MVSAEI
DE HERONE ET LEANDRO
Dic,
Dea, occultorum testem lucernam amorum
et
nocturnum natatorem per mare vectarum nuptiarum
et
coitum tenebrosum quem non vidit immortalis Aurora,
et
Sestum et Abydum, ubi nuptiae nocturnae Herus,
5
natantemque
Leandrum simul et lucernam audio,
lucernam
annuntiantem nuntium Veneris,
Herus
nocte nubentis nuptias ornantem nuntium,
lucernam
amoris simulacrum, quam debuit aetherius Iuppiter
nocturnum
post officium ducere ad consortium astrorum
10
ac
ipsam appellasse sponsas ornantem stellam amorum
quoniam
fuit ministra amatoriarum curiarum
nuntiumque
servavit insomnium nuptiarum
antequam
molestus flatus flaret inimicus ventus
sed
eia mihi canenti unum concine finem
15
lucernae
extinctae, et pereuntis Leandri.
Sestus
erat, et Abydus e regione, prope mare
vicinae
sunt urbes. Cupido autem arcum tendens
ambabus
urbibus unam commisit sagittam
iuvenem
urens, et virginem: nomen vero eorum
20
suavisque
Leander erat, et virgo Hero.
Haec
quidem Sestum habitabat, ille vero oppidum Abydi
ambarum
urbium perpulchrae stellae ambo.
Similes
inter-se. Tu vero, si quando illac transibis,
quaere
mihi quandam turrim ubi, quondam Sestias Hero
{l:25}
stabat
lucernam habens, et dux-erat Leandro.
Quaere
et antiquae marisonum fretum Abydi
adhuc
deflens mortem et amorem Leandri.
Verum
unde Leander in Abydo domos habitans
Herus
ad amorem venit amore vero devinxit et ipsam?
30
Hero
gratiosa generosum sanguinem sortita
Veneris
erat sacerdos cum nuptiarum vero imperita esset
turrim
a parentibus apud vicinum habitabat mare,
altera
Venus regina; castitate vero et pudore
nunquam
collectarum commercio usa est mulierum,
35
neque
tripudium gratiarum audivit iuvenilis aetatis,
livorem
evitans invidum mulierum;
nam
ob pulchritudinem invidae sunt feminae;
sed
semper Cytheream placans Venerem
saepe
etiam Cupidinem conciliabat libamentis
40
matre
cum coelesti, flammeam tremens pharetram.
Sed
neque sic evitavit ignitas sagittas.
Iamque
Venereum populare venit festum,
quod
Sesti celebrant Adonidi et Veneri,
catervatimque
festinabant ad sacrum diem ire,
45
quotquot
habitabant mari-circumdatarum extrema insularum,
hi
quidem ab Haemonia, hi vero maritima a Cypro:
neque
mulier ulla remansit in oppidis Cytherorum,
non
Libani odoriferi in summitatibus saltans.
non
Phrygiae incola, non vicinae civis Abydi,
50
neque
ullus iuvenis amator virginum certe enim illi
semper
secuti, ubi fama est festi,
non
tantum immortalium adferre
festinant sacrificia,
quantum
aggregatarum ob pulchritudines virginum
verum
deae per aedem incessit virgo Hero
55
splendorem
gratum emittens facie,
qualis
alba genas oriens luna.
Summi
vero nivearum rubebant circuli genarum,
ut
rosa ex thecis bicolor: certe diceres,
Herus
ex membris rosarum pratum apparere:
60
colore
enim membrorum rubebat; euntis vero
etiam
rosae candidae indutae tunica sub talis splendebant puellae,
multae
vero ex membris Gratiae fluebant. Sed antiqui
treis
gratias mentiti sunt esse alteruter vero Herus
oculus
ridens centum gratiis pullulabat
65
profecto
sacerdotem dignam nacta est Venus
sic
ea quidem plurimum antecellens feminas
Veneris
sacerdotissa nova apparebat Venus.
Subiit
autem iuvenum teneras mentes, neque ullus vir
erat,
qui non adfectaret
habere coniugem Heronem.
70
Illa
autem, bene-fundatam
quacunque per aede vagabatur,
sequentem
mentem habebat et oculos et percordia virorum.
Atque
aliquis inter iuvenes admiratus est dixit verbum:
et
Sparten accessi, Lacedaemonis vidi urbem,
ubi
laborem et certamen audimus pulchritudinum:
75
talem
autem nondum vidi puellam prudentemque teneramque:
forte
Venus habet Gratiarum unam iuvenum.
Intuens
defessus sum, satietatem autem non inveni aspiciendi.
Illico
moriar, cubilia ubi conscenderim Herus:
non
ego in coelo cupio
deus esse
80
nostram
uxorem habens domi Hero.
Si
autem mihi non licet tuam sacerdotem tractare,
talem
mihi, Cytherea, puellam uxorem praebas.
Talia
iuvenum quisque locutus est: undique alius
vulnus
caelans insanivit pulchritudine puellae.
85
Gravia
passe Leander, tu autem, ut vidisti inclytam puellam,
nolebas
occultis consumere mentem stimulis,
sed
ardentibus domitus inopinato sagittis
nolebas
vivere perpulchrae expers Heronis.
Simula
in oculorum radiis crescebat fax amorum
90
et
cor fervebat invicti ignis impetus.
Pulchritudo
enim celebris immaculate feminae
acutior
hominibus est veloce sagitta:
oculos
vero via est; ab oculi ictibus
vulnus
delabitur, et in praecordia viri viat.
95
Cepit
autem ipsum tunc stupor, impudentia, tremor, pudor:
tremuit
quidem corde pudor vero ipsum tenebat captum,
obstupuit
vero pulchritudinem optimam amor vero ademit pudorem,
audacter
autem ob amorem impudentiam adfectans
tacite
pedibus incedebat, et contra stetit puellam.
100
Oblique
vero intuens dolosos torquebat oculos,
nutibus
mutis devians mentem puellae.
Ipsa
vero, ut sensit amorem dolosum Leandri,
gavisa
est ob gratias suas tacite vero et ipsa
saepe
gratam suam deiecit faciem,
105
nutibus
occultis innuens Leandro,
et
rursus extulit. Ille vero intus animo gaudebat,
quod
amorem sensit, et non reuit puella
Dum
igitur Leander quaerebat occultam horam,
lucem
contrahens descendit ad occasum aurora,
110
e
regione autem adparuit umbrosa vespere stella
sed
ipse audacter adibat prope puellam,
ut
vidit atratas insurgentes tenebras:
tacite
quidem stringens roseos digitos puellae,
ex
imo suspirabat vehementer; illa vero silentio,
115
tanquam
irascens, roseam retraxit manum.
Ut
vero amatae sensit instabiles nutus puellae.
Audacter
manu variam traxit vestem
ultima
venerandi ducens ad penetralia templi.
Pigre
autem pedibus sequebatur virgo Hero,
120
tanquam
nolens, talemque emisit vocem
femineis
verbis minans Leandro:
Hospes,
quid insanis? Quid me infelix virginem thrais?
Alia
ito via, meamque dimitte vestem.
Iram
meorum evita locupletum parentum.
125
Veneris
non te decet deae sacerdotem sollicitare;
virginis
ad lectum difficile est ire.
Talia
minata est convenientia virginibus.
Feminearum
autem Leander ubi audivit furorem minarum,
sensit
persuasarum signa virginum.
130
Et
enim cum iuvenibus minantur feminae,
venerearum
consuetudinum per-se nuntiae sunt minae.
Virginis
autem beneolens boni coloris collum osculatus
tale
verbum ait amoris ictus stimulo:
Venus
cara post Venerem, Minerva post Minervam,
135
non
enim terrestribus aequalem voco te mulieribus,
sed
te filiabus Iovis Saturnii assimilo;
beatus
qui te plantavit, et beata quae peperit mater,
venter
qui te enixus est, felicissimus. Sed preces
nostras
exaudi, amorisque miseresce necessitatis.
140
Veneris
ut sacerdos exerce Veneris opera.
Virginem
non decet administrare Veneri,
virginibus
Venus non gaudet: si vero volueris
instituta
deae desideranda et cerimonias fidas discere,
sunt
nuptiae et lecti. Tu autem, si amas Venerem,
145
mulcentium
mentem ama suavem legem amorum,
tuumque
servum me accipe, et, si volueris, coniugem,
quem
tibi Cupido venatus est suis sagittis assecutus.
Sicut
audacem Herculem auri virga Mercurius
servitum
duxit Iardanen ad puellam (1. Omphalen).
150
Tibi
vero me Venus misit, et non sapiens attulit Mercurius.
Virgo
non te latet ex Arcadia Atalanta,
quae
olim Milanionis amantis fugit lectum,
virginitatem
curans; irata autem Venere,
quem
prius non amavit, in corde posuit toto
155
persuadere
et tu, cara, ne Veneri iram excites.
Sic
fatus persuasit recusantis mentem puellae,
animum
amoriperis errare faciens verbis.
Virgo
autem muta in terram fixit aspectum,
pudore
rubefactam abscondens genam,
160
et
terrae rasit summitatem in vestigiis, cum pudore autem
saepe
circa humeros suam contraxit vestem.
Persuasionis
enim haec omnia praenuntia; virginis autem
persuasae
ad lectum promissio est silentium.
Iam
et suavamarum suscepit stimulum amorum,
165
urebatur
autem cor dulci igne virgo Hero,
pulchritudineque
suavis stupescebat Leandri.
Dum
igitur ad terram habebat (scilicet nox) inclinatam caliginem,
tunc
et Leander amore furente vultu
non
laborabat videns tenerum collum virginis.
170
Sed
vero Leandro suavem emisit vocem
verecundiae
madidum ruborem stillans a facie:
Hospes,
tuis verbis forsan et cautem moveres.
Quis
te variorum verborum docuit vias?
Hei
mihi! Quis te duxit meam ad patriam terram?
175
Haec
autem omnia frustra locutus es: quomodo enim, vagus
hospes
cum sis, et infidus, meo amori miscearis?
Manifeste
non possumus nuptiis legitimis coniungi
non
enim meis parentibus placet, si autem voles
ut
hospes profugus mea in patria manere,
180
non
potes tenebrosam abscondere Venerem.
Lingua
in hominum amica convicii, in silentio autem
opus
quod perficit aliquis in triviis audiit.
Dic
vero, ne celes, tuum nomen et tuam patriam.
Non
enim meum te lateat: mihi nomen inclytum Hero.
185
Turris
autem circumsona mea domus altissima
qua
inhabitans cum ancilla quadam sola
sestiensem
ante urbem supra profundas undas
vicinum
mare habeo invisis consiliis parentum.
Neque
me prope vicinae sunt coaetaneae, neque choreae
190
iuuvenum
adsunt, semper autem nocte et die
ex
mari ventoso insonat auribus sonitus.
Sic
fata roseam sub veste celabat genam
rursus
pudore affecta, sua autem increpabat dicta.
Leander
autem amoris percussus acuto stimulo
195
cogitabat,
quomodo amoris exerceret certamen-
Virum
enim varius-consiliis Amor sagittis domat
et
rursus viri vulnus medicatur, quibus autem dominatur.
ipse
omni-domitor consultor est mortalibus.
Ipse
etiam amanti auxiliatus est Leandro.
200
Tandem
autem ingemens excogitatum dixit verbum:
Virgo,
tuum propter amorem etiam asperam undam transibo,
si
igni ferveat et innavigabilis erit aqua.
Non
timeo gravem undam tuum adiens cubile,
non
fremitum resonantem gravisoni maris.
205
Sed
semper per noctem portatus madidus maritus
navigabo
Hellespontum valde fluentem. Non longe enim
contra
tuam urbem oppidum Abydi
tantum
mihi unam lucernam ab excelsa tua turri
e
regione ostende ut intuens
210
sim
navis Amoris habens tuum stellam lychnum.
Atque
ipsum aspiciens ne videam occidentem Booten,
nec
asperum Orionem, ac immadidam tractionem currus
patriae
obviae ad dulcem portum venirem.
Sed,
cara, cave perflantes ventos,
215
ne
ipsum extinguant, et statim animam perdam,
lychnum,
meae vitae luciferum ducem.
Si
vere autem vis meum nomen et tu scire,
nomen
mihi Leander, bene comptae coniunx Herus.
Sic
quidem clandestinis nuptiis componebant misceri,
220
et
nocturnam amicitiam et nuntium nuptiarum
lucernae
testimoniis pacti sunt servare
illa
quidem lucem extendere, hic autem undas longas transire.
Pernoctationes
autem executi vigilum nuptiarum
a
se inviti separati sunt necessitate,
225
haec
quidem suam ad turrim, hic autem obscuram per noctem,
ne
quid erraret, iaciens signa turris
navigabat
profundi fundamenti ad latum populum Abydi.
Totamque
noctem coniugum clandestina desiderantes certamina
saepe
optarunt venire cubiculum ornantem noctem.
230
Iam
atrata cucurrit noctis caligo,
viris
somnum adferens,
et non amanti Leandro;
sed
multifremi apud littora maris
nuntium
expectabat lucentium nuptiarum,
testimonium
lucernae lugubris expectans
235
lectique
clandestini procul speculantem nuntium.
Ut
vero vidit nigrae obscuram noctis caliginem
Hero,
lucernam ostendit: accensa vero lucerna
animum
Cupido exussit festinantis Leandri;
lucerna
ardente coardebat: apud vero mare
240
insanarum
undarum multisonum fremitum audiens
tremebat
quidem primum, postea autem audaciam excitans
talibus
adloquebatur consolans mentem verbis:
Gravis
Amor et mare implacabile: sed maris
est
aqua, verum Amoris me urit intestinus ignis.
245
Assume
ignem, cor, ne time effusam aquam,
Ades
mihi in amorem; cur fluctus curas?
Ignoras
quod Venus nata est e mari?
Et
dominatur ponto et nostris doloribus?
Sic
fatus membra amabilia exuit vestem
250
ambabus
manibus suoque adstrinxit capiti,
littoreque
exiluit corpusque deiecit in mare.
Splendentemque
festinabat semper adversus lucernam
ipse
remex, ipse classis, ipse sibi navis.
Hero
autem alta lucifera super turri,
255
perniciosis
auris undecunque spiraret ventus,
veste
saepe lucernam tegebat, donec Sesti
multum
fatigatus Leander ivit ad portuosum littus.
Et
ipsum suam ad turrim adduxit, ex ianuis vero
sponsum
anhelantem complexa silentio,
260
spumeas
ex capillis guttas adhuc stillantem maris,
duxit
sponsam ornantis ad penetralia virginalis cubiculi,
et
corpus totum abstersit, corpusque unxit oleo
bene
olenti, roseo, et mare olentem exstinxit odorem.
Adhuc
autem anhelantem alte stratis in lectis
265
sponsum
circumfusa blanda emisit verba:
Sponse,
multum laborasti quae non passus est sponsus alius;
sponse,
multum laborasti, satis tibi est salsa aqua
fetorque
piscosus frementis maris:
huc
tuos sudores mei impone sinibus.
270
Sic
illa haec locuta est ;ille vero statim soluit zonam,
et
leges inierunt benevolae Veneris.
Erant
nuptiae, sed sine choreis ; erat lectus, sed sine hymnis;
non
coniugium sacrum, quisquam laudavit poeta;
non
taedarum illuminabat lux cubicularium lectum;
275
neque
peragili quisquam insiluit chorea,
non
hymenaeum cantavit pater et veneranda mater;
sed
lectum sternens perficientibus nuptias in horis
silentium
thalamum fixit, sponsum vero ornavit Caligo,
et
nuptiae rrant longe a canendis hymenaeis.
280
Nox
quidem erat illis nuptiarum ornatrix, nunquam Aurora
sponsum
vidit Leandrum valde notis in lectis:
navigabat
autem e regione positi rursus ad populum Abydi
nocturnos
insatiabilis adhuc spirans hymenaeos:
ast
Hero longa induta veste, suos latens parentes
285
virgo
diurna, nocturna mulier: utrique autem
saepe
optarunt, descendere ad occasum auroram.
Sic
hi quidem amoris abscondentes vim
occulta
delectabantur inter se Venere.
Sed
parvum vixerunt in tempus neque diu
290
invicem
potiti sunt multivagis nuptiis.
Sed
quando pruinosae venit hyemis hora
horrendas
commovens multarum vortiginum procellas,
profunditatesque
infirmas et madida fundamenta maris
hiemales
spirantes verberabant venti
295
nimbo
percutientes totum mare: vapulante autem
iam
navem nigram fregit bifida terra
hiemale
et infidum effugiens mare nauta.
Sed
non hiemalis te timor coercebat maris,
fortanime
Leander: nuntius sed te turris,
300
consuetam
significans lucem nuptiarum,
furentis
te impulit securum maris,
crudelis
et perfidus. Debebat autem infelix Hero
hieme
instante manere sine Leandro
non
amplius accendens indicem stellam lectorum.
305
Sed
amor et fatum cogebat; allecta autem
parcarum
ostendebat, non amplius facem Amorum.
Nox
erat, cum maxime spiranteis ventos,
hiemalibus
flatibus iaculantes venti,
collecti
irruunt in littus maris.
310
Tunc Leander consuetae spe sponsae
valde
sonantium ferebatur marinarum nuptiarum.
Iam
ab unda volvebatur, accumulabatur vero aqua;
aetheri
miscebatur mare; concitata est undique terra
pugnantibus
ventis, Zephyro autem contraspirabat Eurus.
315
et
Notus in Boream magnas immisit minas;
et
fragor fuit inevitabilis valdi fremi maris.
Gravia
autem passus Leander implacabilibus littoribus
saepe
quidem precabatur aequoream Venerem,
saepe
autem et ipsum regem Neptunum maris;
320
Atthaeae
non Boream immemorem relinquit nymphae:
sed
ei nullus auxiliatus est, Amor autem non coercuit Fata.
Undique
autem accumulati male obvio fluctus impetu
contritus
ferebatur, pedum autem eius deficit vigor,
et
vis fuit immobilis inquietarum manuum.
325
Multa
autem spontanea effusio fluebat in guttur,
et
potum inutilem indomabilis potavit maris
et
iam lucernam infidam exstinxit amarus ventus,
et
animam et amorem deflendi Leandri.
Cum
adhuc autem dirigeret iter vigilibus oculis
330
stabat
fluctuans miseris curis.
Venit
autem Aurora
et non vidit sponsum Hero.
Circunquaque
oculum dirigebat in lata dorsa maris
sicubi
videret errantem suum maritum,
lucerna
extincta.
Apud
fundamentum turris
335
dilaniatum
scopulis ut vidit mortuum maritum,
variam
scindens circa pectora tunicam
cum
strepitu praeceps ab alta deturbata est turri.
Atque
Hero mortua est ob mortuum maritum:
suique
potiti sunt et in ultima pernicie.
FINIS.