðe fifti which had run awai, etc. At vero quinquaginta illi quos fugam elapsos esse diximus, etc.

13. Hanc formam sequuntur superlativa, ut among ðe filosoferz, Plato waz ðe möst lërned; inter philosophos Plato doctissimus fuit; et comparatiua: what am J ðe beter for it? quid ego deinde melior? aut quanto mihi maius commodum inde redundavit? Sed quamvis haec sit usitata {n. p.} loquendi formula, tamen ðe hic πλεονάξει.

Personalia quaedam, säm, cum adiunctis self et veri, substantivorum vicem subeunt cum articulo ðe, ut ðe säm, idem; ðe self säm, ðe veri säm, ipsissimus. Sic hï et shï, in discretione sexus, ut a aut ðe hï, i.e. masculino; a aut ðe shï, i.e. faemina.

15. Possessiva articulos excludunt, ut mj masters bük, mei praeceptoris liber. Nominativo autem praecedenti licuit attexuisse articulum; sed nullo modo substantivo cui adhaeret possessivum, ut ðe bük of mj mastër.

16. Numeralia ön, tü, thrï, etc. multitudinis item notae, äl, omnes; everj, unusquisque; mani, multi (nam a mani est multitudo, sive ipsa turba, et mani a man, i.e. magna pars hominum); sum, aliquis; ani, ullus; nön, nullus, etc. cum articulis raro conveniunt, ut thrï men, tres viri; âl men, omnes homines; no man, nullus vir. Etiam his subintellectis idem fit, ut ðei späred neiðer man, nor chjld; nec seni, nec puero pepercerunt; subintellecto anj, ulli. Sed a skör, a hundred, a thouzand, a milion, quia substantiva censentur, adsciscunt sibi articulos, ut a hundred men, centenarius hominum; at vero, tü hundred, thrï hundred, etc. numerique omnes compositi, nisi relative copiantur, articulos extrudunt.

17. Articuli subiunctivi, quae et personalia sive pronomina dicuntur whü, which, ðat, etc. si indefinite usurpentur, uti alia adiectiva, casu et numero cum substantivis cohaerent: si interrogative aut relative, more substantivorum construuntur.

Verbum cum nominativo

Sic fiut syntaxis adiectivorum: sequitur illa quae est verbi cum praecedenti nominativo numero, et persona, cohaerentis. {K2} Exceptiones in anomalia loci, 1. personae, 2. numeri 3.

1. Interrogatio praeponit verbum nominativo, ut kanst ðou dü ðis? potes tu hoc facere? et secunda persona imperativi praesentis, ut luv ðou, ama tu; tëch yï, docete vos. Itemque interdum fit quando verbo praeponitur adverbium hïer, hic, ut hïer am J, hîc adsum. Semper in pleonasmo it et ðër, ut, ðër käm a man tü mï, venit ad me quidam; it iz mj bruðer, est frater meus. Sic cum coniunctionibus nonnullis, aut posstis, ut neiðer art ðou hï whüm J lük for, nec tu ille es quem ego expecto; aut subintellectis, ut wër J äbl tu dü az yü sai, i.e. if J wër äbl, si possem. Bi a wjf never so shreud, hir huzband iz bound tu luv her, quantumcunque iracunda est uxor, marito tamen cara esse debet; pro ðoh a wjf never bï so shreud. Quoties vocula relationem ad praecedentia subindicans antecedit verbum, nominativus non raro sequetur, ut ðat sai J, hoc dico ego; so did our fäðerz, sic fecerunt patres nostri; ðus hav ðei determined, sic censuerunt illi. Verum hoc non obtinet ubique, ut so J sai, sic dico.

2. Personale it, id, quia aliquid substratum intelligit, verbum a prima aut secunda persona abripit in tertiam, ut it iz J, ego sum; it iz ðou ðat hast dun it, tu ille es qui hoc fecisti.

3. Verbum, inter duo substantiva diversorum numerorum positum, cum alterutro convenire potest, quoties adsunt which aut ðat; quae quidem aut rei relativa sunt, aut personae, ut ðe of-spring of men which iz tu kum aut etiam which ar tu kum, soboles futurorum hominum, aut soboles hominum quae futura est. Sin fiat reditio per whü qui vel quae (quia whü, non rei, sed personae tantum relativum est) verbum adhaerebit substantivo personae, ut ðe of-spring {n. p.} of men whü ar tu kum, non whü iz. Sic etiam casus inter duo verba, nunc cum hoc, nunc cum illo construitur, ut let Tomas kum in, J mën hï ðat käm yister dai aut I mën him; ingrediatur Thomas ille (inquam) qui venit heri, aut illum intelligo qui, etc.

Appositio

Tertia convenientia fit appositione. Fit autem appositio multimodis: affirmatione, ut a virtüs King iz ðe chïf tresvr of hiz kingdum, rex omnibus virtutibus exaggeratus, summus est regni sui thesaurus. Quaestione, ut art ðou ðat Enëas? Tune ille AEneas. Comparatione, ut knöuleʒ iz beter ðen welth, scientia melior est quam divitiae. Coniunctione copulativa, ut ðe Vniversitjz of Oxford and Kämbriʒ, uniuersitates quae sunt Oxonii et Cantabrigiae. Aut discriminativa, ut neiðer wjn nor wïmen ever müv’d him, nec vinum nec mulieres animum eius unquam pepulerunt. Aut rxceptiva, ut no man went in with him but J, nemo cum illo ingressus est nisi ego. Etiam, verbi vi, nominativi diuersi aut cum copula, aut sine copula, apponuntur, ut hiz näm iz Wiliam, ille nominatur Wilhelmus. A guʒeon, a smelt, a söl, and a samon, wer täkn âl in ön net; gobio, perlanus, solea, et salmo in uno reti omnes capti sunt. Sic si substantivi, etiam adiectiva multa invicem adhaerent, ut shï iz a chäst, et a luving, et a diskrït wjf; et casta est, et pia, et prudens matrona. A käv dark, unëzi, dölful, kumfortles; cavea obscura, molesta, luctuosa, inconsolabilis, i.e. ubi nullum solatium. Et si haec ad primam convenientiae syntaxim referas, non repugno.

Nominativi etiam ipsius vi, multa verba in eodem tempore, numero, et persona apponuntur, ut hï lasht, {K3} and füin’d, and kikt, and krj’d; caesim feriebat, et punctim, et calcitrabat, et plorabat.

Exceptio

Accusativi him, her, ðem, cum self aut selvz quibuslibet casibus apponuntur, ut

Ðe krvelti of Sëzar him-self, ipsius Caesaris crudelitas; J deliverd yür leter tu ðe man himself, literas tuas ipsi homini de manu in manum dedi, etc. Prima autem et secunda persona cum primitivis possessiva adsumunt, ut J mj-self writ it, egomet ipse scripsi. Sic, ðou ðj-self, tu ipse; wï our-selvz, nosmet ipsi; yï your selvz ar witnesez, vosmet ipsi testes estis.

CAPUT XVI

Syntaxis rectionis

Est casuum et verbi. Illam primo dabimus; post istam. Casuum rectio est a nomine, verbo, et consignificativa voce. Et quia hinc sunt omnium casuum signa, consignificativorum syntaxim initio docebimus.

Genitivo possidentis excepto, omnes casus nostri, terminatione sunt unus casus, signis tantum dissitus, aut loco, quia nominativus censebitur, quando praecedit verbo: accusativus quando subsequitur. Signa autem illa sunt praepositiones: quas ne seorsum quaeras, simul, et semel exponam, earumque syntaxin. {n. p.}

Ablativum regere censebuntur alia quae sequuntur; quia illis respondent quae casum Latinum postulant.

Her hart iz harder ðen a diamond, cor eius est adamante durius. Sic etiam utimur bj, ut hjer bj a füt, uno pede altior. {n. p.}

Variis casibus inserviunt

Of genitivo videlicet, respondet etiam praepositionibus de, e, ex; et a, ab, abs, ut J hërd it of him; ex, aut ab illo audivi.

Tu dativi signum est et respondet praepositioni ad; nonnunquam usque; vel tenus, ut hï wäded tu ðe chin, mento tenus.

For dativo inservit, et accusativo, ubi significat ad, aut propter; et ablativo, cum respondet [pro.] Aför aut biför, ante, prae, coram; quam vocem saepe vertimus tu hiz fäs, aut fäs tu fäs, ad faciem. In compositione, för: ut, tu förtel praedico. Bj, secus, iuxta, aut per; vel à, ab, abs; ut, a fäðer ouħt tu bi onored bj hiz children, pater à liberis honorari debet. Praepositio with, cum, in compositione, nonnunquam a proprio sensu in contrarium deflectit, ut tu withstand, contrastare; aliquando etiam extra compositionem, ut J wil fjħt with him, contra illum pugnabo.

Interiectio o vocativum regit, rarius idque ἐμφατικωτέρος expressa: sed, hac intellecta, singulis hominum ordinibus honorem praefamur, pro suo cuiusque status et dignitatis gradu. Horum titulos, a fecialibus melius quam a me, perdisces: maiora tamen illa nomina praetervectus; hoc logonomus edico, ne quenquam vel in ima quidem faece plebis appelles ðou tu (quia hoc aut contemnentis est, aut nimium familiariter blandientis) sed yü, vos, quia tantum a contemptu liber populus abesse vult, quantum a servilibus exterorum quorundam officiis, manus et pedes deosculandi. Accusativum si regat, semper exprimitur, ut ô mï! aut etiam ai mï! o me! Ex reliquis interiectionibus tres sunt duntaxat qui casus regunt. Alak aut alas, vocativo iungitur, aut dativo, ut alak bruðer, hou kan J help {n. p.} it? Heu frater quam opem ego afferre possum? Alas for him, hei illi, aut potius hei mihi pro illo.

Fj, cum on aut upon, cum accusativo construitur, ut fj upon ðï, apagesis.

Wö cum dativo sine signo usurpatur, ut wö iz mï, vae mihi, quamvis revera substantivi potius syntaxin subire videtur quam interiectionis, ut wö iz mï for him, miseria est mihi pro illo. Itemque adiective J am wö for him, aut wö bïgön, dolore victus sum.

Substantiva casus regentia

Genitivus possidentis, i.e. qui a nominativo fit s vel z, adiectis, eius locum saepenumero supplet qui a nominativo deflexit per signum of, ut mj fäðers servant, famulus patris mei; a frindz biznes, negotium amici. Caeterum, quia haec syntaxis rarissime locum habet in illis substantivis quae sterilia diximus, ut mj houshöld affairz, meae res domesticae; a glas windöu, fenestra vitrea; ubi non licuit dixisse houshöldz, aut glasez; proinde et hic, et in sterilibus adiective usurpatis, exteri errorem facillime vitabunt, si ipsum substantivum cum signo genitivi usurpent, ut ðe servant of mj fäðer; ðe biznes of mj frind; ðe affairz of mj houshöld; a windöu of glas; ðe wâter of ðe së, aqua maris; a pjk of Wiðam, lucius e Withamo; sâlt of Wustershïr, sal e comitatu Vigorniae, etc.

2. Adeoque recepta est haec loquendi formula, ut adiectiva legitima sapae in suum substantivum commutet, ut pro a man, wjz, lërned, ʒvdisius, reliʒius, etc; vir sapiens, doctus, catus, pius; a man of wizdum, lerning, ʒuʒment, reliʒion, etc.; nunquam solitaria per hendialismum circumloquatur, ut pro lauyer, iurisperitus, a man {L} of lau. Hic tamen genitivi signum of, de, aliquoties migrat in at, ad, vel apud, ut pro armed man, a man at armz, miles; a serʒant at lau, serviens ad legem.

3. Personalia, pro primitivis derivativa substituunt, ut ðis hous of yürz iz ljk tu fâl, haec tua domus ruinam minatur, pro of yü; ðat foli of hiz wil undü him, haec eius dementia illum perdet, pro of him, etc. ubi etiam dixisse licuit; ðis yür hous, ðat hiz foli.

4. Signum of genitivo possidentis praepositum, defectum indicat substantivi, aut articuli praepositivi, ut hï hath stöln a hors of mj frindz, furto abstulit equum unum ex amici mei; supple equis: aut hï hath stöln ön of mj frinds horsez, abduxit unum, viz equum ex equis amici mei: quod etiam sic resolvi potest: hï hath stöln ön of ðe horsez of mj frind.

5. Substantiva paucula sunt, quae casum patrium postulant, aut dativum: cuiusmodi sunt luv, amor; hatred, odium; a fö, hostis; a frind, amicus; an enemj, inimicus; ut ðe luv of/tu lërning stirz up indëvor, amor doctrinae studium excitat; Sezar waz an enemj of ðe Gaulz, or tu ðe Gaulz, Caesar fuit hostis Gallorum, aut Gallis.

6. At plura sunt quae dativum exigunt, ut friendship, amicitial; kurtezi, humanitas; favor, benignitas; kjndnes, pietas; gudnes, bonitas; bounty, liberalitas; sin, peccatum, offens, etc.

Ex his autem quae dativum requirunt, pleraque cum praepositionibus towards, erga, aut against, contra, exponi possunt, ut his frowardnes tu mï, towards mï, aut against mï, waz ðe kauz of mj harshnes toward him; eius perversitas erga me, in causa fuit asperitatis meae contra illum.

7. Höp, spes; faith, fides; trust, fiducia; konfidens, fidentia; {n. p.} assvrans, certitudo; piti, misericordia; distrust, diffidentia; et si qua plura sunt cognatae significationis, cum variis casibus eodem sensu construuntur, ut mj höp of, on, aut in him mäd mï brëk mj faith tu, aut towards yü; mea spes in, aut de eo, fecit me fidem meam tibi datam fallere; his piti of, on aut towards mï; misericordia eius de, in, aut erga me.

Adiectiva casus regentia

1. Adiectiva partitive posita, ut sum of us, aliquis nostrûm; ðe best of ðem, praestantissimus eorum; itemque desiderii, ut dezjrus of muni, cupidus pecuniae; notitiae, ut J am svr and sertain of ðis, huius rei certus sum; memoariae, ut mjndful of hiz promis, memor promissi; dubitationis, ut doutful of ðe end, dubius quomodo se eventus dabit; et pleraque his opposita, Latinorum regulas sequuntur. Ex quibus quaedam etiam ablativo gaudent cum praepositione in, ut expert, kuning, skilful in song, cantandi peritus. Dicimus etiam, grïdi of aut after gain, avidus lucri, aut inhians lucro; thirsti after, tantum ut, thirsti after gain, lucri sitiens. Superlativa etiam per inter exponuntur, ut ðe richest among ðem, ditissimus inter eos.

2. Wurði, dignus; unwurði, indignus; born, natus aut editus; gilti, reus; genitivo tantum iunguntur, ut gilti of hjh trëzn, laesae Maiestatis reus.

3. Unum adiectivum copiae ful construitur cum of, ut ful of mët, cibi satur; etiam inopiae void aut devoid, vacuus, ut void of gräs, impius, et eo sensu frï ablativum expetit, ut frï from anger, vacuus ira; empti casum non admittit.

4. Haec variam syntaxin habent, desended of, aut from a nobl hous, clara ortus familia; weri of wurk, {L2} laborem pertaesus; aut wëri with working, defessus laborando.

5. Profitabl, utilis; gud, bonus; hölsum, salutaris; ljħt, levis; grïvus, molestus; dier, carus; welkum, gratus; redi, paratus; wanting, qui vel quod abest; fit, aptus; ëqual, aequalis; proper, proprius; answerabl, congruous; akseptabl, acceptus; ljk, similis; joined, coniunctus; nier aut njħ, propinquus; akustomed, assuetus; frindlj, amicus, cum compositis disprofitabl, inutilis; unhölsum, insalubris; et oppositis il aut nauħt, malus; hatful, odiosus, et pluria adhuc adiectiva in ful, ut harmful, nocivus; helpful, auxiliaris, etc. quoties casum post se recipiunt, requirunt dativum, ut it iz profitabl for mï mihi, utile est; it iz a veri grïvus thing tu yü, res tibi permolesta est. Ex his tamen pleraque etiam aliam syntaxeos formam accipere possunt, ut in euerj thing ljk tu Merkurj, böth for hiz vois, et kuler; omnia Mercurio similis, vocemque coloremque. Ljk etiam et nier dativi signum non semper requirunt.

6. Kärful genitivum regit aut dativum, ut J am kärful of him, aut for him, de eo solicitus sum. Knöun, notus, et unknöun, igntous, dativum postulant, ut Terentia waz knöun tu Salust, Terentia nota est Salustio; et alio sensu genitivum, ut Terentia waz knöun of Salust, qui cum ea rem habuit.

7. Rich, dives; plentiful, copiosus; abundant, abundans; over-flöuing, superfluous; eksïding, excedens, et alia fortasse his similia, casum alium vix admittunt quam ablativum cum praepositione, ut rich in muni, pecunia dives. Sic present et absent, praesens, absens, ut J waz prezent with him at ðë fvneral, cum eo in funere aderam; for J kannot bï long absent from him, neque enim ab illo diutius abesse possum. Angri accusativum regit, aut ablativum, {n. p.} utrinque adiuncta praepositione, ut bï not angrï with mï, aut against mï, noli mihi succensere.

Infinita est adiectivorum turba quae casus non recipient, ut whjt, albius; blak, niger; hot, callidus; loud, canorus, etc. magnus etiam numerus eorum quae solum vi adiunctae vocis regunt, cuiusmodi illa sunt quae cum verbo it iz impersonaliter usurpantur, ut it iz plain, planum est.

Haec igitur de pura adiectivorum rectione dicta sint, de ea autem quae adiectivis cum aliis orationis partibus communis est, post dicetur in mensura, instrumento, etc.

Verba casus regentia

Nullum verbum post se nominativum recipit, nisi appositum praecedenti; quicquid delirant grammatici, ut Krasus wüld fain sïm a rich man, Crassus cupit videri dives; Sizero deservz tu bï thöuht an onest man, Cicero meretur existimari vir probus.

1. Tu akvz, tu kondemn, tu admonish, tu absolv, a Latinis assumpta Latinam etiam syntaxim habent, ut hï akvzed Hipia of adulterj, Hippiam adulterii arcessebat, quam forma et nostra sequuntur tu akquit, aut tu asoil, absolvo; tu rob, praedor; itemque tu deprjv, privo; tu spüil, spolio; tu disburðen aut tu ëz, levo, ut Sila robd ðe Sitisens of ðeir welth, and spüil’d ðem of ðeir ljvz; Sylla civium bona depraedatus est, ipsosque etiam vita privauit. J wil ëz yü of ðis burðen, Ego te hoc onere levabo.

Dativus post verbum

2. Tu attribut, acceptum ferre; tu imput, imputo; tu impart, impertio; tu ad, addo; tu sai, dico; tu ljkn, assimilo; {L3} tu propöz, propono volunt accusativum rei et dativum personae, aut eius vicem gerentis, cum signo tu, ut yü mai wel ljkn ðe painz of a skülmaster tu ðat of a hors in a mil, ludimagistri laborem rite assimiles illi, qui est equi in mola asinaria; tu äplj, applico; tu ʒvin, adiungo volunt accusativum personae et dativum rei, ut aplj your self tu lërning, teipsum studiis adiunge.

3. Tu provjd, prospicio; tu kär, curo; tu bläm, crimini dare; tu läbor sive tu tvil, laboro; tu wurk, operor; tu täk painz, laborem impendere, etc. dativum saepe postulant cum signo for, ut J lâbor hier for a pür living, hic ego tenui victui laboro. Tu kompär habet tu aut with, ad vel cum. Tu bistöu, impertio, assumit upon, in vel super. Tu insult, upon, against, aut over. Tu put bifariam construitur, ut hï put ðe fault upon mi aut hï put mï in fâult, crimen mihi imposuit.

4. Tu send, mitto; tu yïld, concedo; tu harkn, ausculto; tu graunt, largior; tu promis, promitto; tu wish, opto; tu päi, solvo; tu giv, do; tu tel, narro; tu deklär, declaro; tu rekount, enumero; tu wrjt, scribo; tu deliver, trado, dativum accersunt aut cum signo, aut sine signo dativi, ut J wil graunt him a third part, aut J wil graunt a third part tu him, trientem illi condedam. Omnibus denique acquisitive positis integrum erit, dativum adiungere, ut ðe läbor wil bi tu mï, ðe profit wil redound tu yü; labor mihi erit, commodum tibi redundabit.

5. Quin et substantiva innumera quae vi sua casum non regunt, cum verbo tamen dativum adscriptum habent, ut hï bikäm svrti tu mï for Quinsius, vadem se mihi stitit pro Quintio.

6. Etiam et haec impersonalia in dativum feruntur: it bilongeth, spectat; it hapneth, contingit; it chanseth, accidit; {n. p.} it apertaineth, pertinet; it sïmeth, videtur; it apiereth, apparet; jt remaineth, restat, et omnia denique illa quae per adiectiva fiunt cum verbo iz, est, ut it iz lauful, licet; it iz mït, expedit. Quin et ipsum iz est impersonaliter acceptum, ut it iz for yür profit, in tuam rem est; it wil bï for yür onor, honori tuo conducet.

7. Et si Latina quae cum praepositione ad in accusativo usurpantur huc etiam attuleris, per me licebit: unus enim sensus, est et nobis una syntaxis, ut hï had mani helps tu ðis grët welth, multa adiumenta habuit ad has grandes divitias.

Accusativus post verbum

Omne verbum activam significationem habens, aliquo sensu accusativum admittere potest. Illa tantum hic adnoto, quae apud Latinos cum aliis casibus construuntur: tu enʒoi, fruor; tu vz, utor; tu want aut tu nïd, egeo; tu piti, misereor; tu remember, recordor; tu forget, obliviscor; tu resist, repugno; tu help, succurro; tu komaund, impero; tu get, potior; tu obai, obsequor; tu hurt, obsum, et alia plura quae respondent compositis a sum, ut tu govern, praesum, etc.; tu serv, servio; tu sufer, permitto; tu profit, commodo; tu avail, conduco; tu requjt, refero; tu advjz, consulo; tu welkum, gratulor; tu kredit aut belïv, fido aut credo; sed tu belïv in, ön, in unum credere; de solo dicitur Deo: tu intrët, supplico; tu prëvent, praevenio, et huiuscemodi fortasse plura. His adnumeres impersonalia it konserneth, refert; it grïveth, dolet; it plëzeth, placet; it displëzeth, displicet; it hurteth, nocet; it bïfâleth, accidit; it satisfjeth, satisfacit; it suffizeth, sufficit, et quae a superioribus personalibus fiunt: it profiteth, prodest; it auaileth, conducit, etc.

2. Accusativus ante infinitivum Anglice vertitur per {n. p.} nominativum, ut sapientes existimant fortunam cedere consilio, wjz men think ðat fortvn givz pläz tu kounsel, a. v. sapientes existimant quod fortuna cedit consilium. Neutra accusativum regunt cognatae significationis, ut shï sïm’d tu go a grët wäi alön, Longam incomitata videtur ire viam.

3. Verba interrogandi, obsecrandi, docendi, duplicem regunt accusativum, rei et personae, ut ask him ðis question, interroga illum hanc questionem; quae forma variatur tamen, ut demaund aut ask ðis of him, percontare aut quaere hoc ab illo. Tu answer, respondeo; tu pardon aut forgiv, condono; accusativum rei et personae saepius quam dativum habent, ut answer mï ðis, hoc mihi responde. Dicimus tamen answer mï tu ðis püint, et answer ðus tu him. Et J pardon, aut J forgiv yü for it, hoc tibi condono.

4. Tu wunder, miror; tu marvail, admiror; tu bi amäzed, obstupesco, accusativum exigunt cum praepositione at, ut J wundred at him, illum demirabar, quam formam et alia non raro sequuntur; tu lük, aspicere; tu gäz, lustrare oculis; tu gäp, impudenter inspectare; tu stâr, stupidus intueri; tu run, incurro, etc. quibus saepe pro at, ad, subiungitur on aut upon, in vel super, ut lük at, on, vel upon mï; vide me, vel in me intuere. Reliqua fere verba sensus regunt accusativum sine signis, accusativum inquam eius quod sentitur. Tu thrust, trudo; tu push, impeto; tu repïn, invideo, casum habent cum at aut against.

5. Pretii aut summae certae nomen in accusativum effertur post verba tu bï wurth, valeo; tu pai, solvo; tu giv, do; tu offer aut tu bid, offero; itemque tu boröu, mutuo accipere; tu lend, mutuo dare; tu pleʒ, oppignoro, ut a burd {n. p.} in ðe bag iz wurth tü on ðe snag, avis una in marsupio valet duas in aucupio. Tu kost, constare, cum pretio saepe accusativum personae adsumit illius cui emitur, ut ðis bük kost mï six shilingz, hic liber constabat mihi sex solidis. Verbis tu bj, emo; tu sel, vendo, substitues ablativum pretii cum praepositione for pro, ut hï böuħt a hors for fjv poundz, and söld him for twjs so much; emit equum quinque minis, et duplo vendidit. At tu stand effertur cum in, ut it standz mï in ten shilingz, constat mihi decem solidis. Post liceor tu prjz, liceo; tu bï prjzed, tu rät, pretium constituo; tu valv, censeo; tu estïm aut tu ʒuʒ, aestimo, subiunges at, ut J valv ðis hors at ten poundz, hunc equum decem minis aestimo. Tu estïm, tu höld, tu akount, laxius accepta, laxiorem etiam habent constructionem, ut I höld nothing of him, illum nihili facio; I höld it not wurth ðis, non huius aestimo.

Ablativus post verbum

Tu reward, munero; tu punish, mulcto; tu glut, exsaturo; tu fil, impleo; tu löd, onero, ablativum recipiunt cum praepositione with, ut dishonestj iz punished with disonor, vitae turpitudo infamia mulctatur. Tu abound cum with aut in, ut hï aboundz in welth, abundat opibus. Tu frï aut tu deliver, libero; tu relës, relaxo; tu rid, expedio; tu täk, capio sive aufero; tu resëv, recipio; tu exempt, eximo, et hoc sensu fortasse plura, adsciscunt signum of, out of, aut from. Tu deserv, mereor, of; tu akquit aut tu asoil, absolvo, adhibent casui suo of aut from. Tu böst, efferre se; tu brag, iactare; tu glöri aut tu vaunt, glorior, habent in aut of, ut fülz böst in their richez, leud men vaunt of ðeir plëzvrz; stulti in divitiis suis se magnifice efferunt, improbi de voluptatibus gloriantur. Tu ʒoi, laetor, in tantum {M} postulat. Tu withöld, detineo; tu abstaïn, abstineo; tu restrain, retineo; tu difer, disto; tu depart, discedo, denique Latina fere omnia quae per a, ab, cum, et reliquis casum sextum regentibus efferuntur, sic etiam Anglice construuntur.

Passivam significationem habentia, etiam hanc syntaxeos formam sequuntur cum signis of, for, bj, ut hï waz diliʒentlj tauħt bj mï, sedulo a me docebatur; hj waz blam’d for hiz böldnes, luv’d for hiz wit, ob audacia vituperabatur, propter ingenium amabatur; ðe los of tjm iz much tu bï lamented of al men, boni temporis perditio omnibus multum deflenda est.

CAPUT XVII

Casus varius est

In verbis appentendi, ut ðe mjnd of a kuvetus man thirsts for, aut after göld, avari animus aurum sitit; ðe thöuħts of a lërned man sïk and serch knöuleʒ, for, aut after knöuleʒ, docti cogitationes quaerunt, et investigant veritatem et scientiam; tu hunt, venor; tu folöu, sequor; tu pursv, persequor; tu kuvet, cupio, accusativum solitarium habent, aut etiam cum signo after; tu dezjr, peto, accusativum tantum. Varius etiam casus est in nomine loci, instrumento, et mesura.

Loci nomen

Multis signis locum concedit; quies in loco sic: J liv in Lundon, at Lundon, Londini vivo; motus ad locum: J go tu Lundon, towardz Lundon, et nupera phrasi {n. p.} for Lundon, versus Londinum, a. v. pro Londino; a loco: from Lundon, et pro vario sensu, locus est fere omnibus praepositionibus. Sed in inscriptionibus, voces singulae locum suum honeste defendunt, sic: tu mj frind A. B. at hiz hous in Mâlden; amico meo A. B, domi suae in Camuloduno; non in hiz hous at Mâlden; quamvis loci communis nomine ommisso, dicamus: hï iz in hiz hous, intus est.

Instrumentum, materia, modus actionis, causa, pars; post adiectiva, et verba cum praepositionibus ablativum, nonnumquam etiam accusativum regentibus usurpantur. Instrumentum quidem cum with, bj, aut thruħ, ut slain with a swurd, occisus gladio; J withdrv him with, bj, aut thruħ gud kounsel, a. v. cum bono consilio, aut per bonum consilium abduxi eum. Materia ex qua cum of, ut mäd of silver, ex argento factus; in qua cum in aut intu, ut a diamond set in göld, aut intu göld, adamas in auro fixus aut in aurum; circa quam cum in aut about, ut bizied in, aut about mani things, circa multa aut in multis occupatus. Modus actionis cum with construitur aut in, ut hï späk with much ërnestnes, magna cum vehementia locutus est; hï töld mï in sober sadnes, mihi ferio dixit. Hic ablativus saepe in adverbium transit, ut hï späk verj ërnestlj, admodum vehementer locutus est. Causa quidem dicitur cum of, with, for, ut J waz sik of an agv, ex febri laborabam; päl with, aut for anger, pallidus ira. Frequens hic usus est nostri idiomatis; quod coniunctio bikauz, quia ex nomine componitur, genitivum regit more nominum, ut hï iz päl bikauz of his anger, pallidus est ratione irae suae; ad verbum, quia irae suae. Pars denique effertur cum of aut in, ut hï iz läm of hiz handz, pain’d in hiz fït, aut etiam sine praepositione, ut hï iz läm, hand and fut, manibus pedibusque claudus est. {M2}

Magnitidinis, spatii et temporis mensura, variam admittit constructionem: nam et absoluta videtur, et rectionis. Absoluta, ut quum dicimus, a man of grët äʒ, homo provecta aetate, et an öld man of a hundred and tuenti yërz, senex annos natus centum et viginti; hï undertük a ʒurnei of a thouzand mjl, suscepit iter milliarium 1000; a man of six füt and sevn inchez, vir sex pedum et 7 digitorum. Sed hic videtur eclipsis vocis hjħ, altus, illiic vocis long, longum. Rectionis autem syntaxi quandoque adiectiva, saepius verba, nonnumquam etiam vox consignificativa accusativum suscipit, aut ablativum; idque aut cum praepositione, aut sine ea. Accusativum, ut J hav lived four and fifti yërz, vixi annos 54; a buoi sevn yërz öld, puer annos natus septem; hï käm about midnjħt, venit circiter noctis meridiem. Ablativus etiam quandoque sua signa habet, ut hï käm lät at njħt, aut in ðe njħt, serus venit ad multam noctem; quandoque amittit, ut shï was sik ðis njħt, hac nocte aegrotavit. Differentia autem est in usu casuum, et maxime sine signis positorum: quia accusativus actionis continuitatem significat, ut ðe chjld was sik ten däiz of an ägv, puer totos decem dies laborabat febri; J ʒurneied föur däiz togeðer däi et njħt, dies quatuor continuos iter feci noctuque diuque. Ablativus autem partem temporis innuit, aut intermissionem, aut aliquid insolitum, ut J slept wel tu njħt, aut ðis njħt, hac nocte bene dormivi, i.e. quod aliis non feceram. Neque cum his solis quas diximus praepositionibus casus comitati veniunt, sed alios etiam habent anteambulones; on, upon, et a, pro on, ut J wil go tu church a Sundai, die solis adibo templum; similiter alios, ut a thïf kumz bj njħt not beför sun-set, fur venit noctu, {n. p.} non ante occasum solis. Let super bi redi against six a klok, or bitwïn six and sevn: J wil bï hier again within tü ouerz, bj and bj after six, paretur coena in horam sextam, aut intra sextam et septimam, hic rursus adero infra duas horas, statim post sextam. J kan not dü it under a dai, infra diem non possum perficere. Sic etiam adverbia regunt aut casus solitarios, aut praepositionibus adnexos, ut hï failz not tu kum tu mï öns a dai, non fallit ad me accedere semel in die; ðe agv shük him thrjs in ön dai, febris eum ter in uno die concussit. Haec syntaxis etiam in pondere valet, aut potius in numero; ðis ring waiz thrï dramz, almost ʒïii, about ʒiïj, hic annulus pendit drachmas tres, fere ʒiii, circiter ʒiii, etc., it iz a ring of ʒïii, est annulus trium drachmarum.

Notiones communes

1. Pro vario sensu, varius etiam casus, tam nominibus quam verbis subiungitur, ut J wil bï ivn with him for az gud a turn, illi par ero aequali beneficio; hï gäv mï ten shilingz in paun upon ðe bargain, at ðe exchanʒ, diverz marchants standing bj; dedit mihi decem solidos pignori in pactum, ad excambium, diversis mercatoribus adstantibus.

2. Nata aliunde regunt casus eorum a quibus derivantur, ut it waz dun profitablj for mï, mihi utiliter factum est: quia profitabl dativum regit, proinde et adverbium exinde natum; sic etiam regunt verbalia, ut yü shal bï tauħt beter manerz, doctus erit meliores mores, quia tu tëch, doceo, accusativum habet. {M3}

CAPUT XVIII

Rectio verbi

1. Omnis coniunctio ad cuis praesentiam signa potentialis modi negliguntur, modus nihilominus potentialem regere intellegitur, ut If ðou bïst ðe man ðat J täk ðï for, si tu ille sis quem ego te esse autumo.

2. Deficit aliquando et ipsa coniunctio verbo tamen manente potentiali, ut had a mën man spökn ðez wurdz, no such wizdum had apïred in ðem; si quis homo obscurus haec verba dixisset, tanta in illis sapientia non enituisset. Hic ergo temporis signum locatur ante nominativum: had J dun ðis, si ego hoc fecissem; in indicativo contra: J had dun ðis, ego hoc feceram.

3. Infinitivus et nomina sequitur, et verba. Post verba signum suum tu saepe deferit, ut J kanot understand yü, non possum te intelligere; saepe dixi, quia saepe adsumit, ut bid him wrjt sine signo, at komaund him tu wrjt, sine signo non dicitur. Infinitivus post nomina signum non amittit. Est autem nomen aut substantivum, post quod infinitivus respondet gerundio in di, ut it iz tjm tu strjk whjl ðe jern iz hot, tempus est feriendi dum candet ferrum; aut adiectivum, quod quidem ita regit ut Latinum, ut no wuman iz wurðj tu bi luved but for her virtvz, nulla mulier digna est amari nisi propter virtutes.

4. Substantiale verbum tu bï, si ante infinitivum stet solitarium, necessitatem quandam actionis denotat, aut passionis, {n. p.} ut J am tu wrjt, necesse habeo scribere; hï iz tu bï punished for anoðerz wrong, ille puniendus est, aut puniri debet, ob delictum alterius. Si assumat praepositionem about, respondet simpliciter futuro in rus, ut J am about tu wrjt, scripturus sum; aut cum verbali passivo, futuro in dus, ut ðei ar about tu bï turn’d out of dürz, foras quatiendi sunt.

5. Ut elegans, ita latissimus usu est verbalis in ing. Nam praeterquam quod diximus de substantivo cum tempore, etc. post verba motus tu go, eo, aut tu kum, venio, cum praepositione a prioris supini vicem praestat, ut ðei went a hunting, venatum ibant; kum yü heðer a sköulding? huc rixatum venis?

6. Verbale in ing, cum particula az utpote, vel etiam sine ea, ad possessiva sive derivativa personalia relatum; implicitum habet redditiuum qui, quae, vel quod, ut if hï wil dü ani thing at yür komaund, as bïing hiz master; si quid tuo iussu fecerit, utope existens, pro qui existis illius magister. Mj rëding of büks kanot bï grët, spending so much tjm with mj skolârz; mea librorum lectio multa esse non potest, consumens tantum temporis cum discipulis meis, pro, qui consumo.

Verbale in ing, cum articulo a nonnumquam respondet gerundio in dum, ut set it a suning, pone ad insolandum.

Notio communis

Ubi de vocis alicuius rectione nihil praeceptum est, Latinam syntaxim sequere, ut it bihüveth mï, me oportet. {n. p.}

De syntaxi schematistica

Lectorem moror aliquantisper

Fieri potest (lector) ut multa quae hic de figuris dicturus sum, ab hic nostro instituto aliena diiudices: a rhetoribus tantum adscititia, ut pullum nostrum peregrinis corobus adornem. Scio quidem permagni auctores Ciceronem, Quintilianum, de his uti ad suam provinciam spectantibus statuisse: at si ista suis finibus metiamur, spectabunt magis ad logonomum. Rhetoricae finis est persuadere: ad hoc duobus utitor subsidiis; argumentis videlicet, et (sine qua illa commodum tractari non possunt) exculta oratione. Nulla erit ergo logica quae argumenta invenire, et concludere docet praeter rhetoricam? Non dices. Fatere igitur logonomi esse orationem excolere, ut logici argumentari. Ostendit ergo M. Tullius argumentorum sedes; sed logicam docuit, non rhetoricam: et orationis exortationes ostendit; grammaticus audit, non orator. Fatebor tamen oratori loca esse quaedam unde animorum motus impellat, quae omnium optime, Aristoteles declaravit: et figuras etiam arti suae accommodatus, παράληψιν, ὑποτύπωσιν, συναθροισμόν, commorationem, etc. quae quidem utcunque orationis stilum varient, tamen a communi syntaxeos filo, aut quam hic damus figurata eam nihil immutant. Sed as demus haec ad grammaticum non spectare, spectabunt tamen ad logonomum; imo et ipse totus rhetor, quantuscunque esse potest, logonomiae tamen finibus concludetur. Malui igitur apud alios tanti fieri, ut suplesse velint quod reliqui: quam universam logonomiae ἐγκυκλοπαιδείαν profiteri. Et quia neminem eloquentiae iudicem satis idoneum adhibeo, qui in vocum significatione haesurus est: noli amplius Latinam interpretationem a me expetere, qua si conarer vix assequi possem, sermonis certe nostris venustatem ita inconcinne tegerem, ut nullam postea veniam ab Anglicis auribus impetrarem. Nam quantum Latinorum hominum industria greacos in hoc studii genere vicit; tantum Latinam supellectilem, reliquamque (existimo) omnem, ornatus Anglicus superavit. Nic scribitur Anglice, nec dicitur sine figura. Sed ut in caelo clariora sunt lumina quam quae oculi ferant, et obscura adeo ut visum vix feriant; sic et apud nos sunt metaplasmi, eclipses, aliae, quas aures nonnisi perpurgatissimae diiudicant; sunt tamen quae illas ita leniunt, ut deliniant; ita sensum capiunt, ut animum rapiant. Et quia aliquis ista fortasse legat qui iam diu ferulae manum subduxit, addam definitiones, quas olim memoriae sublevandae causa, discipulis meis, partim ex Mancinello, Despauterio, aut aliunde collegi; partim ipse perstrinxi numeris: quae si displiceant, cuique {n. p.} erit integrum meliora substituere. Exempla fere omnia e Spenseri poemate desumuntur, cui titulus The Faerie Queene.

CAPUT XIX

Ad rem redeo

Orationis σχῆμα sive ornatus ille quo a vulgata differt, aut in delectu verborum est, aut in usu. In delectu tropus est, quia dictio aliqua a propria significatione ad aliam vertitur. Tropus alias vocetur Σθωεκδοχὴ, id est conception, sive intellectio: aut similia a simili, quae Μεταφοπὰ sive translatio est: aut contrarii a contrario, ironia dicta: aut tertio cum causa, subiectum, totum; ab effectu, adiuncto, parte intelligitur; aut econtra: hinc Μετωνυμιὰ sive transnominatio est. Sed ne in haeresin grammaticam abeamus, dicamus cum vulgo totius aut partis metonymian esse proprie dictam synecdochen: sic tropi erunt primarii quatuor, cum suis appendicibus. Tropus omnis verecundus esse debet, non nimium detortus; nam si durior videatur Κατάχρησις, sive abusio dicetur; si audacior hyperbole; si humilior, liptote, Μείωσις, sive Ταπείνωσις. Haec aliis schemata, mihi potius schematum videntur affectiones.

Dura catachresis dicetur abusio vocis, ut

But ah whü kan desëv hiz destinj?

desëv] fallere, profugere. Et paulo post.

So tikl bï ðe termz of mortâl stät,

And ful of sutl sofizms which du plai

With dubl sensez, and with fâls debät.

debät] contentionem dixit pro ratiocinatione, quia debät significat simultates, nisi καταχρηστικῶς. {N}

Transcensus veri manifestus hyperbola fiet.

Đe wâlz wër hj, but nothing strong, nor thik;

And göldn süil âl over ðem displäid:

Đat pvrest skj with brjħtnes ðëi dismäid.

With hideus horror both togëðer smjt,

And sons so sör, ðat ðei ðe hevnz afrai.

Si verum extenues verbis μείωσις habetur.

So bï yür gudlihed, du not disdäin

Đe bäs kindred of so simpl swäin

du not disdain] noli habere contemptui, i.e. boni consule.

Mï âl tü mën, ðe säkred mvz arëdz,

Et in praefatione in libro 3 totus est in extenuatione sui.

Hou shal J ðen aprentis of ðat skil?

aprentis] tyronem se dicit magnus magister.

A sensu simili sumptum translatio verbum est.

But nou wëk äʒ had dim’d hiz kandl ljħt.

Hï ðertu mïting said, pro answering obuians, pro respondens.

J shal yü wel reward tu sheu ðe pläs,

In which ðat wiked wjħt hiz däiz duth wër.

wër] terit pro consumit.

Nec te pigeat a Iuvenali nostro Georgio Wiðerz, ubi satyrae asperitatem seposuit frequentem audire metaphoram.

Fäier, bj natvr bïing born,

Boröu’d beuti shï duth skorn.

Hï ðat kiseth her, nïd fër

No unhölsum vernish ðer:

For from ðens, hï onlj sips

Đe pvr Nektar of her lips:

And with ðez, at öns hï klözez {n. p.}

Melting rvbiz; cheriz, rözez.

Ab hoc fonte sunt allegoriae omnes, et comparationes, Παροιμίαι etiam pleraeque et Αινίγματα. Allegoria enim nihil aliud est, quam continuata metaphora. In hac frequens est Lucanus noster Samuel Daniel. Delia, sonet 31.

Räzing mj höps on hilz of hjħ dezjr,

Thinking tu skäl ðe hëvn of hir hart,

Mj slender mënz prezvm’d tü hj a part.

Her thunder of disdain forst mï retjr,

And thrv mï doun, etc.

Hvʒ së of soröu, and tempesteus grïf,

Whërin mj fïbl bark iz tosed long,

Far from ðe höped hävn of relïf:

Whj du ðj krvel bilöz bët so strong,

And ðj moist mountainz ëch on oðer throng,

Thrëting tu swalöu up mj fërful ljf?

O du ðj krvel wrath and spjtful wrong

At length alai, and stint ðj stormi strjf,

Which in ðëz trubled bouelz rainz and räʒeth rjf.

For els mj fïbl vesel, kräz’d and kräkt,

Kanot endvr, etc.

Sed et totum Spenseri poema allegoria est, qua ethicen fabulis edocet. Sic allegoria rem totam per metaphoram obscure tractat: paroimia et aenigma multo obscurius; comparatio dilucidius, quia primo metaforam explicat, postea cum re componit.

Az when tü ramz, stird with ambisius prjd:

Fjħt for ðe rvl of ðe fair flïsed flok;

Đeir horned fronts so fërs on eiðer sjd

Du mït, ðat with ðe teror of ðe shok,

Astonied both stand sensles as a blok,

Forgetful of ðe hanging viktorj:

So stüd ðëz twain in unmüved az a rok, etc. {N2}

A sensu proprio ludit contrarius ἔιρων.

Praiz of an hjħ rekning, an a trik tu bï grëtlï renouned

Yü with yür priket purchast. Lo ðe victori fämus,

With tü godz paking on wumman silli tu kuzn.

Commune defunctorum totum est in ironia, ut et illud Philippi Sidnei, in ingeniosissimo illo Arcadiae poemate, nisi quod versibus scriptum non est.

Ljk grët god Säturn fair, et ljk fair Venus chäst, etc.

Ad ironiam sive sarcasmum referuntur antifrasis, insultatio, Παράληψις, asteismos, et omnia illa in quibus sermo, a rei ipsius veritate dissentit.

Antiphrasis vox est signans contraria dicto.

Tu tel mj försez machabl tu nön,

Wër but lost läbor ðat feu wüld bilïv.

machabl tu nön] nullis pares, i.e. quibus nullae pares erant.

Subiecti adiunctum si signes nomine, vel si pro causa effectum supponas, aut vice versa; ista Μετωνυμιὰν faciet conversio vocum.

Đen shal J yü rekount a rvful käs

(Said hï) ðe which with ðis unluki ei

J lät bïheld; and had not grëter gräs

Mï rest from it, had bïn partäker of ðe pläs.

unluki ei] infausto oculo, i.e. rei infaustae teste, sic ðe pläs] locum dixit, rei adiunctum, pro re ipsa.

But after âl yür war, now rest yür wëri knjf.

sicam defessam nominat, pro defesso bellatore.

For ðj, shï gäv him warning everi däi,

Đe luv of wimen not tu entertain; {n. p.}

A lesn tü tu hard for living kläi

living klai] causa pro effectu posita; quia homo ab humo factus est.

Huc refer antonomasiam, metalepsin, et onomatopoeiam; atque etiam, si digna sit, barbaralexin. Spero hic definitionibus opus non esse: sed ne spem tuam fallam, habes ex Mancinello.

Antonomasia est sumptum pro nomine nomen.

Ne let hiz fäirest Sinthia refvz,

In mirors mör ðen ön her self tu sï:

But eiðer Gloriana let hir chvz,

Or in Belfëbe fashioned tu bï:

In ð’ön her rvl, in ð’oðer her rär chastitï.

Nominis ex alio transumptio fit Μετάληψις.

But fäir Karisa tu a luvlj fër,

Waz linked, and bj him had manj pleʒez dër.

pleʒez] pignora, id est amoris, pro liberis.

For tu Dhï iz unknöun ðe krädl of ðj brüd.

krädl of ðj brüd] incunabula ortus tui, pro parentibus.

Finge novas voce, onomatopoeia fiet.

And mör tu lul him in his slumber soft, etc.

Sequitur ibidem: murmuring wjnd, Hï mumbled soft.

et si haec placent lege Stanihursti Liparem, ex libro 8 AEneidos Virgilii.

De barbaralexi, ferme haero quid sim scripturus. Nam si in furta eorum invehar qui e lingua Latina, Gallica, et ut categorice dicam quavis alia, magnam faciunt in re tenui, sapientiae et doctrinae speciem, quum verbum unum aut alterum non antea auditum cudere possunt; grammaticaster allatror: si facundiam eorum, et ingenium collaudem, vereor ne maoiribus meis, qui nil tale fecerunt, {N3} nil tale cogitarunt, barbariei notam inuram, et quam linguam eorum suavitatis, et copiae laudibus extollo; ut horridam, ut incultam, et inopem vituperem. Quare ut de novo hoc verborum aucupio nihil ipse afferam; afferam quae clarissimi oratores censuerunt, qui romanam eloquentia et praeceptis, et exemplis illustrarunt. Sic igitur Marcus Tullius Cicero de Officiis, liber 1, sermone eo debemus uti, qui notus est nobis: ne ut quidam graeca verba inculcantes, iure optimo irrideamur. Idem voluit eruditissimus Quintilianus liber 1, caput 6. Utendum plane sermone ut nummo, cui publica forma est. Et paulo post. Oratio vero cuius summa virtus est perspicuitas, quam sit vitiosa si egeat interprete? Verborum autem delectum hunc laudat. Verba, a vetustate repetita, afferunt orationi maiestatem non sine delectatione. Nam et auctoritatem antiquitatis habent; et, quia intermissa, gratiam novitati similem parant. Quod si verum est, etiam et obsoleta illa quae videntur, of yör et Febus welked in ðe west, Hï wexed wud and yond, et caetera his similia, gratiam aliquando impetrabunt: surreptitius autem ille foetus, pondering, perpending, and revolüting, semper haerebit in barbaralexi.

Pro toto pars est, pro parte synecdocha totum.

Đou tu redïm ði wöful parents hëd,

Hast wandred thruħ ðe world nou long a däi:

Yit sësest not ðj wëri sölz tu lëd.

But dün ðj fïbl fït unwïting hiðer sträi?

hëd] pro vita, et illa pro libertate transumpta μετάληψις est.

a dai] dies, synecdoche partis est pro toto i.e. tempore. Ita

sölz] plantae pro pedibus, et fït pedes, pro integra persona.

Him Kalidör ðus kari’d on hiz chjn.

chjn] spina dorsi pro dorso ponitur.

CAPUT XX

De figuris syntaxeos

Sic fuit tropus in vocum delectu: sequitur in usu figura. Figura aut in unica tantum voce spectatur, aut in {n. p.} sententia. In voce spectatur sonus, aut (quatenus a vulgata differt) syntaxis. In syntaxi est vocis alicuius, aut forte clausulae, defectus, redundantia, enallage: sed haec vocis tantum est. Defectum indicat, 1. eclipsis, 2. articulus, 3. aposiopesis, 4. zeugma, 5. syllepsis.

1. Clausula si desit, vel vox, dicatur eclipsis.

So of hï did hiz shïld, and dounward laid

Vpon ðe ground, ljk tu a holöu bër.

post laid deficit particula it.

Đe garland from hiz hed hï sün displäst,

And did it put on Koridons in stëd. deest

of his öun.

2. Cum sine iunctura voces variae sociantur, articulum certe, vel Ασύνδετον effeciemus.

Yür eiz, yür ërz, yür tung, yür tâlk resträin.

From ðat ðëi möst affekt, and in dv tërmz retäin.

For what hath ljf, ðat mai it luved mäk?

And givz not räðer kauz it dailj tu forsäk?

Fër, siknes, äʒ, los, läbor, soröu, strjf,

Pain, hunger, köld, ðat mäks ðe hart tu quäk;

And ever fikl fortvn raʒing rjf:

Ael which, and thouzandz mo, dü mak a lothsum ljf.

Αποσιώπησις, reticentia, praecisio, interruptio

3. Sermo praecisus subito, reticentia dicta est.

In prinses kürt. ðe rest sï wüld hav said,

But ðat ðe fülish man, etc.

Sï held hir wrathful hand from venʒans för. {n. p.}

But drâing nër, ër hï hir wel beheld:

Iz ðis ðe faith (shï said?) and said no mör,

But turn’d hir fast, and fled awai for evermör.

Ζεῦγμα, adiunctio.

4. Verbo uno plures sensus per zeugma recludo.

But, neiðer darknes foul, nor filthi bandz,

Nor noius smel, hiz purpöz küld withhöld.

And hï hiz fäz, hiz hed, hiz brest did bët.

Σύλληψις, collectio, conceptio

5. Syllepsin faciet vox ad diversa relata.

Differt a zeugmate, quod ibi nulla vocis mutatio requitur: hic autem vox quae cum proxime praecedenti cohaeret, ad aliam sententiae clausulam relata, mutanda est. Itaque in omni syllepsi zeugma est, non econtra, ut neiðer hï, nor yü, ar äbl tu mäk mï amendz. Verbum ar ad alium nominativum relatum mutuatur in iz; neiðer yü, nor hï iz äbl, etc. Nam verbum, licet ad duos nominativos diversarum personarum relatum, tamen cum proxime praecedenti cohaerebit.

Omnium figurarum quae redundantiam indicant genus est 1. pleonasmus; cuius praecipuae species sunt, 2. macrologia sive Περισσολογία; 3. Σθνωνθμία; 4. Επίθετον; 5. σχῆσις; 6. Περίφρασις; 7. hendyalismus; 8. Πολυσύνδετον.

1. Esto pleonasumus, si quid sermone redundet.

Đei häv throuħ mani batails fouħt in pläs,

Hjħ rër’d ðeir roial thrön in Britain land.

in pläs redundat.

Strâ mï ðe ground with dafadoundiliz.

Hinc nominee potius quam re differunt. {n. p.}

2. Macrologia sive perissologia, et 3. synonymia.

And vanquisht ðem unäbl tu withstand,

ultima cluasula περισσέυει, ut et alibi.

Hï folöued and pursved fast, folöued fast, and pursved fast, sensu non differunt magis, quam διώκω, et persequor.

Μακπρολογίας exemplum habes:

But noius smel hiz purpöz küld not höuld,

But ðat with konstant zël, and kouraʒ böuld,

After long painz, and läbors maniföuld;

Hï found ðe mënz ðat prizner up tu rër.

with konstant, etc., usque ad manifould, ad sensum non necessario adduntur.

3. Verba synonimia nova rem dant prorsus eandem.

Wï met ðat vilan, ðat vjl miskreant,

Đat kursed wjħt, from whöm J skäpt whjl-ër,

A man of hel, ðat kâlz himself Despair.

Επίθετον, appositum, attributum.

4. Dicitur appositum fixo bene mobile quadrans.

But wjz Speranza gäv him kumfort swït.

Haec figura nihil aliud est quam adiectivum cum substantivo; usque adeo stulte repuerascunt logonomi. At si in eadem periodo frequens sit; 5. schesis dicitur, et orationem exornat.

Nominibus cunctis si fingis epitheton unquam, fit schesis; aut uni si forsan plurima iungas.

Much gan ðei präiz ðe trïz so straiħt and hj,

Đe sailing pjn, ðe Sëdar proud and tâl,

Đe vjn-prop elm, ðe poplar never drj,

Đe bïlder ök, söl king of forests âl, {O}

Đe aspin gud for stävz, ðe sjpres fvneral, etc.

Ful mani mischïfs folou krvel wrath;

Abhored blud-shed, and tvmultvus strjf,

Unmanli murðer, and unthrifti skath,

Biter dispjt, with rankerus rusti knjf,

Đe sweling splïn, and frenzi raʒing rjf, etc.

Περίφρασις, circuitus, circuitio, circumloquutio.

6. Rem circumloquitur per plura Περίφρασις unam.

Hï ða ðe blud-red bilöuz, ljk a wâl,

On eiðer sjd disparted with hiz rod;

Til âl hiz armj drj-füt thruħ ðem yod.

id est Möses. Hunc afferuntur omnes descriptiones locorum, personarum, temporum, etc. quibus omne poema scatet; quae si placet habe ex eodem Farnabeio.

^a Res, ^b loca, ^c personas, ^d affectis, ^e tempora gesta: ^f characterismus dicucidat, explicat, ornat.

Quae quidem apud logonomos hace nomina sortita sunt. ^a Pragmatografia, ^b topografia aut topothesia, ^c prosopografia, ^d pathografia, ^e chronografia, ^f qui etiam hypotyposis dicitur aut enargia, de quibus si ulterius quaerere libet, vide susenbrotum et alios. Est chronografiae exemplum.

Nou, when ðe rozi-fingred morning faier

Wëri of aʒed Tjthönz safern bed,

Had spred her purpl röb thruħ deui aier,

And ðe hjħ hilz Titan diskuvered.

id est ad exortum solis.

7. Mobile fac fixum fiest sic hendyalismus.

Đo waxing wëri of ðat tüil and pain,

id est, painful tüil. {n. p.}

Prins Artur gäv a box of diamond svr,

Embou’d with göld, and gorʒeus ornament.

id est, with gold gorʒeusly adorned, or set out.

8. Polysyndeton, sive ut placet despauterio polysyntheton, sic illi definitur.

Copula multiplicata facit polysyntheton usque, sed multo melius amantissimus nostri Farnabeius. Coniunctura frequens vocum polysyndeton esto.

Ael on konfvzed hëps ðei throng,

And snach, and bjt, and tug, and rend and tër.

Tu whom fäir semblans (as hï küld) hï sheud:

Bj sjnz, bj lüks, bj âl hiz oðer ʒësts.

Εναλλαγὴ, Αλλοιώθετα, Αλλοίωσις, alternatio. Haec si in casibus fiat Αντίπθωσις dicitur; si in numero σύνθεσις: apud nos, ulla vocis pro voce positio enallage dicitur.

Dicta alloiösis vox est pro voce reposta.

Hï röuz’d himself ful bljð, and hästned ðem until,

pro untu, quamvis apud boreales haec nulla est enallage.

faint-hart fülz pro faint-harted. of nothing täks hï kïp pro kär.

Đei fled from pläs tu pläs with kouherd shäm,

So ðat with fjnal förs, ðem âl hï overkäm.

kouherd pro kouherdlj, aut kouherdljk; et fjnal pro finalj. Sed haec enallage poeticam etiam syntaxim requirit, quam vulgaris non admittit. Soluta enim oraio sic est: so ðat fjnalj, hï overkäm ðem âl with, aut bj förs. Nec solis est in usu poetis enallage, sed et prorsa scriptoribus, et in foro baiulis, ut mï thöuħt it shüld bï yü, {O2} and so mï thinks, ubi accusativum mï, pro nominativo est, et tertia persona thinks pro prima.

CAPUT XXI

De figuris in sono

Pervenimus ad figuras, quae in voce sunt ratione soni: vox autem similis est, aut eadem: ideque aut significatu, aut sono tantum. Eadem significatu, aut sola resumitur; aut cum Εξεγήσει, sive interpretatione. Si sola, aut in principio frequens est, idque continue in 1. Επιζεύξει: aut disiuncte, haec 2. Αναφορὰ dicitur: aut in fine, quae 3. Επιστροφὴ: aut utrobique, et est 4. Επανάληψις. In fine item praecedentis clausulae, et initio sequentis 5. Αναδίπλωσις est: hic si rerum etiam incrementum sit, 6. Κλίμαξ est. Frequentata porro anafora cum epistrofe 7. Συμπλοκὴν faciunt. Porro si vox eadem cum explicatione resumatur 8. Εξήγησις dicitur aut Ενάργια. At si vox eadem sono tantum sit, at significatione dssissimili, 9. Copulatio dicitur: si dispari 10. Αντανάκλασις. Denique similes voces aut ab uno sunt themate, in quibus est 11. Πολυπτῶτον, et traductio: aut a diverso, ubi 12. Παρονομασία et 13. Ομοιοτέλευτον.

Επίζεyξις, sive subjunctio

1. Unam si gemines vocem subjunctio fiet:

ðe lädi sad tu sï hiz sör konstraint,

Krj’d out, Nou nou sir Knjħt sheu what yü bï.

Horöu nou out and wel awai hï krj’d,

Pirökles, ô Pirökles! what iz ði bitj’d {n. p.}

J burn, J burn, J burn, hï krj’d aloud,

O hou J bürn with impläkabl fjer?

Repetitio, Αναφορὰ, sive Επαναφορὰ

2. Saepius appositum capiti repetitio verbum est:

Sum fëring shrïkt, sum bïng harmed houl’d

Sum lauħt for sport, sum did for wunder shout

And sum ðat wüld sïm wjz ðeir wunder turnd tu dout.

Conversio, Αντιστροφὴ aliis Επιστροφὴ

3. Pluria membra pro sono conversio claudit eodem:

For truth iz ön, and rjħt iz ever ön.

Et quamvis poesis Anglica in sonos similes exeat, non voces easdem: accipe tamen, ex Harringtono lepidissimo nostro Martiali legitimum conversionis exemplum. Epigrammaton, liber 3:

Konserning wjvz höuld ðis a ssertain rvl,

ðat if at first yü let ðem häv ðe rvl,

Yür self at last with ðem shal hav no rvl,

Eksept yü let ðem ever-mör tu rvl.

Επανάληψις

4. Incipit et finit verbo epanalepsis eodem:

Böuld waz hiz chälenʒ, äz himself waz böuld.

Shäm bï hiz wurði mïd ðat mëneth shäm.

Et nisi displiceat audi etiam epilogum crassissima cute poetae.

For yür päsiens wï thank yï;

Wï hav no mör tu sai, wï.

Αναδίπλωσις, reduplicatio

5. Est anadiplosis quoties ex fine prioris membri, principium fit dictio prima sequentis. Exemplum sit utriusque figurae :

O tu dier luv! luv böuħt with dëth tu dier.

Đei for ðe luv of him wüld algat dj. {O3}

Dj whü so list for him, hï waz luvz enemj,

But of âl wizdum bï ðou prezident,

O soverain Quïn! whüz praiz J wüld endjt,

Endjt J wvld az duti duth eksjt, etc.

Sed longe pulcherrimum exemplum est illud nobilissimi Dyeri:

J lük for no relïf, relïf wüld kum tü lät,

Tü lät J fjnd, J fjnd tü wel, tü wel stüd mjn estat.

Porro frequens anadiplosis, si rerum etiam incrementum accedat κλίμαξ dicitur, sive gradatio

6. Crebra anadiplosis rerum est cum pondere Κλίμαξ:

Doun on ðe bludi plain

Her-self shï t thrv, and tërz gan shed amain,

Amongst her tërz immixing praiers mïk,

And with her praierz, rëznz tu restrain

From bludi strjf

Habes etiam apud Sidneium Anacreonta nostrum exemplum, Arcadiae, liber 3, cantus 1:

Rëzn tu mi passion ïlded,

Passion untu mi räʒ, räʒ tu a hasti revenʒ.

Neglecta tamen anadiplosi frequens est gradatio; quam tamen alii Αύξησις malunt, aut incrementum nominari. Arcadiae, liber 1, cantus 2. At length from hiz silent melankoli, hï grv kontent tu mark ðeir wit, after tu ljk ðeir kumpanj, and lastli tu vouchsäf konferens.

Of grjzli Pluto shï ðe dauħter waz,

And sad Proserpina ðe quïn of hel

Yet shï did think her pïerle s wurth tu pas

ðat parentaʒ, with prjd shï so did swel:

And thundring ʒöv ðat hjħ in hevn duth dwel,

And wïld ðe world shï klaimed for her sjr; {n. p.}

Or if ðat ani els did ʒöv eksel;

For tu ðë hjest shï did stil aspjr;

Or if öuħt hjer wër ðen ðat, did it dëzjr.

Complexio Συμπλοκὴ

7. Dat caput, atque pedes similes complexio membris

Haec figura etiam apud poetas rara est, quia ad rythmum non easdem (ut supra dixi) sed similes sonos adhibent. Accipe tamen e Spensero. Faerie Queene, liber 1, cantus 8:

Hï ʒentlj ask’t , whër â1 ðe pïpl bï,

Which in ðat stätli bïlding wunt tu dwel?

Whü answerëd him ful soft, Hï küld not tel.

Hï ask’t again, whër ðat säm Knjħt waz laid,

Whöm grët Orgolio with pvisans fel

Had mäd hiz kaitiv thral? again hï said,

Hï küld not tel. Hï asked ðen, which wai

Hï in mjħt pas? Ignäro küld not tel.

Saepe fit, ut prius dictum per εξήγησις resumatur, aut etiam ἐπεξήγησις. Haec figura Ενάργια dicitur et interpretatio sive expositio.

8. Explicat obscuramque resumit Ενάργια vocem:

At last ðe painim chaunst tu kast hiz ei,

Hiz sudain ei, upon hiz broðers shïld.

Hiz dïerest Lädi dëd with fër hï found.

Her siming dëd hï found, with fained fër.

But hï her supliant handz, döz handz of göld;

And ïk her fït, döz fït of silver trj

Which söuħt unrjħhteusnes, and ʒustis söld

Chopt of, and naild on hjħ, ðat âl mjħt ðem bihöld.

Copulatio, sive duplicatio

9. Dissimili sensu dictum, copulatio fertur:

Suït Lädi, yü must swët, or elz (J swër it) {n. p.}

Wï shal âl swët for it, if yü forbër it.

swët priori loco significat sudare, idque sensu proprio; posteriori metaphorice significat labores aut molestias pati, quas perferunt sudantes et liber 2, epigramma 96.

Tu präiz mj wjf yür dauħter (so J gaðer)

Yür men sai shï resembleth möst hir faðer.

And J no les tu praiz yür sun hir bruðer,

Affirm ðat hï iz tü much ljk hiz muðer.

J knöu not if wï ʒuʒ arjħit or er,

But let him bï ljk yü, so J ljk her.

Αντανάκλασις:

10. Una sono, est, sensu dispar, vox, antanaclasis :

Markus në’r sëst tu venter âl on prjm,

Til of hiz aʒ qujt wästed waz ðe prjm.

J kâld ðï öns mj dïerest Mal in vers.

Which ðus J kan interpret if J wil,

Mj dïerest Mal, ðat iz mj kostliest il.

Mal priori loco fictitium est pro Mariâ, altero Gallicum mutatum a malo. Hae duae figurae epigrammatum scriptoribus ut frequentes sunt, ita aliquando implicitae, nempe cum unico vocabulo sensus terque intelligitur, hanc copulationem habes. Liber 1, epigramma 50:

Lädiz yü bläm’d mj versez of skuriliti,

Whjl with ðe dubl sens yü wër dësëved

Nou yü konfes ðem frï from insiviliti;

Täk hïd hens-förth yü bï not miskonsëved.

miskonsëved, aut animo sensum falsum, aut utero partum spurium concipere significat. Huiusmodi antanaclasis est Iohannis Davisii Herefordi

Moecho, for häst, waz maried in ðe njħt;

Wha t nïded däi? hiz fäir yung Brjd waz ljħt. {n. p.}

10 Per varios casus, varia aut discrimina vocum, esto polyptoton, dicta aut traductio bella est.

Haec figura in variis tantum casibus est polyptoton: proinde multo apud Marcum Tullium, Cornificium, seu quemvis alium, traductio dicitur, quia hic ornatus non in casibus solum spectatur, sed et in omni orationis parte ab eodem themate derivata:

And häving pläs’t my thouħts, mj thouħts ðus pläsed

Mï thouħt, nai svr J waz, Jwaz in fäirest Wud mï,

Of Samothéa land, a land ðat whjlum stüd

An onor tu ðe world, whjl onor waz ðeir end.

And ïk ðe Red-kros Knjħt gav her gud aid

Ai ʒoining füt tu füt, and sjd tu sjd.

Nou mai yï âl sï plain,

ðay truth iz strong, and trv luv möst of mjħt,

ðat for hiz trusti servants duth so strongli fjħt .

Agnominatio, Παρονομασία, Παρήχῆσις, Παρηχία, sive adsonantia

11. Adsonat in simili lusura Παρηχία voce:

So wel shï washt ðem, and so wel shï wacht him.

Fj but a man’s disgräst, nöted a novis.

Yë but a man’s mör gräs’t nöted of no vjs.

ðe mïd of ðem ðat luv, and du not liv amis.

12. Verborum similis fit finis Ομοιοτέλευτον

hoc fere tota poesis nostra ornata est, adeo ut exemplis non sit opus. {P}

CAPUT XXII

De figuris sententiae

Figurae quae in voce, tales fuerunt: sequuntur illae quae sunt sententiae. In sententia habetur ratio ordinis vocum, et sensu. Ordo aut unus est et continuus in 1. hirmo; aut obscurus in 2. synchesi; aut turbatus in 3. hyperbato; et 4. parenthesi. Sensus porro aut incitatus est; ubi 5. exclamatio, et epiphonema; aut emendatus in 6. epanorthosi; aut explicatus, in 7. antitheto, 8. inversione, 9. subiectione, et 10. epanodo; aut contractus, in 11. congerie.

Hirmos sive Συρμὸς

1. Sermonis series una et praelonga sit hirmos:

I mj frail eiz ðëz ljnz with tërz du stïp

Tu think hou shï, thruħ gjlful handling,

Đoħ trv az tuch, ðoħ dauħter of a King,

Đoħ fäir az ever liuing wjħt waz fair,

Đoħ not in word nor dïd il meriting,

Iz from her Knjħt divorsed in dispair, etc.

Fresh shadöuz, fit tu shroud from suni rai;

Fair laundz, tu täk ðe sun in sëzn dv;

Swït springz, in which a thouzand nimfs did plai;

Soft rumblirg brüks, ðat ʒentl slumber drv;

Hjh rëred mounts, ðe landz about tu vv;

Löu lüking dälz, disloin’d from komon gäz;

Deljtful bourz, tu solas luvers trv;

Fair laberinths, fond runerz eiz tu däz: {n. p.}

Ael which bj nätvr mäd, did nätvr self amäz.

And âl without, etc.

Σύνχεσις

2. Confundit voces, et sensum synchesis omnem:

Đjn ô (ðen said ðe ʒentl Redkros Knjħt)

Next tu ðat Lädjz luv shal bï ðe pläs,

0 fairest virʒin ful of hevnli ljħt.

Quae si in ordinem redigas sic habebunt. Đen said ðe Redkros Knjħt, O fairest virʒin ful of hevnli ljħt, ðe next pläs tu ðat Lädiz luv shal bï ðjn. Ubi etiam ὑπαλλαγὴ est, sensus enim sic se dat. Đe next pläs tu ðj luv shal bï ðat Lädiz, id enim postulat divina lex, ut primo sacrosanctam veritatem diligamus, secundo loco principes honoremus.

Grët thanks and gudli mïd tu ðat gud Sjr,

Hï ðens departing, gäv for hiz painz hjr.

Hoc est, hï departing ðens, gäv tu ðat gud Sjr, grët thanks, ðe gudli mïd, and hjr for his painz.

Υπέρβατον, transgressio

3. Vocum turbatus formabit hyperbaton ordo.

huic quasi duce militare videntur Αναστροφὴ, sive reversio; Υστερολογία, Υστερον πρώτερον, in quibus ita exiguum discessere argutatores logonomi, ut non verear confundere. Exempla passim occurrunt, ut Faerie Queene, liber 1, cantus 5:

Whj fërest ðou, ðat kanst not höp for thing,

And fërest not ðat mör ðï hurten mjħt?

Whj fërest ðou ðe thing ðat ðou kanst not höp for;

And fërest not ðat which mjħt hurt ðï mör?

Whü sï yür vanquisht föz bïför yü lj.

Whü sï yür föz lj vanquisht beför yü. {P2}

His cognata est Ὑπαλλαγὴ, submutatio, sive subalternation

Si rerum sensus commutes ordine verso: fiest hypallaga, nobis submutation dicta est:

Đe god did graunt hiz dauħters dïer demaund.

pro, demaund of hiz dïer dauħter.

And nou ðei dü with kaptiv bands him bjnd.

Παρένθεσις, interpositio, Διάλυις, sive dissolutio

4. Sermoni interiectus sermo, parenthesis extat:

Donwallo dj’d (for what mai liv for äi?)

And left tü sunz of pierles proues both.

Εκφώνησις, exclamatio

5. Ιndicat ingentes animi exclamatio motus:

Mersi, mersi (Sir) voutsäf tu sheu

On sili däm subʒekt tu hard mischans.

Flj, ah flj far hens awai for fër.

O trustles stät of ërthlj thingz, and sliper höp

Of mortâl men ðat swink and swët for nouħt!

Huic affine est Επιφώνημα, sive acclamatio, ut sequitur ibidem.

Unwjz and witles men tu wit what’s gud or il.

Wï dïm of dëth az düm of il dezert:

But knv wï öns what gud it bringz us til,

Dj wüld wï dailj, öns it tu expert.

Đis said, adoun hï lüked tu ðe ground

Tu häv return’d; but däzed wër hiz ein

Throuħ pasing brjħtnes which did qujt konfound

Hiz fïbl sens, and tü eksïding shjn.

So dark är thingz on ërth kompär’d tu thingz divjn.

Επανόρθωσις, aut correctio, Μετάνοια, reprehensio, Αφορισμὸς, et Παραδιαστολὴ, id est, disiunctio sive determinatio {n. p.}

6. Dicta Epanorthosis negat, et magis apta repoint:

Let dirʒ bï sung, and trentalz rjħtli red;

For luv iz ded, etc.

Alas J lj, räʒ hath ðis error bred,

luv iz not ded.

Luv iz not dëd but slïpeth, etc.

So waz hï overkum, not overkum,

But tu her yïlded of hiz öun akord.

J wreched wuman, nou yür kaitiv thrâl

Waz, ô what availeth what J waz?

Born ðe söl dauħter of an Emperour.

Αντίθεσις, Αντίθετα, Εναντίωσις, contrarium, contentio

7. Antitheton fiet quoties contraria nectis:

Hensfürth in säf asvrans yï mai rest,

Having both 1 found a 2 nv 3 frind tu yür 4 aid,

And 1 lost an 2 öld 3 fö ðat did yü 4 molest.

At öns hï wardz and strjks, hï täks and päiz,

Nöu först tu yïld, nou försing tu inväd,

Biför, bihjnd, and round about him läiz,

So dubl waz hiz painz, so dubl bï hiz präiz.

Αντιμεταβολὴ, commutatio, nobis inversio

8. Verba inversa dabit, versosque, inversio sensus:

Hï fljing stil did ward, and warding flj awai.

It sïmd ðe wävz wër intu ivorj,

Or ivorj in tu ðe wävz waz sent.

Withâl shï lauħed, and shï blusht withâl:

Đat blushing tu her lauħter gäv mör gräs,

And lauħing tu her blushing.

Subiectio

9. Quum respondemus nobis subiectio fiet {P3}

And iz ðer kär in hëvn? and iz ðer luv

In hëvnlj spirits tu ðëz krëtvrz bäs,

Đat mai kompasion of ðeir ïvlz müv?

Đer iz. elz much mör wreched, etc.

But if tu luv disloialtj it bï,

Shal J ðen hät her ða t from dëthez dör

Mï brouħt? ah far bï such repröch from mï,

What kan J les dü ðen her luv ðërför.

Diskurteus, disloiâl Britomart,

What venʒans dv kan equal ðj dezart,

Đat hast with shämful spot of sinful lust,

Defjld ðe pleʒ komited tu ðj trust?

Let uglj shäm and endles infamj

Kuler ðj näm with foul repröchez rust.

Huc spectat Ανακοίνωσις, et omnes illae sermocinationes, quae per inquam, et inquit explicari possunt.

Whër dwelz Mr. Kärles? ʒësterz hav no dweling.

Whër ljz hï? in hiz tung bj möst menz teling.

Whër bördz hï? ðer whër fësts är found bj smeling.

Whër bjts hï? âl behjnd, gainst âl men yëling.

Επάνοδος, regressio

10. Quum semel in toto totum proponis, et inde, dividis in partes; regressio dicitur esse:

Of ðöz hï chöz out tü, ðe fâlsest tü,

And fitest for tu forʒ trv-sïming ljz:

Đe ön of ðem hï gäv a mesaʒ tu;

Đe oðer bj himself staid oðer wurk tu dü.

Ael ðat plësing iz tu living ër,

Waz ðër konsorted in ön harmonï.

Burdz, voisez, instrvments, wäters, wjndz, âl agrï.

Đe ʒoius burdz shrouded in chërful shäd {n. p.}

Đeir nöts untu ðe vois attempred swït:

Đ’anʒëlikal soft trembling voisez mäd

Tu ð’instrvments divjn respondens mït:

Đe silver-sounding instrvments did mït

With ðe bäz murmur of ðe wäterz fâl:

Đe wäterz fâl with diferens diskrït

Nou soft, nou loud, untu ðe wjnd did kâl.

Đe ʒentl warbling wjnd löu answered untu âl.

Huic quodammodo contraria est congeries, coacervatio, Συναθροισμὸς, Επιτροχασμὸς

11. Unam congeries in summam sparsa reducit.

Rapsodia poetica in carmine cui titulus Dëdlj swïtnes:

Swït thouħts, ðe füd on which J fïding starv;

Swït tërz, ðe drink ðat mör augment mj thirst;

Swït eiz, ðe starz bj which mj kours duth swarv;

Swït höp, mj dëth which wast mj ljf at first;

Swït thöuħts, swït tërz, swït höp, swït eiz,

Hou chânst ðat dëth in swïtnes ljz?

Ibidem titutlo Brëk hëvi hart:

Mjn eiz, no eiz, but fountainz of mj tërz:

Mj tërz, no tërz, but fludz tu moist mj hart:

Mj hart, no hart, but harbour of mj fërz:

Mj fërz, no fërz, but filing of mj smart.

Mj smart, mj fërz, mj hart, mj tërz, mjn eiz

Ar bljnd, drj’d, spent, past, wästed with mj krjz.

And yit mjn eiz, ðoħ bljnd, sï kauz of grïf:

And yit mj tërz, ðoħ drj’d, run doun amäin:

And yit mj hart, ðoħ spent, atendz relïf:

And yit mj fërz, ðoħ past, inkrës mj pain:

And yit J liv, and living fïl mör smart:

And smarting, krj in vain, Brëk hëvi hart. {n. p.}

Ubi praeter congeriem, habes continuam anaforam, epanorthosin, anadiplosin, asyndeton, zeugma, et secundo loco regressionem, omnes illustres figuras. Sed ne nimio suffitu nasus tuus petulanter lasciviat, alligabo cingulo etiam Αιγὸς πώγωνα, quem Κακοσύνθετον, Κακόζηλον, Κακόφατον, sive Κακέμφατον, appellant, qui tamen quia lingua nostra mascula est, et asperitate non inconcinna (attamen rarenter, ut et aliis figuris modeste) delectatur: hoc maximum vitium habet; quod nimium scriptoris otium, et κακοζηλίαν redarguat. Exemplum habes Ecloga 10.

And when ðe stuborn strök of stronger stound

Hath sumwhat slakt ðe tenor of ðj string.

Illa etiam Tusseri (nisi verum auctoris nomen obliuio abstulerit) in hoc sunt nigro.

Täk thankfulj thingz, thanking tenderlj ðöz,

Đat tëch ðj thriftilj ðj tjm tu transpöz.

Quae ex antiqua scriptionis forma, omnia inceperunt a t, idque elegantius quam, plaudite procelli porcorum pigra propago, aut ullus versus macaronicus Merlini Coccaii.

CAPUT XXIII

Exocha

Monitio ad lectorem

Dum conchas margaritiferas expiscor ad orationis ornatum, in murices et aspera loca incidi, unde vix tandem enatavit oratio. Asperitatis causae plures, una in methodo quam scriptores variam sequuntur: altera in nominibus quae pro suo quisque libitu figuris imponit; quorum alicubi tanta multiplicitas, ut rem per se apertam {n. p.} obscuriorem reddiderit: tertia, quod nonnullas figuras scriptores distrahunt, quae sua natura confusae sunt. His accedunt aliae, quod obscuras quasdam et vulgatas syntaxeos formulas in schemata referent: quod figuras ad sermonem tantum exornandum comparatas, ad opes rhetoricas detulerunt. In quibus omnibus sic ego a logonomis aliquoties dissention, ut alios etiam a me dissentire velim, hoc est, ad clariorem rei explicationem. Satis habet excusationis hoc quod dixi, si nonnullas forte videris deesse figuras quas alii adnumerant: apud me enim aut nullae sunt; aut indignae quae in censum irrepserint; aut quae ad has cogi possunt; aut quae in alium gregem compelli debent. In exemplis quae adduxi, brevitatis studium culpam a me, et queremoniam deprecabitur, si dum nuda figurarum exempla propono recisis circumstantiis, orationis flos fere totus evanuit. Neque enim apud nostros poetas admodum rarae sunt figurae, aut solae veniunt; addo etiam plures esse quam quas Latini numerant: quas tamen ambitiose non venor, ne sermo hactenus obscurus, et nihili habitus, pro laude invidiam contrahat, si cum famosis illis linguis et in pretio collocatis, de palma eloquentiae decertaret. Sunt tamen nonnullae figurae, quas nec debeo nec possum silentio involvere, quae non unam tantum sententiam exornant, sed in longa orationis serie continuae sunt; in iis, apud Latinos, sola est et illustrissima Epimone, cuius exemplum est:

So doun hïl fel, and fürth hiz ljf did brëth,

Đat vanisht intu smök, and kloudez swift:

So doun hï fel, ðat ð’erth him undernëth

Did grön, az fïbl so grët löd tu lift:

So doun hï fel, az a hvʒ roki klift,

Whüz fâls foundäsion wävz hav washt awai,

And röuling doun grët Neptvn duth dismai:

So doun hï fel, and ljk a hëped mountain lai.

Unthankful wrech (said hï) iz ðis ðe mïd

With which her soverain mersi ðou dust qujt?

Đj ljf shï säved bj her gräsius dïd:

But ðou dust mën with vilenus dispjt

Tu blot her onor, and her hëvnli ljħt.

Dj, raðer dj, ðen so disloialj

Dïm of her hjħ dezert, or sïm so ljħt, {Q}

Fäir dêth it iz tu shun mör shäm, ðen dj,

Dj, raðer dj, ðen ever luv disloialj.

But if tu luv disloialtj it bi,

Shal J ðen hät her ðat from dëthez dör

Mï brouħt? ah far bï such repröch from mï.

What kan J les du ðen her luv ðerför,

Sith J her dv reward kannot restör?

Dj, räðer dj, and djing du her serv,

Djing her serv, and living her adör.

Đj ljf shï gäv, ðj ljf shï duth dezerv.

Dj, räðer dj, ðen ever from her servis swerv.

Et ne semper Sidneios loquamur et Spenseros, audi epilogum fabulae quam docuit boreali dialecto poeta, titulumque fecit Reus Machiavellus:

Mächil iz hanged,

And brened iz hiz bvks.

Đoħ Mächil iz hanged,

Yit hï iz not wranged.

Đe dïl haz ’im fanged

In hiz krvked klvks.

Mächil iz hanged,

And brened iz hiz bvks.

Ea est Epimone, sequuntur aliae, qua ego communi nomine Ἔξοχα appello, si tibi suis quasque nominibus insignire placebit, ego tibi debebo. Una est quum animus auditoris aut lectoris, dubius, et pendens detinetur; cui tandem rei, aut personae, illa quae dicuntur adhaerebunt, ut Faerie Queene, liber 2, cantus 10 :

Đen up aröz a man of machles mjħt,

And wundrus wit tu manaʒ grët afäirz:

Whü stird with piti of ðe stresed pljħt

Of ðis sad rëlm, etc. tandem post versus 24. sequitur. {n. p.}

Donwalo dj’d, vnde demum intelligitur, quis fuerit tantorum facinorum auctor.

Under ðat pörch a kumli däm did rest,

Klad in fäir wïdz. post versus 17 sequitur

Whërat Ekses eksïdinglj waz wröth.

Haec figura sive synchesin, sive hyperbaton; illustris sane est: sed quia ad effectum auditoris magis valet, quam ad sermonis ornatum; ad aliud forum reiicietur. Quae sequuntur omnes in orationis ornatu totae sunt. Faerie Queene, liber 2, cantus 6:

No trï, whüz branchez did not brävli spring;

No branch, wheron a fjn burd did not sit;

No burd, but did hir shril nöt swïtlj sing;

No song, but did kontain a luvlj dit,

Trïz, branchez, burdz, and songz, wër främed fit

For tu alvr frail mjndz tu kärles ëz:

Kärles ðe man sün wox, and hiz wëk wit

Waz overkum of thing ðat did him plëz.

So plëzed, did hiz wrathful küraʒ fair apëz.

Quantus hic artifex? quae periodus? quot figurae? Anafora, traductio, et quam alii habent Ισόκωλον, σχέσις, anadiplosis, asyndeton, congeries, gradatio, ut minutas dissimulem. Annon universam ferme Talei Rhetoricam una σκιαγραφίᾳ complexus est? audi tamen illustriorem:

möst wreched man

Đat tu affeksionz duz ðe brjdl lend:

In ðeir beginning ðei ar wëk, and wan,

But sün throuħ sufferans, gröu tu fërful end;

Whjlz ðei ar wëk, bitjmz with ðem kontend;

For when ðei öns tu perfekt strength du gröu,

Strong warz ðei mäk, and krvel batri bend {Q2}

Gainst fort of Rëzn it tu overthröu.

Wrath, ʒelosi, grïf, luv, ðis squjr hav laid ðus löu.

Wrath, ʒelosi, luv, du ðus expel.

Wrath iz a fjr, and ʒelosi a wïd;

Grïf iz a flud, and luv a monster fel:

Đe fjr of sparks, ðe wïd of litl sïd;

Đe flud of drops, ðe monster filth did brïd:

But sparks, sïd, drops, and filth, du ðus delai:

Đe sparks sün quench, ðe springing sïd outwïd,

Đe drops drj up, and fi lth wjp klën awai,

So shal wrath, ʒelosi, grïf, luv, dj and dekai.

Aliam habes huic dissimilem, nel minus elegantem:

Among ðëz knjħts ðër wër thrï breðern böuld,

Thrï böulder breðern never wer iborn;

Born of ön muðer in ön hapi möuld,

Born at ön burðen in ön hapi morn,

Thrjz hapi muðer, and thrjs hapi morn,

Đat bör thrï such! thrï such not tu bï fond.

Her näm waz Agape, whüz children wërn

AEl thrï az ön; ðe first hjħt Prjamond,

Đe sekond Djamond, ðe yungest Trjamond.

Stout Prjamond, but not so strong tu strjk;

Strong Djamond, but not so stout a knjħt;

But Trjamond, waz stout and strong aljk.

On hors-bak vzed Trjamond tu fjħt,

And Prjamond on füt had mör deljt;

But hors, and füt knv Djamond tu wïld.

With kurtax vzed Djamond tu smjt;

And Trjamond tu handl spër and shïld;

But spër and kurtax both, vz’d Prjamond in fïld.

Iam fateris ad sermonis ornatum nihil a nostris praetermissum. Neque enim solus est in hoc genere Homerus noster; exiguum dixi, Spenserus {n. p.} noster: nam et sermonis cultu accuratior est; et sententiis ut crebrior, ita gravior; et inventionis varietate locupletior: et materiae cognitione multo utilior; utpote qui morales virtutes, secundum omnes suas circumstantias, aptissime et copiosissime, iucundissimis figmentis poeticis descripsit. Quod autem Homerus (ut etiam Aeschylus aliique vetustiores poetae) deos adeo cicures habuerit; quodque tot in suis indecora dormitarit, ut et eius exemplo Virgilius; aut rudi adhuc poesi condonandum est; aut ipsis etiam hominibus imputandum: qui aut omnia sibi licere arbitrabantur, aut lectores non satis attentos et perspicaces sperabant, aut ipsi saltem, decori non satis idonei iudices et praeceptores fuerunt. Sed non est (inquam) solus in hoc studii genere Spenserus, invenies enim et apud alios permulta huiusmodi; sed ego honoris causa unum tantum Sidneium cito:

Đe fjr tu sï mï wrong’d for anger burneth

Đe äier in tërz for mjn affliksion wïpeth,

Đe së for grïf tu eb hiz flöuing turneth,

Đe ërth with piti dul her senter kïpeth,

Fäm iz with wunder bläzed,

Tjm flïz awai for soröu,

Pläs standeth stil amäzed,

Tu sï mj njħt of ïvlz which hath no moröu.

Alas âl onlj shï no piti täketh

Tu knöu mj mizerjz, but chäst and krvel

Mj fâl hir glöri mäketh:

Yit stil hir eiz giv tu mj flämz ðeir fvel.

Fjr, burn mï qujt til sens of burning lëv mï:

Aier, let mï drâ ðis breth no mör in anguish:

Së, droun’d in ðï of vital breth birëv mï:

erth, täk ðis ërth whërin mj spirits languish:

Fäm, sai J waz not born:

Tjm, hast mj djing ouer:

Pläs, sï mj gräv up-torn:

Fjr, äier, së, ërth, fäm, tjm, pläs, sheu yür pour.

Alas from âl ðeir helps am J exjled,

For herz am J, and dëth fërz hir displëzvr; {Q3}

Fj dëth, ðou art bigjled,

Đoħ J bï herz, shï sets bj mï no trëzvr.

CAPUT XXIIII

De syntaxi poetica

Ad varios usus ex omni materia fiunt vasa: at gemma quaeque non nisi in auro elaboratissimo ostenditur. Sic ad omnia animi sensa depromenda accommodatus est sermo: at in carmine, ubi nihil audiendum est, nisi quod rarum, tersum, politum, delicatum, novum, et a vugli captu et opinione remotum, laudandus sermo non est, nisi purus, vivus, et concinnus. Duo igitur sunt quae praeter materiam, syntaxin poeticam a soluta disterminant: onatus, et numerus. Ornatus ille est quem dixi schematisticus, in soluta oratione rarior, omnino nullus in illis quae dixi ἔξοχα: in poetica frequentior, sed tum denique gratus, quum ita necessarius, ut res videatur aliter exprimi nec posse, nec debere. Hic autem a scripturientibus aliquibus plurimum peccatur, qui in orationis cultu ita lasciuiunt, ac si in theatrum scortum aliquod sumptuosum darent, non virginem pudicam in nuptias. De numero poetico itum est diversa; sive ille rythmicus esse debet, sive temporarius: litem posthac ut potero dirimam. Numerus autem quicunque sit, ille mollissime labi videtur, qui in pura oratione a vulgata syntaxi quam minimum distat.

Exemplum:

It iz ðe mjnd ðat mäketh gud, or il;

Đat mäketh wrech, or hapi, rich or pör. {n. p.}

For ön ðat hath abundans at hiz wil,

Hath not inuħ; but wants in grëtest stör:

Anoðer ðat hath litl, sïks no mör,

But in ðat litl iz both rich and wjz:

For wizdum iz möst richez. Etc.

Sed quia numerus poeticus, et ordo syntaxeos non semper conveniunt; et poetae necessario observandus est uterque numerus; et rythmi causa frequentior est in tropis, et temporis in hyperbato; aliquando etiam ad synchesin cogitur :

Shï fäirlj him bisöuħt-

Himself tu chërish, and konsvming thöuħt

Tu put awai out of hiz kärful brest.

In omni carminis genere rythmico necesse est ut ultima versus syllaba natura sua acuti toni capax sit, si rythmus sit masculus; id est, si versus sit acatalecticus: si hypercatelecticus, in penultima, nam syllaba ultima hic est hypermetra. In hoc autem carmine trimetro cataletico, sunt enim omnes versus ultimo cuiusque stanzae excepto decasyllabi, necesse est ut in ultima primi metri, aut initio sequentis, hoc est in quarta, aut sexta syllaba gradus sit; qui quidem sisti nequit, nisi in syllaba quae accentum acutum recipiat: hoc autem in vulgata syntaxi non fit, quae sic est:

Shï fäir bisöuht him

Tu cherish himself, and tu put awai

Konsvming thöuħt out of hiz kärful brest.

Atque ideo vocum metathesi sive hyperbato opus fuit ad legitimum tempus, et rythmi gratia, metonymia continentis brest, pro contento hart. Est autem vocum quaedam transpositio, quam ita facile feret lingua Anglica, ut nihil a communi syntaxi differre iudicetur. Sin autem gradus {n. p.} hic ut dixi non observetur; si saepius fiat, poetae vitium est: si rarius, ut reliqua concinniora videantur, ita locum habet ut cacemfaton. Exemplum est ibidem:

In ashez and sakklόth hï did aräi

Hiz dainti körs etc. pro sákkloth.

Atque haec est syntaxis quam dixi poeticam.

Prosodia

Est quarta logonomiae pars, de accentu, et metro. Prosodiam literarum in grammatica docuimus: sequitur porro ille accentus qui est vocum singularum, et orationis, ad quam accommodantur interpuntiones.

CAPUT XXV

De accentu

Vocum prosodia usu potius quam regulis percepitur: ea tota in accentu est. Accentus est duplex, grammaticus, et rhetoricus. Grammaticus est qua vocalis una, aut diphthongus, in omni dictione affecta est. Rhetoricus, qui ad sensum animo altius infigendum, emfasin in una voce habet potius quam alia. Monosyllaba omnia per se accepta accentum acutum habere intelliguntur: at composita, nunc in priori tonum habent, ut hόrsman, shíphük, nunc in posteriori, ut withstánd, withdráu, himsélf. Quaedam ita facilia sunt, ut accentum utrobiuis recipiant, ut church-yard, outrun, outräʒ.

Dissylaba qua oxytona sunt, bilív, asúr, aswáʒ, {n. p.} enfόrs, konstráin: qua paroxytona, ut píti, kúler, fόlöu.

Trissylaba quaedam paroxytona sunt, ut regráter, bilúved, akquáinted; quaedam proparoxytona, ut mízeri, désteni; quaedam indifferentia, ut förgoing, förstâler.

Animadvertendum autem nos tanto impetu in nonnullis vocibus accentum retrahere, ut nulla syllabarum longitudo, natura aut positione facta contraveniat: idque non in nostris tantum fόrester, kárpenter: sed etiam in illis quae doctuli a Latinis asciverunt, ut aúditor, kompétitor, kόnstansi, réʒister, témperans, instrvment, múltitvd. Hic autem duplici cautela opus: prima, ut illa excipias quae ad nos integra transierunt; quibus ea humanitate utimur qua peregrinis, qui suo iure et more vivunt, ut Amintas, Erinnis, Baricado. Secundo excipias illa a Latinis in io, quae quanquam in notrum ius concesserunt, proprium tamen accentum retinent in antepenultima, ut opínion, satisfáksion, et alia sic exeuntia mínion, fránion, etc.

Plurisyllaba etiam (quod in aliis quas scio linguis non fit) accentum saepius in quarta recipiunt, ut ôkvpjer, víʒilansi, líteratvr: et omnia fere illa quae in munger exeunt aut abl, ut kόsterdmunger, íernmunger, márchantabl, máriʒabl, mízerabl, όnorabl. Mirum dixeris si tonum in quinta repereris, tamen sic lege múltipliabl, vítrifiabl, Kόnstantinopl, et alia fortasse plura.

Duo sunt quae tonum variant: differentia, et numerus poeticus. 1. Differentia est, qua vox voci quodammodo opponitur; haec accentum transfert in syllabam vulgariter accentuatae praecedentem, ut du yü täk mï rjħt, or místäk mï? Sic wíthhöld, únthankful, díshonestlj, dísonorabl, dísonorablj, etiam, et únmëzvrablj; huc refer dezért, {R} meritum, et dézert, desertum aut solitudo, etc. Numerus poeticus proparoxytonis in i saepe ultimam productam acuit, ut mizerj, konstansj, destinj: unde etiam in prosa fere obtinuit, ut ultima vel longa vel brevi aequaliter scribantur, et pronuncientur, non acuantur tamen.

De Rhetorico accentu difficilius est iudicium; quia suum cuique est, et varium. Exemplo res melius intelligetur:

Mj song, if ani ask whüz grïvus plaint iz such

Dj, ër ðou let hiz nám bï knöun: hiz fόli shöuz tü much

But best wër ðï tu híd, et nèver kum tu ljħt:

For ön ðe érth kan nön but ’J, ðjn aksents sound arjħt.

Diximus monosyllabla omnia acui, hoc est accentu grammatico: aut in orationis contextu illis tantum vocibus est accentus oratorius, sive quaedam toni ἐνέργεια, quibus sensus vis et ἐνάργεια, inest: reliquae omnes prae his quodammodo barytonae habeantur. Ego igitur sic ista lego, ut versus primus uno tenore, et aequalis fluat. In secundo tribus voculis accinitur dj, nám, fόli: quia, ex sensu apparenti moriendum potius est carmini, quam nomen auctoris indicandum; cui tanta stultitia malum est omen. At ex implicita antanaclasi, sine diastola Τῶν dj et er, let ðou hiz näm bï knöun, djer; etiam cum priori tepidius erit, et sine accentu oratorio efferendum. Duos sequentes versus licet ego sic legam, ut hjd et néver in priori accentuem; érth, J, et djn, in posteriori: alius tamen fortasse aliter; idque cum bona utrinque ratione. Atque haec de accentu acuto grammatico, et oratorio, praecepta sunt. Gravis ubique intelligitur, ubi alius non est accentus. Circumflexus [^] in aliis dialectis frequentius auditur quam in communi; ubi tamen ea est aliquando vocis alicuius prosodia, ut sensum mutet. Exemplo: J {n. p.} am afráid of him, i.e. metuo ab illo; J am afrâid of him, i.e. quid de illo futurum sit timeo.

Accentui inserviunt interpunctiones: quia illae ut sensum aperiunt, ita quantum possunt accentui viam sternunt. Eaedem sunt nobis quae Latinis, et usus idem: sunt autem Κόμμα sive incisum [,], Ὑποδιαστολὴ aut subdistinctio [;] Κῶλον sive membrum [:] Περίοδος sive sententiae et sensus integra complexio [.] His adiunge interrogationis notam [?] et exclamationis [!] Παρενθέσει (scientibus loquor) nihil includi debet quod cum ulla voce in reliqua orationis ferie syntaxin habet: at Ὑποπαρενθέσει [()] illud quod abesse quidem potest, sed cum alia aliqua sententiae voce construitur.

Exemplum:

Đe (best said hï) ðat J kan yü advjz,

Iz tu avoid ð'okäzion of ðe il.

Đe kauz remüved whens ð’ïvl duth arjz

(Az sün it mai) ð’efekt sursëseth stil.

Huc accedit Απόστροφος in ð’efekt, et in vocibus compositis Υφὴ sive Maccaf [-], ut hart-ëting, grïf. Et ultimo (si tu concedas lector) in Διαιρέσει, Διαστολὴ […] in συναιρέσει, Ἁρπη [ʊ], ut in okäzion trissyllaba, sed his et Ὑποπαρενθέσει in usu frequenti, locus raro conceditur.

CAPUT XXVI

De metro

Metrum apud nos large acceptum, aliquando significat ipsa in carmine omoioteleuta: nonnumquam ponitur pro omni oratione adstrictâ numeris; sic enim {R2} metrum, et prosam opponimus. Sed hic pro omni mensura syllabae, pedis, metri proprie dicti, et carminis usurpo.

De syllaba

Syllabarum quantitas septem modis agnoscitur: 1. vocali, 2. diphthongo, 3. accentu, 4. positione, 5. derivatione, 6. praepositione, 7. metaplasmo.

1. Vocalis et 2. diphthongus

Satis apparuit in grammatica, quae syllaba longa aut brevis censeri debet, ex vocalibus, quas longas aut breves esse diximus. 1. Poetae tamen illa in j desinentia licenter corripiunt; quia in fluxu orationis accentus in propinqua syllaba eius longitudinem absorbet. At si syllaba accentu ullo grammatico, vel rhetorico afficiatur, non corripitur, ut mj moni ‒ ◡ ◡.

2. V in fine anceps est, ut nv, trv; at consona in eadem voce monosyllaba sequente, longa est, ut svr, pvr. Sic in dissylabis, si accentum habeat, ut manúr, refúz verbum; at accentus in priori, ultimam ancipitem relinquit, ut in réfvz substantivum. 3. Vocalis, aut diphthongus, ante vocalem non corripitur necessario ut apud Latinos. Sed contra, vocalis longa, aut diphthongus, ante vocalem semper producitur, si in se accentum habeat, ut deníing, displáied. 4. Vocalis, aut diphthongus per synalaepham licentia poetica nonnunquam intercipitur: sed frequentissime intercidit u, in tu dativi et infinitivi signo; et e, in articulo ðe, tamen non semper. In ðou ante art diphthongus saepe deficit.

3. Accentus

Omnis syllaba, accentum acutum habens aut circumflexum, longa est: idque maxime si syllaba dictionis prima {n. p.} non sit. Nam prima natura sua brevis, accentum saepe admittit, ut góing, dúing, áni, spírit, bódi, quae etiam si ex vocali breves esse intelligantur, accentu tamen subinde communes fiunt, ut in illo choriambo Lädi ladï.

2. In trissylabis etiam, acutus in brevi ante liquidam, syllabam aliquando ancipitem facit, ut in máladj, símoni, ʒéneral, bénefit.

3. Vocalis brevis in ultima, ante duplicem, aut etiam ante solam liquidam, accentu anceps fit. Ut begín, distíl, defér, prolóng. Idipsum etiam in monosyllabis accentu acutisssimis fiet, ut áx, ʒúʒ, fél, sín, sóng, wár, ʒár. Quam formam quaedam etiam ante mutam sequuntur, ut búd, gemma; bút, meta.

4. Omnis syllaba ante accentuatam brevis est, ut dezjr, abröad, abándon, devíded, divínlj, bilíving, prevénted: nisi obstet natura, ut in förgóing, förspéking; aut positio, ut forgótn, forgíving. Sed hic tantum valet accentus, ut in mutis duplicatis alteram elidat, ut aténd, apíring, opözed, adrésed, pro atténd, appïring, oppózed, addrésed. Sed ut consonam elidat vel non, poetae in medio relinquitur.

5. Syllabae quae solis constant consonantibus, quia accentum nunquam recipiunt, breves iudicantor, ut sadl, trubl, moistn.

6. Accentus rhetoricus longas praecedentes saepenumero corripit, ut If yi bi âl thïvz, what höp hav J? Ubi vocales natura longae in yï, bï, häv, ratione accentuum in âl et J correptae sunt.

4. Positio

In diversis dictionibus positio saepe valet ut apud Latinos; at in eadem dictione, accentus positioni praevalet; ita ut {R3} in trissyllabis, accentus in prima sonora aut positione longa abbreviet utrasque sequentes, ut in Chéstertun, Wímbldun. Nec quisquam, qui Anglice novit, negare audebit Ténterden stïpl esse carmen adonicum. Nam hic adeo violentus est accentus, ut etiam in diversis dictionibus positionem auferat. Idipsum affirmabis, si sussexios audias in Wáterdoun fórrest. Adeo clarus est accentus in primo trissyllabo, licet positione non elevetur. Hic tamen cautela opus, nam si ad positionem 1. n vel ng concurrat, media syllaba producitur, ut Sémpringam, Trúmpingtun, A'bington, Wímundam, wílfulnes, etc. Quod dixi apparebit exemplo.

What if a dai, or a munth, or a yër: hemistichium est, duobus constans dactylis, et choriambo, nemo dubitat. Sö it befel on a Péntekost dai: nec quisquam hic magnopere haeret, nisi quod particula it tardius sequi videtur ob positionem; at metaplasmo occidentali ivél pro bifél nihil currit rotundius; nam positio illa in kost, nullo modo tempus retardet propter accentum in pen. Positio alias valet ad longitudinem, ut Gilzland, London, harvest.

5. Derivatio

Derivativa eandem cum primitivis quantitatem plerumque sortiuntur, ut dj, djing; dezjr, dezjred; profän, profänlj. Excipiuntur illa quae a longis enata, vocalem natura longam corripiunt, ut a mjzer, mizerabl, mizeri. Et anomala coniugationis primae, quae figurativam commutant, ut a rëd, red; a swët, swet; a wrjt, writ; strjk, strik, etc. His adde unum tertiae dü, did. Secundo excipiuntur illa a peregrinis deducta, quibus syllabarum quantitas natura, positione, aut accentu mutatur, ut a noto, as, tu nöt; a magnifico, tu magnifj; a potens, pötent, etc. {n. p.} At impotent, omnipotent, suam naturam sequuntur: quod etiam in aliis forte pluribus observabis.

6. Praepositio

Praepositiones inseparabiles a, bi, re, etiam un, dif, mis si positio sinat, corripiuntur. Reliquarum omnium quantitas, ex suis vocalibus satis intelligitur.

7. Metaplasmus

Est, quum necessitatis, aut iucunditatis gratia, syllaba, aut dictio a forma propria in aliam mutatur. Huc refer omnes antedictas dialectos praeter communem. Et licet omnis metaplasmus ad syllabarum quantitatem agnoscendam non sit utilis: tamen quia plurimae eius species hic multum possunt, eas omnes simul explicabimus.

^aProthesis apponit caput id quod ^baphaeresis aufert:

ut ^aarjħt, emmüv pro rjħt, müv: et eleganti imitatione Latinae compositionis, efraid pro fraid; ^bvenʒer pro avenʒër.

^aSyncope de medio tollit, quod ^bepenthesis infert.

ut, ^ahumbles, whüever pro humblnes, et whüsoever; ^berrand pro ërand.

Aufert ^aapocope finem, quem dat ^bparagoge.

ut What J ðe ^abet for ðj, Spenser, pro beter, ^btelen, et displëzen, Chaucer, pro tel, displëz.

Consonam ut ^aecthlipsis, vocalem aufert ^bsynaloepha.

Exempla

^aFäm with abundans mäketh a man thrjs blessed an happi pro and happi. {n. p.} ^bFirst, let Simmerian darknes bi mi önl’ habitäsion, pro önlj.

^aSystola longa rapit, breviata ^bdiastola longat.

ut Sidneius, untu Cvpid ðat buoi shal a pedante bi found, ubi prima in pedante, a παιδὸς, corripitur.

^bDiastola Τασις, Εκτασις, sive extensio dicitur. Exemplum reperies apud eundum Sideneium:

Đat bj a bodi it göz, sins bj a bodi it iz,

ubi ex bodi, perichio, trochaeum facit contra quam eius natura pati potest. Rectius ille in Speculo tuscanismi:

Ael gallant virtvz, âl quallitiz of bodi and söul.

Plus satis huiusmodi exemplorum invenies apud Stanihurstum, et alios:

Sins mj nöz outpëking (gud Sir) yür lip-labor hindredth.

Neque enim verum est quod scribit quidam, syllabarum regnum illis consessum, qui prim suo exemplo illarum quantitatem definirent. Syllabae enim natura sua, id est, cuiuscunque linguae idiomate, aut longae sunt, aut breves, aut indifferentes, utcunque mali poetae illarum quantitate abutuntur.

Syllaba de binis confecta, synaeresis extat.

Usitatissimus est hic mataplasmus in verbalibus passiuis in ed, ut luv’d pro luved, et ubique alias, ut ev’rj pro everj; whatsoever, okäzion, trissylabis. Neque in una tantum dictione synaeresis est, sed etiam in diversis, ut is't not inuħ? pro iz it not, et in communi loquendi formula, much gud du’t yü, pro du it. Sic was’t, for’t, whüz dër pro waz it, for it, whü iz dër, etc. {n. p.}

Διαίρεσις, sive Διάλυσις

Dicitur in binas separare diaeresis unam.

Ut Spenserus, wündes, kloudes, handes; pro wündz, kloudz, handz. Huic cognata est.

Τμῆσις, Διακοπὴ, sive intercisio

Dat tmesin partes in binas dictio secta, ut

Tu us ward, pro toward us.

Μετάθεσις

Fit meta rite thesis, si transponas elementa,

Ut vouched säf, pro vouchsäfed. Spenserus, löm whjl, pro whjlöm.

Αντίθεσις, melius Αντίστοιχον

Est antistoechon tibi litera si varietur.

Spenserus, fön, ein, hond, lond pro föz, eiz, hand, land. Hunc referre potes illa tertiae personae indicativi praesentis in s, z, ez, pro eth, ut hï spëks, luvz, tëchez, pro spëketh, luveth, tëcheth. In quibius non tantum est antistaechon sed et synaeresis.

Ista metaplasmum communi nomine dicas.

Quae dixi de quantitate syllabarum, ita abhorrere videbuntur ab auribus illorum qui ad Latinam prosodiam assueverunt, ut mihi nunquam satis cavisse, illos satis admovisse possim. Sed si syllaba brevis unius temporis concedatur, longa duorum; ego veritatem appello iudicem, auresque musicorum testes: his causam omnem permitto. Ipsos autem, qui me iudicio postulaverint, adhortor, ut meminerint quam multa Latini a graecis discesserunt atque, ut mittam significationem, genus, syntaxin alicubi in prosodia toto caelo aberrarunt; ωmega vix productam in ambo; et ego, et noster Apollo veta. Sed quia de his paulo fusius dicendum est postea, in praesens missa facio.

Pedes, quibus Anglica poesis utitur, sunt dissylabi tres: spondeus ‒ ‒, trochaeus ‒ ◡, iambus ◡ ‒. Trissylabi quinque: tribrachus ◡ ◡ ◡, molossus ‒ ‒ ‒, dactylus ‒ ◡ ◡, anapaestus ◡ ◡ ‒, amphimacrus ‒ ◡ ‒. Tetrasyllabos {S} tantum duos animadverti, quorum unus est paeon quartus ◡ ◡ ◡ ‒, alter choriambus ‒ ◡ ◡ ‒.

CAPUT XXVII

Carmen rythmicum

In carminum generibus, nihil nostris intentatum relinquitur: res tamen melius successit illis qui rythmo poesin scripserunt, quam qui numeris Latinorum. Et quamvis eo acriter docti contenderint, ut graecorum et Latinorum numeros assequerentur; eventus tamen optatis non respondit. Et quia, dum portum capesso huic scopulo quasi fato quodam oratio nostra illisa est, remis arbitror et velis certandum, ne afflicta penitus et fracta sit. Sed ne saxo detrusa fluctuet, anchoram inprimis hanc sacram demitto. Omni sermoni suum esse ἰδίωμα quo non inflexione, aut ratione sola syntaxeos ab alio differt, sed sono etiam, accentu, et tota prosodia. Hoc ex superiori capite in nostro satis apparuit. Secundo, uniuscuisque sermonis regulas, ex suo idiomate natas, nec debere, nec posse alterius idiomata coercere. Sic enim non essent amplius ἰδιώματα, sed communes utriusque affectiones. Et ipsius logonomiae ratio universa hoc postulat, ut de singulis linguis regulae propriae de inflexione, de syntaxi, de universa prosodia assignentur. Et ne longius abeam; lingua graeca, et Latina (licet inde magna ex parte deducta) non easdem habent de prosodia regulas. Exempla: vocales α, ε, ι, ο, et diphthongi αι, οι, pro carminis ratione, ante vocalem, aut diphthongum eliduntur, aut non. Vocalis brevis ante solam liquidam non raro producitur, ut Ἄρες, Ἄρες βροτόλοιγε. Vocalis dictionis sequentis alquando {n. p.} eliditur ab altera praecedenti. Vocales longae aut diphthongi indifferentes sunt aliis sequentibus. Quarum quidem regularum nulla est, quae in Latina prosodia vim suam obtinet, ut nihil de immensa illa graecorum licentia dicam, qua pro carmini necessitate vocales longas corripiunt, aut breves producunt. Atque ut Latinam prolem, hoc est linguam Hispanicam, Italicam, Gallicam, perlustres animo; quid tandem causae erit cur Latini carminis prosodiam non sequuntur? ἰδίωμα. Fieri potest, ut quemadmodum nos, sic et illi Latinos numeros tentarunt; sed re infecta solummodo tentarunt: neque enim apud illos illustre aliquod poema est, Latinae poeseos numeros sequunt. Quae res obstitit? ἰδίωμα. Quin etiam si graecum elegium cum Latino conferas, invenies illa Theognidis, Solonis, Tyrtaei, aliorum; cum Catulli, Tibulli, et maxime Ovidii numeris, Ennium cum Virgilio. Quae dixi huc omnia redeunt. Non esse adstringendam prosodiam nostram, graecorum aut Latinorum regulis, sed nostra tantum virgula, nostram prosodiam metiendam. Nec tamen barbarismi notam propterea linguae Anglicae inustam putes, quod numeros Latinos non sectemur. Cedo enim, quot linguae sic versus componunt? anne omnes barbarae? anne omnes sordent prae una graeca aut Latina? Certes si Hebraica lingua sit omnium prima, erit etiam longe optima; utpote quae Adamo indulta caelitus: veterum tamen profetarum poetica, Latinorum versuum regulis alligata non est: sic enim penitus ignota non esset. Recentiores magistri barbariei invidiam nil timentes, triplici rythmorum genere contenti sunt. Et quoniam experientia optima est cuiusque rei magistra, exemplis agemus.

Iz it onorabl for a man, a nesessiti försing,

Fâlslj tu forsäk öld frindz and stik tu a nv kum? {S2}

Quid quaeso hic ornati est? Ubi numerus, quo versus a vulgata syntaxi differt? Certe licet ea quantitatis ratio observetur in voce onorabl, quam Latina prosodia requirit: tamen hoc foedissimum est in ea vitium, quod (contra quem accentus nostri ratio postulat) prima syllaba corripitur: reliquae omnes apud nos breves, producuntur. Alter versus hoc habet incongrui (quod in carmine Latino ferendum non est) in verba integra, integros exire pedes, ut Tityrus egit capras laeto gramine pastas. Hoc autem apud nos ideo fieri necesse est propter frequentes voces monosyllabas.

Nihil ergo est quod affert eruditus Campianus ubi hanc litem movet, ideo miserabiliter successisse nostris heroicis ob defectum dactyli; nam et polysyllaba (inquit) gravia sunt, et monosyllaba ad labendum inepta; hoc est, etiam gravia. Sed impediunt illa duo maxime quae dixi; accentus Latinis regulis de quantitate plerumque contrarius, et pes in singula verba exiens. Quod si in gravissimum carminis genus heroicum, numerus noster non venit propter gravitatem: multo minus lyricis conveniet; in quibus trochaeus, et iambus, et pedes citissimi dominantur. Sed non adhaeret sermoni nostro calumnia tarditatis; cui affatim omne numeri genus inest; quem omnis lepos, omnes facundiae veneres, certatim adornant. Sic igitur censeo. Iniquissime agi cum nostris vocibus, si ad Latini sermonis trutinam expendantur, proinde Latinorum carminum genera ad nostram poesin esse ineptissima; sed retinendum potius esse carmen quod huc usque rythmicum appellatur: in quo omnis numeri decor est, etiam et ipsissimi Latini pedes; non tamen ex iisdem regulis, sed nostro canone, qui solus ad nostrum usum accommodatus est, hoc est ex accentu aestimati. Et ne procul discedam, afferam ipsius Campiani Carmina observationum, caput 4, quae si fiant {n. p.} homoioteleuta, nihil a vulgatissimis cuiusuis poetae differre videbuntur.

Tel ðem, ðat piti or perversli skorn
Pür Inglish poesi, az ðe släv tu rjm;
Yü ar ðöz lofti numberz	ðat revjv
	which adorn

Trjumfs of prinsez, and	stern traʒedjz;
Trjumfs of prinsez, and	ðeir happi tjm;

And lërn hensfürth t’attend ðöz happi sprjts
Wüz bounding fvuri, heiħt, et waiħt	afekts.
Wüz bounding fvuri, heiħt, et waiħt	deljts.
Asist ðei läborz, and sit klös tu ðem,
Never tu part awai til for dezart,

Đeir brouz with grët Apolöz baiz	ar hid
	yi hem
Whü first tauħt numerus aksents praiz’d bj art:
Hï’l turn hiz glörj from ðe funni kljmz.

Đe	north-bred wits alön tu	patronjz.
Tu	north-bred wits alön tu	sing in rjmz.

Numeros eosdem vides, eosdem pedes. At odiosa sunt (inquis) perpetua homoioteleuta: minuunt enim sermonis maiestatem; et in scena maxime, ubi severa tragaedia intumescit. Huic autem malo satis consultum est a nostris poetis, ubi manente numero neglectus est rythmus; nisi quod ad stilum tragicum molliendum, in fine longioris sermonis sonus similis reperitur. Fateor, licenter nimium fabularum scriptores abusos esse numeris, in comoedia saepius neglexisse: quod quidem poetae magis existimo indecorum, quam si actores in scenam sine toga, sine pallio produceret. Et quia hic honos ubique est habitus poesi nostraae ut in similes sonos exeat: licebit poetae eos non negligere quidem; sed ita temperare, ut scriptoris industria laudem, {S3} et carminis iucunditas gratiam inveniat. Exemplo potest esse illud Spenseri Ecloga 8:

Yï wästful wudz bër witnes of mj wö,

Wherin mj plaints did oftntjmz resound:

Yï kärles burdz ar privi tu mj krjz,

Which in yür songz wër wunt tu mäk a part:

Đou plëzant spring hast luld mï oft a slïp,

Whüz strëmz mj trikling tërz did oft augment.

Rezort of pïpl duth mj grïfs augment:

Đe wâled tounz du wurk mj grëter wo:

Đe forest wjd iz fiter tu resound

Đe holöu eko of mj kärful krjz, etc.

Multa alia possunt esse temperamenta rythmi, ne stomachum moueat, aut fatiget aures: quae fabularum scriptor pro sua industria aut inveniat, aut inventa imitetur. Sed utcunque se eventus dabit, utraque poesis mihi plurimum debebit, qui in vocum orthografia tam facilem stravi viam ad species metaplasmi, in omni carminis genere tam necessarii.

Venio igitur ad carminum genera, rythmica primum, deinde illa quae Latinam industriam imitantur. Dixi pedem cuiusque carminis mensuram, et hinc nostris metrum dici. Carminum autem genera logonomi praecipue tria numerarunt. Scenicum, epicum, melicum; quibus promiscuum adiicio; quod epigrammata habet, dialogos, elegia, epitafia, epistolas, etc. Quae tamen omnia ad prima eatenus reducuntur, quatenus aut uno carminis genere constant, aut misto. Scenicum, et epicum, uno fere carminis genere contenta sunt: illud est ut plurimum pentametrum. Spenseri tamen epicum, sive heroicum, nonum quemque versum habet hexametrum; ad gravitatem, et quandam stationis firmitudinem. In scenico, poetae male {n. p.} negligunt ὁμοιοτέλεθτα, quae in epico continua sunt. Sic tamen ut aliquando duos quosque versus ligent; aliquando quaternos: tum primus tertio, secundus quarto saepius respondet. Si sex sint carmina in uno systemate, hoc Itali, et inde nos stanzam appellamus: sic respondent quatuor primi, ut ante dictum est, duo ultimi gemelli sunt. Nonnullis septem unum efficiunt systema, sic ut primus versus tertio, secundus quarto, et quinto adsonet; duobus ultimis conspirantibus. Sed quia in pentametris haec frequens sonorum collisio, mollior est quam quo res graves enarrentur: systemata, octo versibus sic componunt, ut primus cum tertio, secundus cum quinto, quartus cum sexto cohaereat, duobus ultimis in fine concurrentibus. Spenseri modos, a figurarum exemplis quas Εξοχα appello, facillime addisces. Melicum carmen mistum est ex duobus, et ultra pluribus fortasse ad sex usque carminum genera; quorum mensura est a monometris usque ad octonarios, nunquam ulterius. Haec etiam carmina, aut catalectica esse possunt, aut acatalectica. Exemplum esto Benimini Iohnsoni Ode 14.

ἐξάκωλοσ, δεκάστροφος

Nou ðat ðe herth iz kround with smjling fjer,

And sum du drink, and sum du dâns,

Sum ring,

Sum sing,

And âl du strjv t’advâns

ðe mvzik hjer:

Whërför shüld J

Stand silent bj?

Whü not ðe lëst

Both luv ðe kauz, and autorz of ðe fëst.

Hic vides, ultra pentametrum, nullum versum produci: {n. p.} etiam et illud observare poteris, nullum fere pedem, in illis omnibus quae huc usque commemoravimus reperiri, praeter dissylabum. Reperiuntur tamen alicubi et alii pedes, et versus etiam octonarii, ut in illo perbello cantico Thomasi Campiani τετρακώλῳ δεκαστρόφῳ: cuius mensuram ut rectius agnoscas, exhibeo cum notis.

1695118895-logonomiamodernizzata_html_ca5959c3a7ab7c4e.png

What if a dai, or a munth, or a yër, kroun ðj

Kan not a chauns of a njħt, or an ouer, kros ðj

1695118895-logonomiamodernizzata_html_95d8f0994f2b2a5a.png

dezjrz with a thouzand wisht kontentingz?

deljt s with a thouzand sad tormentingz:

1695118895-logonomiamodernizzata_html_2c3421b917e4460b.jpg

Fortvn, onnor, beuti, yuth, är but blossumz djing:

Wanton plëzvr, döting luv, är but shaddöuz fljing.

1695118895-logonomiamodernizzata_html_3c069f193eec15f9.jpg

AEl our ʒoiz är but toiz, jdl thouħts dësëving.

Nön hath pouer of an ouer, in ðeir ljvz birëving.

Primi duo versus sunt octonarii: quorum tamen longitudo frequentibus dactylis primo, secundo, quarto, quinto; et tertio choriambo compensatur. Sequentes duo senarii sunt quibus tertius pes molossus est, reliqui spondaei. Ultimi, duobus constant dimetris catalecticis, et trimetro acatelectico. Et licet hae melicorum mensurae canticis quidem aptissimae sint; heroica tamen ad Latinum exemplar composita, {n. p.} et alia epica, periti musici Birdus, aliique plures, melodiis illustrarunt; quemadmodum psalmorum parafrasin Nathan Chytraeus.

Carminum genus quod promiscuum dixi, ad duo priora epicum, et scenicum, proxime accedit: quia ferme unius sunt generis, aliquando etiam duorum: mensura tamen alia est atque alia. Namque nonnulla dimetra sunt, et inde usque ad hexametra. Heptametrum prioris aetatis metafrastis Faiero, Goldingo, aliisque in usu erat: recentioribus raro solum est, sed in materia tristiori cum hexametro nonnunquam miscetur, in elegos.

Exemplum:

Hï ðat hiz mirth hath lost; whüz kumfort iz dismaid,

Whüz höp iz vain, whüz faith iz skorn’d, whüz

trust iz âl bitraid

If hï häv held ðem dier, and kanot sës tu mön;

Let him kum täk hiz pläz bj mï, hï shal not rv alön.

Aliae sunt carminum elegiacorum mensurae; maxime pentametrum: sed in dicolis aliquibus, carminum inaequalitas elevat materiae gravitatem, ut inter illa Davisoni, pagina 200:

O faithles world! and ðj möst faithles part,

a wumanz hart!

In summa, ita lasciviunt poetae nostri in carminum generbius, in rythmis, et utriusque mixturis, ut nihil fere excogitari possit, cuius exempla apud illos abunde non reperies.

CAPUT XXVIII

De carminibus ad numeros Latinorum poetarum compositis

Expediam igitur illa carminum genera, quae Latina exempla sequuta sunt. De ipsis numeris quid censedum {T} supra diximus: itaque satis erit nuda exempla proposuisse. Heroicis liber 4 primos libros Aeneidos Virgilii transtulit Stanihurstus, ad sensum quodammodo, et subdolo consilio si aperirem: sed quia privato non est opus. Ita tamen inconcinne concatenatur numeri, ut risum captasse videatur, potius quam poetam vertisse:

J ðat in öld sëzn with rïdz Otn harmoni whistled

Mj rvral sonnet: from forrest flitted, J forsed

Đe sulking swinker ðë soil ðoħ kraggi tu sunder.

Nec melioris monetae sunt illa quae postea sequuntur elegiaca, quibus bis et vigesies redit:

Qua ratis egit iter, iuncto bove plaustra trahuntur;

Postquam tristis hyems frigore vinxit aquas.

Whër ships saild, ðe wagonz är nou draun strongly with oxn:

Bj rezn of ðe river knit with a frosti soder.

At divino Sidneii ingenio, et dicendi copiae sic omnia fluunt, ut Latinos ingenio superasse dixeris, aequasse facundia. Testis sit Echo (Arcadiae, liber 2, cantus 29):

Fair roks, gudli riverz, swït wuds, when shâl I si pës?

Pës? whu debarz mj tung? whu iz it ðat kumz mi so nj?

His paria sunt elegiaca Arcadiae, liber 3, cantus 1:

Untu a kaitjv wrech, whüm long affliksion höldeth,

And nou fulli bilïvz help tu bi qujt perished,

Graunt yit, graunt yit a lük, tu ðe last monvment of hiz anguish

O yu (alas so I fjnd) kauz of hiz onli rvjn!

Arcadiae, liber 1, cantus 19 spem suam sapphicis alloquitur:

If min eiz kan serv tu du harti ërand,

Or min eiz languaʒ shi du hap tu ʒuʒ of,

So ðat eiz messäʒ bi of hir resëued ,

Hop wi du liv yit, etc.

Phaleuciorum, quae ἑνδεκασύλλαβα nominant (nam et sapphica sunt undecim syllabarum) exemplum habes {n. p.} inter illa Dauisoni, p. 123.

Wizdum warnz mi tu shun ðat öns J söuħt for,

And in tjm tu retjr mi hasti fütsteps, etc.

Quin etiam ad exempla Latinorum poetarum, omnia fere lyricorum genera reperies in illa psalmorum Dauidicorum metaphrasi, quae a Philippo Sidneio incaepta, ab aliis ad umbilicum perducta est. Etiam praeter haec quae diximus carninum genera, habes et alia octo apud Campianum, libello antèe citato: nos mensuram qua singula descripsit dabimus, et versus quot satis erunt in exempla. Primum autem monendus est lector, versus nostros, quinque tantum pedibus constantes, iisque fere dissylabis, propter sermonis nostri gravitatem, Latinorum senarios aequare. Gravitatis autem sive tarditatis nostraae causam ponunt in frequentibus monosyllabis: ego potius in frequenti consonantium concursu. Namque, ut apud Latinos syllabae ab una tantum consona cum vocali fiunt, aut duabus, rarius a tribus, ut “ultima linea rerum mors”; sic in nostro sermone sonoro et masculo, cum una vocali tres, quatuor, quinque, aut etiam sex consonantes reperias, ut mör, stör, strong, thirst, stormez, strength, strengths.

Primum Campianicorrum carminum est ex puris iambis, ut:

Đe mör sekvr, ðe mör ðe strök wi fïl

Of unprevented harmz: So glümi stormz

A pier ðe sterner, if ðe dai bi klier.

Imabicus autem mistus recepit pro imabo; in loco primo, secundo, et quarto; tribrachum, spondeum, aut dactylum, raro anapaestum, idque secundo aut quarto loco. Exemplum ante attuli: tel ðem ðat pitti or perversli skorn, etc. Reperitur autem aliquando etiam tertio loco tribrachus, ut:

Sum träd in Barbari, sum in Turki träd. Item:

Men ðat du fâl tu mizerj, quikli fâl. {T2}

Aliquando in quinto, ut Renoun’d in ev’ri art ðër livz not ani.

Etiam et in primo loco trochaeum admittit, modo in secundo spondaeus, dactylus, aut tribrachus consequatur.

Exemplum: ‒ ◡, cum ‒ ‒

Az ðe fair sun ðe ljħtsum hëvn adornz.

Exemplum: ‒ ◡, cum ‒ ◡ ◡

Nöbl, inʒenius, and diskrïtli wjz.

Exemplum: ‒ ◡, cum ◡ ◡ ◡

Beuti tu ʒelosi bringz ʒoi, sorro, fër.

Hae sunt ergo mensurae versus iambici:

‒ ‒	‒ ‒		‒ ‒
‒ ◡	◡ ◡ ‒		◡ ◡ ‒
‒ ◡ ◡	‒ ◡ ◡		‒ ◡ ◡
◡ ◡ ◡	◡ ◡ ◡	◡ ◡ ◡	◡ ◡ ◡	◡ ◡ ◡
◡ ‒	◡ ‒	◡ ‒	◡ ‒	◡ ‒

Ubi velim aequus lector animaduertat, quot loci conceduntur tribacho, dactylo, anapaesto, pedibus, sermoni nostro (si qui alii) ineptissimis. Et tamen vel sic (ut antè ostendimus) nihil deest ad vsitatissimum versum praeter homoioteleuta.

Secumdum carminis genus est dimetrum iambicum, duobus constans pedibus: quorum primus spondaeus esse potest, trochaeus etiam, aut iambus; secundus, amphimacrus, aut paeon quartus.

Exempla:

Räving war bigot

In ðe thirsti sandz

Of ðe Libian jlz,

etc.

Nëver of ði praiz

Bï tü prödigâl:

Hï ðat praizeth âl,

Kan praiz trvli nön.

Tertium genus est trochaicum pentametrum, constans {n. p.} trochaeo, spondaeo, aut iambo; et quatuor deinde trochaeis. Epigrammatibus commodum:

What ðoħ Harri bragz? let him bi nöbl;

Nöbl Harri hath not hâlf a nöbl.

Quartum genus est elegiacum dicolon, ubi primus versus est iambicus mistus pentameter quem ante dedimus: alter constat duobus dimetris, quorum prior recipit in primo loco trochaeum, aut spondaeum; secundo amfimacrum. Secundus dimeter trocaeum solum priori loco admittit; posteriori dactylum, aut amfimacrum, quia ultima cuiusque versus syllaba communis habetur. Elegis aptum est, et epigrammatibus, ut

Konstant tu nön; but ëver fâls tu mï:

Traitor stil tu luv, thruħ ði faint dezjrz.

Not höp of pitti nou, nor vain redres,

Turnz mj grïf tu tërz, and renv’d laments, etc.

Exemplum epigrammaticum :

A wjz man wäri livz, yit möst sekvr;

Sorröuz müv not him grëtli, nor deljts:

Fortvn and dëth hi skorning, onli mäks

Đ’ërth hiz söber In; but stil hëvn his höm.

Quintum genus est anacreontaeum duobus constans pedibus, qui aut trochaei esse possunt, aut spondaei indifferenter, ut

Follöu, follöu

Đoħ with mischïf

Arm’d; lik whirlwjnd

Nou shï fljz ðï.

Til dëth, faint not

Đen, but follöu.

Küld J kach ðat

Nimbl traitor

Skornful Laura;

Sün ðen would J

Sïk avenʒment.

What’s ð’ avenʒment?

Prosträt löu, tu

Beg for mersj.

Quae sequuntur tria genera, canticis sunt aptiora: si {T3} modo (quod in omnibus melodiis cogitari debet) syllabae longae longioribus notis aptentur, breves brevioribus.

Horum generum primum respondet sapphicis, quorum tres primi versus trochaici sunt antedicti, nisi quod primus pes semper est spondaeus: quartus versus ex tribus est trocaeis, ut

Faiths pvr shïld, ðe Kristian Diana,

Inglandz glöri, kroun’d with auful onnor;

Liv long with triumfs, tu bles ði pïpl,

At ðj sjħt triumfing.

Secundum genus est tricolon tetrastrofon, etenim primus quisque versus est dimeter ante dictus, nisi quod primus pes spondaeus tantum est aut trochaeus: duo sequentes sunt trochaici tetrametri, qui primo loco spondaeum admittere possunt, aut trochaeum, tribus trochaeis sequentibus: quartus est trochaicus dimeter, ut

Röz-chïkt Laura, kum,

Sing ðou smüðli, with ðj beutiz

Sjlent muUzik, eiðer oðer

swïtli gräsing.

Tertium genus est tricolon pentastrofon, priori contrarium; primus enim versus est dimeter trochaicus: tres sequentes sunt trochaici tetrametri, quintus dimeter iambicus; constans spondeo, aut trochaeo, et amphimacro, ut

ʒust bigjler,

Kjndest luv, yi önli chastest;

Roiâl in ði smüð denjâlz;

Frouning, or demvrli smjling,

Stil mj möst deljt.

FINIS

{n. p.}

Ad lectorem Παραίνηδις

Ex sacro crucis titolo immutabili, Hebraice, Graece et Latine scripto; sacratae sunt hae linguae ad Iesum Nazarenum Regem iudaeorum pronulgandum. Hoc ut in Hebraica lingua factum est per scriptura profetarum, licet nulli genti Pilati temporibus vulgo in usu fuerit: sic etiam in Latina lingua fit, indies fiet, donec filii Dei per multas gentes sparsi, linguarum beneficio in unum cogantur. Atque ideo sacro-sanctus ille Christi spiritus, qui doctorum christianorum coetum universum regit, per unam linguam Latinam, nulli genti vulgarem, ideoque mutationibus non obnoxiam, tantum hodie linguarum peritiam induxit quanta retroactis seculis nunquam contigit. Et sane huiusce rei causa, tribus his linguis habendus est ille honos, in cuius societatem nulla alia venire possit. At vero postquam ab his discesseris, primas linguae Anglicae deferre necesse est. Nam si (quae homini christiano prima cura esse debet) divinorum oraculorum cognitio quaeratur; tanta felicitate, tanta facilitate ex Hebraico et Graeco contextu in linguam Anglicam vertuntur, ut millies melius (Tindalii verba sunt) Anglice, quam Latine exprimantur, nec ulla opus erit circuitione, ubi verbum verbo eleganter, et plene respondet. Hinc factum est, ut aliquot seculis ante Lutherum (post quem omnis fere Europa sacros codices suo idiomate legeret) sacra scriptura Anglice verteretur. Extat adhuc Wiklefi versio Bibliorum circa annum 1370. Extant Evangelia cum glossariis Eadfridi episcopi Lindefarnensis circa annum 700. Hac de causa etiam plurimi scriptores Theologi, quamvis linguae Latinae scientissimi, Anglice tamen scribere maluerunt; quia sic animi sensa optime exprimere, sic rerum ipsarum veritatem proxime attingere se posse iudicabant. Mitto hic reges, principes, populos, linguae Anglicae subsidio ad fidem Christi conversos; Sebertum, Edwinum, aliosque saxonum reges ab Ethelberto: Guthurnum ab Aelfrido: Knutum etiam gloriosum illum Daniae regem, et eius exemplo gentem universam: totam bataviam edoctam a Willebrodo: Westfalos a duobus Ewaldis: Hassos, et Thuringos a Wilfrido. Illa potius recordor quae praesens hominum usus, et aetas laudat. Itaque si ab argumentis sacris ad alias artes animum converteris, nihil est in physicis, nihil in mathematicis quod desideres. Historias autem omnium gentium, {n. p.} aut scriptorum, aut metafrastarum industria effecimus nostras.

Quanta autem nox sit apud mediae aetatis scriptores, nemo dubitat: quae tamen linguae Anglicae peritia, sit ipsa luce clarior. Quod quidem melius intelliges, quando praelustris viri Henrici Spelmani (qui equestrem dignitatem varia eruditione, et inprimis magna antiquitatis notitia cumulvit) Glossarium, quod iam sub praelo est, in lucem prodierit.Unde non immerito Conradus Gesnerus, linguae Anglicae cognitionem, ad veteris saxonicae et Germanicae linguae origines explicandas, ad significationes, et orthografiam, plurimum momenti allaturam iudicavit. Atque ut nihil desit in nostra lingua, quod animum discendi cupidum possit allicere; laudatos poetas fere omnes transtulimus: ipsique etiam alia poemata edidimus, quae si ipsi laudatissimi poetae viverent admirarentur. Unum (inquis) occurrit incommodum, asperitas quaedam elationis, seu pronunciandi difficultas. Sed leviculum hoc est impedimentum, et quod ignavos tantum deterreat. Etenim si has quinque voculas, What think ðe chözn ʒuʒez? Quid censent electi iudices? recte protuleris: omnem loquendi difficultatem superasti. Tum demum ea est linguae Anglicae facilitas, ut omnem numerorum, casuum, modorum, temporum, personarum differentiam pauculis articulis sive signis adiectis facile explices. Haec erit igitur facillima discendi ratio, ut ex institutione nostra primo legere perfecte discas, collata nostra orthographia cum illa qua auctores adhuc impressi sunt. Post declinationum, et coniugationum formulas disce, ea es duorum dierum opella. Tertio comparationem, et maxime anomalam. Et si te solo duce milites, auxilia habeas lexica, Thomae Thomasii Anglico-Latinuum, et Iohannis Minshaei etymologicum; aut uno volumine Rideri Anglico-Latinum et Latino Anglicum: ita sive nostra transferre velis, sive in nostra, labor erit perexiguus. Fateor lexicographos voces fictitias colligere, aut etiam cudere; vere Anglicas negligere, aut etiam ignorare: nostras inter artifices, et rusticos audies; potius quam apud scriptores invenies. Interea vero dum resipuerint, praesentibus utere bonis, et spera meliora. Et si comitem Anglice loquentem asciveris, quocum quotidie sermones seras, miraberis tot tibi occurrere vocabula, iam antea ex facie nota in Germania, Gallia, et antiqua Roma. Tu (lector) monitis meis obtempera, et a me salve.

FINIS

ħï him-self	hath	dun it	ille ipse	fecit
ðe Ladi her-self			ipsamet domina
ðei ðem-selvz	hav		illi ipsi	fecerunt
ðe pïpl ðem-selvz			populus ipse

Accusativum regunt		bitwïn, inter
a, ad		intu, in
about	circa vel	njħ, prope vel iuxta
	circiter	thuro aut	per
abuv, supra		throuħ
akording tü, secundum		respondent etiam compositis
after, post		a trans, ut transeo, J pas
against	contra vel	thuro
	adversus, in	toward aut	versus
compositione gain, ut tu		towardz	erga
gainsai, contradicere		tu, ad
among, inter 3 aut plures		without, extra
at, apud, saepe ad		within, intra
behjnd, pone		untu, ad, usque
bineth, infra		cis et citra sic circumloquimur
bisjd	praeter	on ðis sjd,
	iuxta	ab hac parte, et penes
biyond	trans	in ðe pouer, ut te penes
	ultra	imperium, ðe rvl iz in yür pour, aut usitatius, it iz in yür pour tu komaund

far of, procul	under, sub, subter
from, a, ab, abs	on aut upon, super
in, in	privily, clam
opnlj, palam	with, cum; out-of, ex
up tu, tenus	ðen, post comparativum
	resolvitur per quam, ut

Logonomia Anglica qua gentis sermo facilius addiscitur, conscripta ab Alexandro Gil, Paulinae Scholae magistro primario. Secundo edita, paulo correctior, sed ad usum communem accommodatior.

ToC