Aristot.0006_Semidiplomatic

ARISTOTELIS DE POETICA LIBER, LATINE CONVERSVS, ET ANALYTICA METHODO ILLVSTRATVS. LONDINI, Typis Thomae Snodhami, cIɔ. Iɔc. XXIII.

CAROLO MAGNÆ BRITANNIÆ Principi.

Avſpice Te, nuper migravit ab Hellade, Magnus

  Rhetor, in Obſequium, Carole Magne, Tuum:

Nunc Helicon Majora ſonat, Vatiſque Stagîræ

  Creſcit, ab Æmathijs Laurea miſſa jugis.

Hic nemus Aönidûm eſt; hic fons, qui labra Poëtis

  Perluat; hinc Pythio pectora plena Deo.

Huc tua (ſive beas Pacis-Moderamine gentes,

  Sive Invictum-Animum Martius-Ardor agat,)

Numina ſi veniant; hôc ſi de Nectare Divûm

  Vberiore, Tuis-Vatibus ora riges;

Nil meditans Mortale, Tibi Caput (ô Iubar) aſtris

  Inſeret, & Palmas Dîa-Camæna Tuas.

Celfitudini Tu^a

Quàm devotiſsimus ^{Theodorus Govlston.}

 Synopſis libri Poëticæ.

ARS POETICA: Actionum Divinarum, Humanarúmvè Imitatrix Ejus.

SPECIES NATVRA vniverſalis,

ac Diſtributio in ſpecies; Cap. 1.

Iuxtaquè Origo, & Progreſſus; 2.

GRANDIORES

- 1 Fabula, μῦθος: σύστασις Rerum-Conſtitio: quæ præcipua Tragœdię pars: Ac

1 Quæ illa, & Qualis; 4

2. Quotuplex

Alia Simplex: cujus eſt παθος Perpeſſio tantùm;

Alia Implexa: Cui Agnitio ineſt, vel Peripetia; 5

Partes Tragœdiæ, in quaſi ipſa, ceu in membra, diſpertiri ſolet:    

3. Quæ Metæ fugiendę vel obſervandæ in Fabulis examsìm texendis: 6 &

Vnde Opus Tragœdiæ exiſtat? (i. Rei-Terribilis ac Miſerandę Imitatio;) 7.

- 2, Perſonarum Mores, ἤθη. Ingenia varia; 8.

Agnitionis (quam ſuperiù definivit) cap. 5°,) Species variæ; 9

         Fabulaę & Mirum fingendorū Methodus; quaſi Praxin appelles 10.

Scripturientis-Poëtæ

3, Sententia animi, διάνοια. Ratiocinatio; 11.                                        

4, Elocutio, Φράσις. Dictio, λέξις; 12, 1³, &

5, Melodia, quæ ad artem Muſica;

6, Apparatus, qui ad Hiſtrionicam refertur. 14.

Natura Generalis, elicitur ex Collatione cum Tragœdia; 15

Conſtructio, & Methodus; 16.

Apologia Poëtarūm, ſeu de Problematib. corumq; Solutionibus; 17

Collatio Poëſeos-Epicæ cum Tragœdia; 18.

HVMILIORES: COMOEDIA, &c.

Ac tres de Poëtica libros conſcripſiſſe Ariſtotelem memorat Laërtius; quorum vnum hunc habes, reconditæ eruditionis atque Elegantiæ plenum; r^eliquis duabus, non ſine gravi literatorum diſpendio, vetuſtate abſumptis. Primus iſte, Poëſes tibi Grandiores expoſuit, Epicam ac Tragœdiam. Humiles ac Ridiculę, materia fuêre ſecundi libri; vtpote Comœdia, Satyrica, &^c. Id quod perſpicue intelligitur ex hujus cap. 1°, part. 3; & 2°, par. 37; necnon ex Rhetor. lib 3°. ca. 8. p. 11. Tertiũ verò (cuius interitum dolemus maximè) περὶ καθάρσεως,¹ ſive κατορθώσεως diſceptâſſe crederem, h. e. de Animorum-Purgatione à Pravis-Affectibus, deque Emendatione-Morum. Quem quidem apud veteres, Poëticæ-Imitationis probè conſtitutæ præcipuum ac proprium fuiſſe ſinem, nil dubium eſt. Sed quia, propter multiplices vitiorum formas, complura καθάρσεως illius capita, fuſiorem-tractatum deſiderârint; obitèr illam ſanè, nec niſi verbo tetigit Philoſophus in Politicis², ejuſque rationem ad hoc opus, tanquam ad latiorem campum, fuſiùs ac ſigillatìm explicandam retulit.

ARISTOTELIS ARTIS POETICÆ Liber Vnvs.

De natura vniuerſali Poëticæ, ſc: Imitatione, ejuſque Differentijs. Cap. I.

Πρόθεσις, ſeu exordium totius operis. par. i. De Remoto Genere Poëticæ, ſc: Imitatione, par. 3. Ejuſq́; differentijs tribus; vnâ, ab Inſtrumentis, Quibus imitamur; a par. 4; (Digreſſio, de nomine Epopœïæ, a par. 9:) Alterâ, à rebus Quas imitamur; par. 16: Tertiâ, à modo imitandi, par 23. Corollarium, de Convenientiâ Tragœdiæ, Comœdiæ, &c. par. 27.

De Arte Poëticâ, & ³ Ipsâ in vniuerfum, ⁴ & priuatìm de ipſius Speciebvs, ⁵ Quam Vim ad pravos affectus expurgandos habeat vnaquæq́;: Et ⁶ Quomodò Quibuſq́; legibus oporteat Componere Fabulas, ſi habitura ſit ſe rectè Poëſis ex ijſdem Fabulis conflata: ⁷ Prætereà verò, ex Quot, & Cujuſmodi partibus conſtent ſingulæ ſpecies: ⁸ Similitèr autem, & de Aliis quibuſcunque, quæ hujuſce ſunt Doctrinæ, & Methodidicamus. 2. Initio ſecundum rerum dicendarum Naturam ducto, primùm à primis. ¶ 3 ⁹ Iam ergo Epopœïa, quæ heroas canit; & Tragœdiæ Poëſis, quæ infœlices Principum caſus; prætereà, Comœdia, quæ Ridiculis vtitur; & Dithyrambopœïa, quæ canit Bacchum; Itèm Auleticæ artis, Cithariſticæq; major potiorq; pars, omnes in eo conueniunt, vt ſint Imitationes in vniuerſum: ¶ 4 ¹⁰ Differunt autẽ inter ſe tribus; Aut enim quòd Rebus tanquàm Instrvmentis, genere Diuerſis imitentur; aut quòd Diuerſas Res, & Perſonas: aut quòd Diuerſo, & non eodem imitandi Modo. 5. ¹¹ Vt enim aliqui (Pictores, Statuarii, &c.) Multa (aues, pecudes, plantas, &c.) Coloribus imitantur, & Figuris, ita vt effigiem eorum exprimant, (partim per Artificium ſummum; partìm per Conſuetudinem & vſum.) Alijautem, i. e. Phonaſci, imitantur per Naturalem Vocem: ¹² Sic etiamin Artibus Imitatricibus iam dictis; Omnes quidem illæ, faciunt Imitationem, alijs atq; alijs Inſtrumentis; ex gr. Nvmero, i. Motu Rhythmico, Oratione, & Harmonia vocum; ¹³ Atq; iſtis aut Sigillatìm ſeorſimq́; Sumptis, aut inter ſe Mixtis, ſimúlq temperatis. 6. ¹⁴ Veluti Harmoniâ quidem & Numero vtuntur ſolæ, & Auletica, i. e. Tibiam inflandi ars, & Cithariſtica, quæ neruos plectropulſat; ¹⁵ & ſi quæ aliæ Artes, ejuſmodi imitandi facultatem habeant. Velut, illa (imperfectior licet) ars Fiſtularum. 7. ¹⁶ Ipſo autem eodem Numero, ſine Harmoniâ, imitantur, ex Saltatorũ genere nonnulli. Etenim iſti, per Figuratos Numeros (quos Geſticulatione effingunt) imitantur & Mores, & Affectus, & Actiones. 8. ¹⁷ Epopœia verò, nec Numero imitatur, nec Harmoniâ, ſed ſolùm Sermonibus Nudis, ſiue appellare malumus, Metris: ¹⁸ Et Metris, ità vt aut Plura eorum genera permiſcuerit inter ſe, (quod aliæ Imitationes faciunt;) ¹⁹ aut Vno aliquo Metrorum genere vſa ſit, ſc: Hexametro: quod, à priſcis temporibus, ad noſtrum vſque factitatum eſt. ¶9 ²⁰ Niſi n. Imitatio per Sermones vel Metra dicatur, nullum haberemus commune Nomen, quo appellari poſſent Sophronis atque Xenarchi Mimi, & Socratis Fabellæ alternis verſibus conſcriptæ; 10. ²¹ Nèque, ſi quis per Trimetra, vel Elegos, vel alia quædam ejuſmodi genera Carminum, Imitationem fecerit. 11. ²² Præterquàm quòd homines, vulgò adiungentes ipſi Metro, τὸ πωιεῖν, Fingere ſeu Pangere; ex iſtis, alios quidem, Elegorum-Fictores, alios verò Epicorum-Fictores nominant; tanquàm ipſos non ſecundum Imitationem, (quod oportuit;) ſed communitèr ſecundum Metrum, quo utuntur, appellent Poëtas. 12 ²³ Etenim ſi quod illi Medicinæ aut Muſicæ opus, vbi nulla prorsùs eſt Imitatio, per Metra ediderint; ſic tamen appellare conſueverunt. ²⁴ Nihil autem commune eſt Homero, qui imitatur, & Empedocli, qui res naturales exponit, præter Metrum. Quamobrem illum quidem, Poëtam appellare, æquum eſt; hunc vèro, Phyſiologum magis, quàm Poëtam; 13. ²⁵ Similitèr verò etiam, ſi quis omnia Metrorum genera vno in opere permiſcens, Imitationem inſtituerit; (Quemadmodum Chærêmo Centaurum fecit, Rhapſodiam mixtam ex omni metrorum genere:) ²⁶ non ſtatìm Poëtæ titulo, ob Carmen, ſed ob Imitationem, inſigniendus. Atq; hæc quidem, hunc in modum explicata ſint. 14. ²⁷ Sunt autem nonnullæ Imitatrices, quæ omnibus vtuntur ijs, quæ dicta ſunt: Intelligo autem, velut Numero, & Concentu, & Metro: ſicut tùm Dithyramborum, & Nomorum Poëſis, tùm etiam Tragœdia, atque Comœdia. 15. ²⁸ Differunt verò hæ inter ſe, quòd illæ quidem, omnibus iſtis vtantur Simùl; ²⁹ Hæ verò, ſingulis, ſecundum quaſdam ſuas Partes, cùm ipſis commodum ſit. Atq; has quidem dico Imitatricium Artium differentias, eorum reſpectu, In Qvibvs faciunt imitationem. ¶ 16 ³⁰ Quandoquidem autem ij qui Imitantur, factis dictiſue imitantur eos, qui quidpiam Agunt. Atq; his rursùs, qui agunt, neceſſe eſt, vt aut Honeſti & virtute præditi ſint, aut Praui. (His namq; ſemper ferè ſolis conſequentes ſunt Mores: Vitio enim, Virtuteq; imprimis, inter ſe differunt Mores omnium;) ³¹ Idcircò aut Meliores, quàm qui noſtrà ætate viuunt, vt Heröas; aut Peiores; aut etiam Tales, quales tempeſtas noſtra fert; neceſſe eſt Imitari. 17. Vt ex Pictoribus, Polygnotus quidem, Meliores, ³² quàm verè eſſent; Pauſon verò, Deteriores; at Dionyſius, omninò Similes effingebat. 18. ³³ Perſpicuum autem eſt, quòd etiam ex iis, quæ in Priori Diſtinctione dictæ ſunt, Imitationibus, vnaquæq;, ſortietur has differentias, quæ in hâc Poſteriori : planeq́; diuerſa euadet Imitatio, eò quòd Res, Perſonaſq́; diuerſas expreſſerit, hunc in modum; Imitando ſc. Meliores, Deteriores, aut Pares. 19. ³⁴ Nam & in Saltandi arte, & ³⁵ in Auleticâ ac Cithariſticâ, fieri poteſt, vt eiuſcemodi ſint diſſimilitudines. 20. ³⁶ Et in Epopœïa herclè, circa Orationem & Metra abſq; Numero, & Harmoniâ poſita. Velut, Homerus quidem, Meliores, quàm tunc erant, imitatur: vt, Vlyſſem, Achillem; Cleopho verò, Similes; At Hegemo Thaſius, (qui ridiculas Parodias de rebus vilibus primus finxit,) & Nicocharis (qui Deiliaden. i. Actiones Timidorum,) Peiores. 21. ³⁷ Similitèr verò etiam, circa Dithyrambos, & circa Nomos; vt ſi Perſas Meliores, quàm erant, Timotheus quis; contraq́; Cyclopas, Sæuiores, ³⁸ Philodenus aliquis, imitatus eſſet. 22. ³⁹ In hâc verò eâdem differentiâ, etiam Tragœdia & Comœdia, ſeparantur à ſe inuicèm. Hæc n. Peiores; illa verò, Meliores imitari ſtudet, quàm ij ſunt, qui eâ ætate viuunt. ¶ 23. ⁴⁰ Prætereà verò, duabus his differentijs, tertia accedit, Qvo quiſq; Modo, ſingula horum imitari debeat. 24. ⁴¹ Iiſdem Inſtrumentis, iuxta differentiam primam; & (iuxta ſecundam) Eaſdem Res, Perſonaſq; imitari licet, ſed Modis diverſis: Aut vt interdùm eas Exponat Poëta & interdùm ipſe, Aliudquid, i. Alia Perſona, fiat; vt Homerus facit; 25.⁴² Aut vt Idem, qui ab initio fuit, Maneat, nec mutetur in Perſonam aliam. 26. ⁴³ Aut vt Perſonæ, ſic omnia imitatione Exprimant, quaſi Negotium Gerant, ſedulòq́; in ipſarum rerum actu verſentur. ¶ 27. ⁴⁴ Ergo in tribus his differentijs omnis Imitatio eſt, vti dicebamus à principio; tùm Quibus Imitantur; tùm Quas res; tùm etiam Quomodò. ⁴⁵ Quare vnius reſpectu, idem erit Imitator cum Homero, Sophocles; quòd ambo, Præſtantes imitentur. 28.⁴⁶ Alterius verò, cum Ariſtophaⁿe; Ambo n. Negotiando aliquid & Agendo imitantur: ⁴⁷ Vnde & ipſorum Poëſes, δράματα, quidam appellari dicunt, eò quòd δρῶντες, i. Agendo imitentur. 29. ⁴⁸ Quãobrem etiam ſibi vendicant, & Tragœdiam & Comœdiam, Dorienſes, Athenienſibus præreptam: ⁴⁹ Comœdiam quidem, illi, qui & Megarenſes; ſiue ij, qui hanc Doridis regionem incolunt (tanquàm eo tempore à ſe inventam, quo ipſorum florebat Reſp. Popularis:) ſiue ij, qui è Sicilia oriundi. Indè enim Epicharmus Poëta, multò priùs fuit, quàm antiquißimi Athenienſium Comici, Chonnides & Magnes. Et Tragœdiam, aliqui eorum Dorienfium, qui ſunt in Peloponneſo. 30. ⁵⁰ Ducentes à nominibus ſignum. ⁵¹ Hij n. (Dorienſes,) Vicos ſuburbanos vocare ſe Comas aiunt; cùm Athenienſes, vocent Demos; quaſi Comœdi, non à κωμάζειν, à Comeßando, dicti eſſent; verùm eò quòd, qui à ditioribus ignominiâ eſſent notati, κατὰ κώμας, per vicos vagarentur ex vrbe. 31. ⁵² Et Facere, ſeu Poëma pangere, ipſi quidẽ ſe oſtendunt, appellare δρᾶν; Athenienſes verò, πράττειν. Ac de differentijs quidem Imitationis, & Quot, & Quæ ſint, tot nobis dicta ſint; ex quibus, Poëseων singularum definitiones facilè colligas.

Origo & Progreſſus Poëticæ. Cap. II.

De Cauſis Poëſeos, à par. 1. Hiſtoria, tàm generalis de Poëticæ Origine, ac Diſtributione; Quo pacto in diuerſas partes abiit: à par. 7. Quàm ſpecialis, tùm de Ortu Progreſſuq́; Tragœdiæ & Comœdiæ Simùl; à Quibus & Quomodò vtræque mutatæ fuerint; à par. 19. Tùm Seorsïm, de Tragœdiâ; à par. 20. & de Comœdiâ à par. 26. De Epopœiâ; à par. 33.

⁵³Videntur autem genuiſſe Poëticam in vniverſum, Cavsa duæ, atque hæ non hominum Studijs excogitatæ, ſed Naturâ inſitæ. 2. Nam & ⁵⁴ Imitari, innatum hominibus,⁵⁵ A pueris eſt; ¶ 3. Atque ⁵⁶ hâc re differunt ipſi ab aliis animalibus, quòd homo ſit Animal maximè Aptum ad Imitandum; ⁵⁷ Primaſq; rerum Perceptiones sibi ipſe faciat per Imitationem, non magiſtrorum praceptis, ſed exemplis aliorum ductus. 4. Et ⁵⁸ Gavdere omnes rebus Imitatione expreſſis, naturale eſt; veluti Picturis, Sculpturis, & ſimilibus. 5. ⁵⁹ Cui quidem rei, ſigno, eſt id, quod contingit in Operibus artificum: Quæ n. ipſa per ſe, non ſine moleſtia quâdam cernimus, horum Imagines exactiſſimè expreſſas dùm intuemur, gaudemus; ⁶⁰ veluti, & belluarum formas immaniſſimarum, & cadauerum; in quibus niſi imitatio gigneret voluptatem, nihil illic erat, quod oblectare poſſet. 6. ⁶¹ Cauſa verò, etiam huius rei eſt, quòd Discere, non ſolùm Philoſophis (quod quidam cenſent) iucundiſſimum ⁶² eſt, ſed etiam aliis, qui ſimilitèr quidem, tametſi minùs exactè, iucunditatis eius participes fiunt. ⁶³ Ob hanc n. cauſam gaudio afficiuntur, dum cernunt imagines rerum; quià contingit, Spectando Perdiſcere, & Quid vnumquodq; ſit, Ratiocinari; veluti, Hanc Imaginem, Illum Eſſe: ⁶⁴ Siquidem niſi tibi illum priùs contigerit vidiſſe, Tabula hæc, non propter effigiem imitatione expreſſam, voluptatem feret, ſed propter artificis ſedulitatem, aut colorem, aut eiuſmodi aliquam aliam cauſam. ¶ 7 ⁶⁵ Cum verò ſecundùm naturam nobis inſit, ipſum Imitari, & partes ſeu inſtrumenta ipſius; ſc: Harmonia, & Numerus latè acceptus: (Nam Metra, particulas eſſe Numerorum ⁶⁶, manifeſtum eſt:) 8. ⁶⁷ Certè à principio, qui naturâ apti erant ad hæc ipſa maximè, paulatim promouentes, Poëſin genuerunt ex ijs, quæ Ex Tempore, non præmeditatò protulerunt. 9. ⁶⁸ Quamvis autem ex hoc vno fonte manârit Poëſis, diſperſa tamen variè eſt, ſecundùm proprios Poëtarum Mores. 10. ⁶⁹ Nam qui animo Excelſiores erant, Honeſtas ſplendidaſq; imitabantur Actiones, & eiuſmodi hominum Illuſtrium Fortunas: 11. ⁷⁰ Humiliores verò, Improborum turpiumq;. 12. Ità vt primùm, hij carmina, in aliorum Vituperium, pangerent; quemadmodùm alteri illi, Hymnos Deorum, hominumq; Encomia Verſibus complexi ſunt. 13 ⁷¹ Ac eorum quidem, qui Homerum ætate anteceſſerunt, haud poſſumus huiuſmodi nominare Poëma, quod Vituperia in ſe contineat. Veriſimile autem eſt, qui tale condiderint, extitiſſe multos. ⁷² Ab Homero autem exorſis, licet: velut, eſt illius Margites; & talia nonnulla aliorum opera. 14. In quibus inſupèr, quòd maledictis maximè congrueret, Iambicum ſuâ ſponte acceſsit Metrum. Quamobrem etiam Iambæum, i. Conuivitiatorium, vocatur nunc; quià in hoc Metro, convicijs ſe invicèm lacerare ſoliti ſunt. 15. Atque ità, ex Priſcis illis, (quò genera carminum, materiæ ipſorum convenirẽt) facti ſunt, alij quidem, Heroïcorum: alij verò, Iamborum poëtæ. 16. ⁷³ Quemadmodùm autem, & in Grauibus ſerijſque imitandis, maximè Poëta appellandus fuit Homerus: (Solus n. vereq́; ſummus fuit, non ſolùm, quià Rectè apteq́;, ſed etiam quià Initatione, grandiorũ rerum, Dramaticas ſecit:) ⁷⁴ Sic & Comœdiæ Figuras (quaſi per nebulam) ſubmonſtrauit Primus; non Vituperia & Maledicentiam antiquorum, ſed Ridiculum tantùm, Dramaticæ Imitationis formâ complexus. Nam Margites, proportione ſe habet; vt Ilias & Odyſsea ad Tragœdias, ſic & ipſe, ad Comœdias. 17. ⁷⁵ Cùm autem patefacta apparuiſſet Tragœdia & Comœdia; qui ad vtramvis Poëſin ferebantur, ſecundum proprium naturæ cujuſq; inſtinctum, ⁷⁶ alij quidem, in humili genere poëſeos, pro Iambicis, Comici Authores facti ſunt; ⁷⁷ alij verò, pro Epicis, Tragici-Magiſtri; eò quòd maiores ac honoratiores Figuræ eſſent hæ, (Tragœdia & Comœdia,) quàm illæ, quibus anteà dediti fuiſſent. 18. ⁷⁸ Ac conſyderare inſupèr, an Tragœdia (quam recentiorum perpoliuit ætas) ità quoad Formas ſuas adhuc completa sit, vt ſatis ipſi poſſit eſſe, necne; tùm ſi res ipſa seorsìm per ſe, à doctis viris iudicetur, tùm ſi ad eos, qui in Theatro ſedent, referatur, alterius diſputationis eſt. ¶19. ⁷⁹ Cùm igitur Poëſis, à Principio Tenui illo extemporaneoq; orta fuiſſet; ⁸⁰ poſteà re longiùs perductâ, & hæc ipſa, Tragœdia, & Comœdia, adaucta eſt; Tragœdia quidem, ab iis qui Dithyrambum, in Bacchi aliorumq; Deorum laudes, ſolennitèr canebant: ⁸¹ Comœdia verò, ab ijs, qui Phallica, i. e. obſcœna poëmata, de Dijs Ruſticis cantata (quæ vſq́; ad hoc etiam tempus, multis in ciuitatibus, tametſi non probentur, reſtant tamen legibus conſtituta:) ab ijs, inquam, paulatìm aucta eſt; dùm ſemper ulteriùs illud producerent Poëtæ, quantũ quantũ ipſius Comœdiæ, tunc fieret manifeſtum. ¶ 20. ⁸² Et certè multas mutationes cùm ſubiiſſet Tragœdia, conquieuit; quià ſuam ipſius naturam iam conſecuta eſt. 21. Ac ⁸³ Numerum Hiſtrionum, qui in ſcenam fimil inducerentur (cùm apud Priſcos Tragicos, Vnus tantùm, per ſe, vel cum Choro loqueretur;) ex vno, ad Duos Interloquentes, primus perduxit Æſchylus; ⁸⁴ & partes Chori Prolixiores minuit; & ⁸⁵ orationem Primarum-Partium, i. Prologi ipſius, ad aperiendam rem inſtituit. 22. ⁸⁶ Tres autem Hiſtriones in ſcena colloquentes, & ⁸⁷ Scenæ-Ornamentum, picturaſq́; adjunxit Sophocles. 23. ⁸⁸ Prætereà verò, Magnitudo ipſius, ex Paruis profecta Fabellis, & Locutione Ridiculâ (ſiquidem ex Satyrico humiliq́; loquendi genere mutationem accepit) ſerò maieſtatem ſuam nacta eſt. 24. ⁸⁹ Et Metrum quoque, ex Tetrametro ſeu Octonario, Iambicum ſeu Senarius euaſit, vt granditati eius magis aptum: ⁹⁰ Nam primùm quidem, Tetrametro vtebãtur; ⁹¹ proptereà quòd tunc Satyrica, magiſque Saltatoria erat, hæc Poëſis. ⁹² Locutione autem natâ, quæ Tragœdiam deceret; Natura ipſa, ſuâ vi proprium congruumque adinuênit Metrum: Ex omnibus n. Metris, Sermoni Quotidiano accommodatum ⁹³ maximè eſt, Iambicum. Cui rei id ſigno eſt, quòd plurima nos Iambica proferamus imprudentes, in Collocutione mutuâ: Hexametra verò rarò, & tunc ſolùm, cùm Grandiore oratione vſi, excedimus eam, quæ ſermoni ſamiliari quadrat, harmoniam. 25. ⁹⁴ Prætereà verò, Epiſodiorum tandem Multitudines, & aliæ partes ſingulæ, à iunioribus Tragicis adornatæ eſſe perhibentur. Ac de his quidem, tot nobis jam dicta ſint: Immenſi n. operis fortaſſè fuerit, percenſere ſingula. ¶ 26. Comœdia verò, ⁹⁵ eſt, vtì dicebamus, ⁹⁶ Imitatio Deteriorum quidem, non tamen quoad Omne Vitii genus, ſed quoad eiuſmodi Tvrpe, quod Riſum Mouet; ſiquidem particula quædam ipſius Turpis, ſit Ridiculum: Etenim ⁹⁷ Ridiculum, eſt peccatum quoddam & turpitudo, citra dolo^rem, nec vim habens interimendi eum, cuius animo corporive hæſit: ⁹⁸ Veluti (quod in promptu eſt) Ridicula alicuius Facies, eſt Turpe quiddam (quod maculam in ſe magnam habet) ac diſtortum; ſine hominis tamen dolore, cruciatuve vllo. 27. ⁹⁹ Ac Tragœdiæ quidem Migrationes proceſſuſq́;, Quæ, & Quorum operâ factæ ſint, propter Poëmatis dignitatem haud latuêre: Comœdia verò, quia in ipſa, propt^er eius humilitatem, à principio poſitum diù ſtudium non erat, homines latuit. 28. Etenim Chorum Comœdorum; Magiſtratus, qui ludis præpoſitus fuit, ſerò Poëtis è ſumptu publico dedit; ſed à principio ſponte, qui volebant, Chorum ingrediebantur, parteſq́; eius canendo ſuſtinebant. 29. ¹⁰⁰ Deinceps verò, cùm Figuras quaſdam, Comœdia ipſ^a iam nacta eſſet, ij qui ipſius ferantur Poëtæ, commemorantur. 30. ¹⁰¹ Quis au^tem Perſonas ſeu Laruas aſſignauerit, aut Prologos ſeparatos, aut Multitudines Hiſtrionum, & quæcunque id genus, ignotum eſt. 31. ¹⁰² Fabulas autem Fingere, ad Comœdiam conſtituendam, Epicharmus & Phormis incœpêre: Cùm igitur illi ambo, Siculi fuerint, à principio quidem, è Sicilia venit Fabula; 32. ¹⁰³ Eorum verò qui Athenis orti ſunt, Crates primus, cùm Iambicam formam abijeciſſet, cœpit abſolutè, a^bſq; Singularis alicuius inſectatione, Conficere Sermones, ſeu Fabulas. ¶ 33. ¹⁰⁴ Ac Epopœïa quidem, Tragœdiæ, (tanquàm ex eodem loco profecta,) ſolo Metro tenus, comitata eſt, nempè quòd per orationem Metricam Imitatio ſit Studioſarum, grauiumque Perſonarum. 34. ¹⁰⁵ In eo autem, ¹⁰⁶ quòd Epopœï^a, Metrum Simplex habeat, abſque Harmoniâ Numeroq́; addito; & ¹⁰⁷ Annunciatio rerum ſit, non autem Actio, hâc, inquam, ratione inter ſe diſcrepant: 35. ¹⁰⁸ Prætereà verò, Longitudine Operis ; cùm hæc quidem, quàm maximè poteſt, conetur ſub Vno Solis Ambitu conſiſtere, aut ſaltèm pauliſpèr variare & excedere: ¹⁰⁹ Epopœïa verò, Indefinita eſt Tempore: Et, ſi quo temporis ſpatio definiatur, in hoc etiam ab illâ differt: ¹¹⁰ Quanquam primis temporibus, ſimilitèr in Tragœdijs hoc idem faciebant; (vt in longum tempus excurrerent,) atque, in Carminibus Epicis. 36. ¹¹¹ Partes autem, quædam, eædem ſunt vtriſque, quædam Tragœdiæ propriæ: Quocirca, quicunq; Tragœdiæ eximiæ, ſeu perſectæ cognitionem attigit, & malæ; idem etiam attigerit Poëmatis Epici. Quæcunque. n. Epopœïa habet, ea Tragœdiæ inſunt; quæ verò ipſi inſunt, non omnia habet Epopœïa. 37. Ac de Poëſi Epicâ, quæ Imitationem Hexa- metris facit, nec non de Comœdiâ, poſteriùs dixero.

Tragœdiæ Definitio, & Partes eſſentiales. Cap. III.

Definitio Tragœdiæ, à pa. 1. Partes (quæ noturam eius conſtituunt,) ſ^ex: Apparatus, pa 4. Melopœïa, & Elocutio: par. 5. Mores, Sententia, & Fabula: par. 6. Harum omnium ordines, dignitatiſq́; gradus explicantur, à par. 9.

¹¹² De Tragœdiâ nunc dicamus, ſi priùs Eſſentialem ipſius Definitionem, ex antedictis enatam, aſſumpſerimus. Eſt igitur Tragœdia, ¹¹³ Imitatio Actionis Studioſæ & ¹¹⁴ Perſectæ, Magnitudinem idoneam habentis, cum ¹¹⁵ Sermone per Formas quaſdam condito; ità ut ſingulæ illæ, in partibus Poëſeως ſingulis, Separatim, ¹¹⁶ Agendo imitentur; & non per Enarrationẽ rei, ſed per ¹¹⁷ Miſericordiam, Metumq; factis expreſſum, ¹¹⁸ eiuſmodi vehementes animorum Perturbationes vndiquaquè Purgans, expianſque. 2. Sermonem-Conditum dico, cui tria ſunt condimenta: Rhythmus, ſeu Numerus, Harmonia ſeu Cantus Muſicus, et Metrum; ſeu Carmen. 3. ¹¹⁹ Illud autẽ, vt Singulæ Formæ Separatim, intelligo, quod quædam Tragœdiæ partes, ſolùm perficiantur per Metra ¹²⁰ ; vbi Chorus non canit: & rursùs aliæ, tantùm per Melodiam; vbi accedit Chori Cantus: Cui interdùm adiungitur Numerus; cùm grex ille, movetur & Saltat. ¶ 4. ¹²¹ Quoniam autem Tragici, Agendo Imitationem faciunt, ¹²² primùm quidem, Tragœdiæ pars aliqua, quæcunque illa ſit, ex neceſſitate, Scenicorum erit Apparatvvm Ornatvs; ¶ 5. ¹²³ Deindè, Melopœïa, ſeu Muſica; & ¹²⁴ Elocvtio: quia, cùm his, tanquam inſtrumentis vtantur, imitationem obeunt. Ac Elocutionem dico, ipſam Metrorum Compoſitionem; Melopœïam verò, idipſum quod ſenſibus manifeſtam ſuam omnem vim habet; vt in numero Saltationis, vociſque concentu. ¶ 6. ¹²⁵ Et quoniam Imitatio, ſemper eſt Actionis cuiuſdam; ¹²⁶ Agitur verò quodque ab Agentibus quibuſdam; ¹²⁷ quos neceſſe eſt Cuiuſdãmodi eſſe, et quoad Mores, (bonos, malos, &c.) et quoad Animi-Sententiam; ſuadentem, laudantem, &c. (Nam propter hæc duo, etiam Actiones, quæ indè naſcũtur; dicimus eſſe Cuiuſdãmodi: Quanto magis, indidèm Cuiuſdammodi dicantur homines?) ¹²⁸ Certè à natura, duæ Actionum ſunt Cauſæ; Sententia-Animi, & Mores; ¹²⁹ Ac ſecundùm hos duos et aſſequuntur ſuum finem omnes, et contrà, etiam indè depelluntur. ¹³⁰ Eſt autem Fabvla quidem, ipſa Actionis Imitatio: Dico enim Fabulam hanc, quâ de hîc agitur, eſſe Rerum Compoſitionem, rectèque ordinatam Structuram. ¹³¹ Mores verò, ſecundùm quos, (quicunq; illi sint,) Cujuſdammodi eſſe dicimus eos, qui agunt. ¹³² At Sententiam animi, ea omnia, quorum ope, qui verba faciunt, Demonſtrant aliquid, vel etiam ſententiam vniverſalem Enunciant. 7. ¹³³ Neceſſe igitur eſt, Omnis Tragœdiæ partes, eſſe Sex, ſecundùm quas cuiuſdammodi eſt, eſſentiamque ſuam habet Tragœdia: Atque hæ ſunt; Fabula, & Mores, & Elocutio, & Sententia, & Apparatus, & Melopœïa. ¹³⁴ Ad Inſtrumenta. n. Qvibus Poëtæ imitantur, pertinent partes duæ; Melopœïa & Dictio: Ad modum, Qvo imitantur, vna; Apparatus: Ad Homines, & Res, Qvas imitantur, tres; Fabula, Mores, & Sententia: ¹³⁵ Et præter has, inuenitur alia nulla. 8. ¹³⁶ Atq; his quidem, velut Formis (vt ità dicam,) vſi ſunt Poëtæ plerique. Etenim & Apparatum habet cuiuſque Drama, & Mores, & Fabulam, & Dictionem, & Melos, & Sententiam, eodem pacto. 9. ¹³⁷ Maximum verò horum eſt, & in conficiendâ Tragœdiâ præcipuum, Rervm Constitvtio. ¹³⁸ Tragœdia. n., Imitatio eſt, non Hominum, ſed Actionum; nimirùm & vitæ alicuius; & fœlicitatis, atque Infœlicitatis. Etenim fœlicitas, in actione conſiſtit; & finis humanæ vitæ, eſt actio quædam, non animi qualitas, ſeu habitus. ¹³⁹ Sunt autem homines, ſecundùm Mores quidem, Cuiuſdammodi ſeu Quales quidam; At ſecundùm Actiones, fœlices, vel contrà. ¹⁴⁰ Itaquè poëtæ, non vt Mores poſteà imitentur, Agunt, i. Drama Componunt: ſed Mores vnâ operâ complectuntur, propter (id quod potiſimim ſpectant,) Actiones. ¹⁴¹ Quare Actiones & Fabula, ſeu Rerum-Structura, ſunt Finis Tragœdiæ: At Finis, eſt omnium (quoniam illuc omnia referuntur) Maximum. 10. ¹⁴² Prætereà, ſine Actione quidem, nullo modo fieri poſſet Tragœdia; At ſine Moribus poterit. ¹⁴³ Nam Recentiorum Tragœdiæ quàm plurimæ, ſine Perſonarum-Moribus ſunt; & omninò Poëtæ pleriq;, cuiuſcunque generis, reperiuntur huiuſcemodi; ¹⁴⁴ veluti etiam ex Pictoribus, Zeuxis, ad Polygnotum ſe habet: Nam Polygnotus, qui imitatur bonos, Deſcriptor-Morum eſt; At Zeuxidis-Pictura, Mores habet nullos. 11. Prætereà, ¹⁴⁵ (ex diuerſis, putà, Tragœdijs) ſi quis deſumpſerit, ſeriatìmquè collocârit Sermones-Moratos, Dictiones, Sententiaſque bellè confectas; nondùm illud effecerit, quod Tragœdiæ eſt Opus: verùm, quæ his partibus impolitiùs vſa ſit; modò Fabulam habeat, Rerumque-Compoſitionem; multò potiùs dicenda erit Tragœdia. 12. ¹⁴⁶ Adhæc, maximæ res, quibus capit, ¹⁴⁷ atque allicit animos Tragœdia, ſunt Fabulæ partes; Peripetiæ, inquam, & Agnitiones. ¹⁴⁸ 13. ¹⁴⁹ Prætereà, id ſigno eſt, quòd, etiam qui aggrediuntur Poëma conſcribere, priùs Dictione & Moribus, cætera adamuſsìm abſolvere valeant; quàm Res-Fabulamq; coagmentare: veluti etiam primi Poëtæ ferè omnes, quùm nondùm perſecta eſſet Poëſis. Prima igitur pars, & velut anima Tragœdiæ, eſt ipſa Fabula. 14. ¹⁵⁰ Proximo autem loco, ſunt Mores: ¹⁵¹ His. n. aſſimile quiddam eſt, etiam in re-Pictoriâ. Siquis namque tabulam, pigmentis licet pulcherrimis, temerè fusìmq́; illeverit; non perindè ſpectantem oblectet, ¹⁵² ac ſi, albo licet colore, imaginem delineârit certam: Pari modo, in Tragœdijs, abſque Conſtitutione-Rerum, minùs valent Mores, quàm Morum-expers Fabula. ¹⁵³ Eſt etiam omnis Imitatio, propriè quidem, ipfius Actionis, & per hanc, eorum eſt maximè, qui Agunt; quibus primitùs hærent Mores. 15. ¹⁵⁴ Tertium verò, eſt Sententia: Id autem eſt, Dicere poſſe ea omnia, quæ Rei, quâ de agitur, inſunt, aptéque conueniunt. ¹⁵⁵ Quod quidem, circa orationes perficere, & Politicæ-Scientiæ Munus eſt, & facultatis Rhetoricæ. Nam vetuſtiſſimi Poëtæ, quos introducebant, Politicè faciebant loqui, i. ex Rationibus rei Proprijs: ¹⁵⁶ Qui verò noſtri ſunt temporis, Rhetoricè; i. ex Communibus. 16. ¹⁵⁷ Sunt autem Mores ¹⁵⁸ quidem, huiuſcemodi quid, quod præelectionem animi, qualis illa ſit, aperiat; idq; in ijs rebus, in quibus, vtrùm is, qui loquitur, eligat quidpiam, aut fugiat, nondùm ſatis liquet; Quo fit, vt Mores non habeant, orationes aliquæ: in quibus ſc: non clàm, quid eligas fugiaſve, inſinues, (quod Moratæ orationis eſt;) ſed palàm illud aperteq́; prodas. ¹⁵⁹ Sententia ¹⁶⁰ verò, eſt in ijs rebus, quibus homines, perſpicuè Demonſtrant quidpiam, aut eſſe, aut non eſſe; vel univerſale aliquid Enunciant. 17. ¹⁶¹ Quartum autem, eſt ipſarum orationum Elocvtio: Elocutionem autem voco, (quemadmodùm priùs dictum eſt, ¹⁶²) eam, quæ per Appellationem idoneam fit, Animi-Interpretationem: Quod quidem vtrobíq;, & in Metricis, & in Orationibus-Solutis, eiſdem inſtructum eſt viribus. 18. ¹⁶³ Reliquas verò quinque partes, Melopœïa, ſeu Modulatio, facilè ſuperat, vt maximum quoddam condimentum in Tragœdijs. 19. ¹⁶⁴ Apparatus autem, eſt quiddam, quod magnam in ſe alliciendorum animorum vim habet, ſed præcæteris maximè eſt artis huius expers; miniméque Poëtices proprius: cùm non Poëtæ paretur ſtudio, ſed adportetur forìs. 20. ¹⁶⁵ Siquidem Tragœdiæ Propria Vis omnis, etiam abſque Certamine & Hiſtrionibus, perfecta ſit. 21. ^l Prætereà verò, in Apparatu concinnando; illius qui Scenæ-Inſtrumenta parat, plus poteſt facultas, quàm ars Poëtarum.

Fabula, Quæ &. Qualis: Cap. IIII.

Fabula, ſeu Rerum Contextus, præcipua & maximè neceſſaria Tragœdiæ pars eſt: quæ, 1°. Qualis debeat eſſe, conſtat ex ejus conditionibus tribus; quarum 1^a, par. 2^a. Altera a par. 5^a. Tertia, a par. 10. Corollarium de Poëtæ Munere, à part. 14. 2°. Comparantur Fabulæ inter ſe, vt Scias, Quæ Deterrimæ ſint, a.par. 25. & Quæ Optimæ, à par. 27.

EXPLICATIS autem his, ¹⁶⁶ dicamus deinceps, Qualem eſſe oporteat Rerum Conſtitutionem, ſeu Fabulam; quandoquidèm hoc, & primum et maximum ¹⁶⁷ eſt in Tragœdiâ; vt in eo ornando, plurimum ſit operæ ponendum. 2. ¹⁶⁸Poſitum autem nobis eſt, ¹⁶⁹ Tragœdiam eſſe Perfectæ atque Totivs Actionis Imitationem, quæ Magnitudinem in ſe habeat aliquam: Eſt n. etiam Totum quidpiã, id, cui nulla Magnitu- do notatu digna; vt, formica, pulex, &c. 3. ¹⁷⁰ Totum autem eſt, cui Principium, Medium, & Finis ſeu vltimum ineſt. ¹⁷¹ Principium verò eſt, quod ipſum quidem, aliud, ex neceſſitate non ſequitur, (quâ Principium eſt:) poſt illud verò, alterum, naturâ comparatum eſt, eſſe aut fieri, Neceſſariò vel in Plurimis: ¹⁷² Finis autem, ſeu ultimum, contrà; quod ipſum poſt aliud, naturâ comparatum eſt eſſe, aut ex neceſſitate, & Semper aut plerumque; poſt hoc autem, aliud eſt nihil: ¹⁷³ Medium verò, quod & ipſum poſt aliud eft, & aliud poſt ipſum Neceſſariò, vel vt Plurimùm. 4. ¹⁷⁴ Oportet igitur benè-Compoſita Fabulas, neque Vndecunquè ſors tulerit, incipere, neque temerè Vbilibet terminare; ſed Formis vti, Principij Medij, Finiſque, iam dictis. ¶ 5. ¹⁷⁵ Prætereà verò, quoniam quod Pulchrum eſt, (& animal ſc: & aliud quiduis, quod ex partibus quibuſdam conſtiterit) non solùm has partes Ordinatas habere oportet, ¹⁷⁶ verùm etiam vt Magnitvdo ipſis adſit, ¹⁷⁷ non Quælibet tamen: (Nam Pulchrum in Magnitudine et Ordine manet:) Quamobrem, ¹⁷⁸ neque omninò Perexiguum Animal, eſſe poterit Pulchrum; (ſiquidem conſpectio eius, quum propè inſenſibili tempore fiat, confunditur; ne partium Reſponſio mutua, diſtinctè appareat;) ¹⁷⁹ Neque omninò Permagnum: Ipſa n. remotarum-partium Conſpectio, (qualis eſſe vnius corporis debet,) haud ſimùl ſit; ſed Vnum ac Totum, quod ex eâ ſpectatione naſci debuit, ſpectantibus elabitur atque euaneſcit: veluti, ſi decem-millium ſtadiorum eſſet Animal. 6. ¹⁸⁰ Proptereà oportet, quemadmodùm in corporibus, ità & in animalibus, ineſſe quidẽ Magnitudinem; Hanc autem eſſe, quæ facilè-conſpici queat, ſi pulchra illa videri debeant; Sic & in Fabulis, quò Pulchræ ſint, habere quidem Longitudinem; hanc autem talem eſſe, quæ Facilè retineri poſſit Memoriâ. 7. ¹⁸¹ Longitudinis autem Finitio, quæ ad Poëtarum atque Actorum Contentiones ¹⁸² refertur, atque ad Spectantium Senſus, nequaquam illa, Artis eſt: Si n. centum Tragœdias in Certaminibus ſimùl agi oporteret, ad clepſydras, i. horologiorum menſuras vtiquè agerentur; vnicuique, temporis portiunculâ datâ; (quemadmodum quondàm nec ſemèl factum eſſe perhibent.) 8. ¹⁸³ Verùm Finitio Rei-Geſtæ, quoad ipſius Naturam, ſemper quidem, quò major eſt, tantiſpèr dùm Tota ſimùl Perſpicua ſit, eò pulchrior eſt, ſecundùm Magnitudinem. 9. ¹⁸⁴ Vt autem ſimplicitèr definiendo dicam; in quantcunque Magnitudine Rebus ſecundùm Veriſimile vel Neceſſarium deinceps enaſcentibus, accidit tandem in Proſperam fortunam ex adversâ, vel ex proſperâ in Adverſam mutari, idoneus is terminus erit Magnitudinis. ¶ 10. ¹⁸⁵ Fabula autem eſt Vna, non, vt quidam putant, ſi circa Vnam Perſonam ſit: Multa. n. & infinita attributa etiam vni rei accidunt; ex quorum aliquibus (accidentalibus ſc:) non conficitur aliquod Vnum; cùm, toto ipſa genere dijuncta ſint: Sic verò, & Actiones Vnius hominis, multæ ſunt, ex quibus nulla Actio ſit Vna. 11. ¹⁸⁶ Quamobrem peccare omnes viſi ſunt Poëtæ illi, quicunque Herculeïda, i. Labores-Herculis, Theſeïda, i. Actiones Theſei, & eiuſmodi Poëmata fecerunt. Falsò. n. putant, quoniam Vnus erat Hercules, conuenire, vt etiam Herculis-Fabula, Vna ſit; quantumvis Actiones ipſius eſſent Plures. 12. ¹⁸⁷ Homerus autem, quemadmodùm & in alijs excellit, ſic etiam, hoc, quod reliquos omnes fefellerat, videtur præclarè vidiſſe; ſive propter artem aliundè acceptam, ſeu propter bonitatem naturæ atque ingenij: ¹⁸⁸ Odyſſeam. n. dum confingeret, non cecinit Omnia, quæcunque ipſi Vlyßi anteactâ ætate acciderunt; (veluti, “Eum, dùm venaretur, ab apro accepiſſe Vulnus in Parnaſſo, & Simulâſſe Inſaniam, in Collectione Exercitus; Ex quibus, quià alterum factum fuit, minimè Neceſſarium aut Veriſimile fuit, alterum ex conſequenti, factum iri:) Sed quæ circa Vnam ſolum Actionem, qualem Odyſſeam dicimus, conſtitêrunt. ¹⁸⁹ Similitèr verò, etiam dùm conficeret Iliadem, i. Actionem adverſus Troiam. 13. ¹⁹⁰ Oportet igitur, vt in alijs Artibus Imitatricibus, (Cithariſticê, Auleticê, &c.) Vna Imitatio, Vnius Rei eſt; putâ Prælij, Naufragij, &c. Sic & in hâc arte, Fabulam (quoniam eſt Actionis Imitatio) & Vnius eſſe, & ¹⁹¹ huius Totius; & ¹⁹² Partes-Rerum ſic Cohærentes conſtitui, vt ſi qua tranſpoſita, vel ablata fuerit, Diuerſum reddatus, & moueatur Totum: Quod n. cùm adeſt, aut non adeſt, nihil, quod perſpicuum ſit, facit, id ne pars quidem eius eſt. ¶ 14. ¹⁹³ Manifeſtum autem eſt, etiam ex ijs quæ dicta ſunt, non eſſe Poëtæ Mvnvs, ea Quæ, Singulatìm Fivnt, dicere; (quippè quorum nihil intermedijs hæret:) ¹⁹⁴ Sed ea memorare, Qualia factum iri contigerint, & Qvæ Possibilia fuerint, ſecundùm Veriſimile, vel Neceſſarium. 15. ¹⁹⁵ Nam Hiſtoricus et Poëta, non eo, quòd hic, Numeris-Adſtricta dicat, ille Soluta, inter ſe differunt: Licebit namque, Herodoti opus in Metra vertere; neque minùs Hiſtoria iam erit cum Metris, quàm priùs fuit ſine illis; ¹⁹⁶Verùm in hoc Diſcrepantia eſt, quòd Hic (Hiſtoricus,) Qvæ Facta ſint, dicit; Ille (Poëta,) Qvalia facta eſſe contigerit. 16. ¹⁹⁷ Quamobrem Poëſis, etiam magis Philoſophica, magiſque ſtudioſa res eſt, quàm Hiſtoria: Nam Poëſis, potiùs, Vniverſalia, Hiſtoria, Singularia magis dicit. Eſt autẽ in hiſce rebus Vniversale, nihil aliud, quàm ¹⁹⁸ Qvali Homini, ¹⁹⁹ Qvalia Omninò, (non, Qvæ Cuiq;) accidant, dicere vel agere ſecundùm Veriſimile, vel Neceſſarium: ²⁰⁰ Id quod apprimè ſpectat Poëſis, dùm Nomina Perſonis imponit: Quippe quibus (cùm vniverſales fictitiæq; ſint) nomen ſuum certaq; natura deſuit. ²⁰¹ Singvlare verò, eſt; veluti, Quid Mali Alcibiades, ingenio illo ſuo acri, Athenienſibus fecerit; aut Quid ab ijſdem paſſus ſit. 17. ²⁰² Ac in Comœdiâ quidem, iam hoc perſpicuum ſemper fuit: ²⁰³ Poſtquàm. n. Fabulam ſic conſtituerint, vt ex Veriſimilibus, omnia videantur ducta; ſic deindè Perſonis iam introductis, Nomina indiſcriminatìm, hæc vel illa imponunt; 18. Non autem, vt Iambici veteres, (qui singulos viritìm proſcidêre) de Rebus Perſoniſq; certis Poëma faciunt. 19. ²⁰⁴ In Tragœdia verò Nominibus ijs, quæ priùs facta atq; vſitata, adhærent. Cuius rei cauſa eſt; quià, ²⁰⁵ quod Fieri-Poteſt, idem Aptum ad-Perſuadendum eſt. ²⁰⁶ Ac quæ quidem Facta non ſunt, nondùm fieri poſſe credimus: ità vt nec ad perſuadendum ſint apta: Quæ verò Facta ſunt, manifeſtum eſt, ea poſſe fieri; Neque n. facta fuiſſent; ſi ex genere eſſent eorum, quæ Impoſſibilia ſunt: ²⁰⁷ Nunc igitur ipſorum euentus, dubitationem de illis tollit omnem. 20. ²⁰⁸ Nec tamen non in Tragœdijs, nonnullis quidem, vnum aut duo adhibentur Nota Nomina; reliqua verò, Excogitata & ficta. 21. ²⁰⁹ In quibuſdam autem, nullum: vt in Agathonis Flore: In hâc. n. & Res-Geſtæ, iuxtaque Perſonarum Nomina, Ficta ſunt, miniméque priùs nota; nihilóque minùs, ſpectantes legenteſq; oblectant omnes. 22. ²¹⁰ Adeò ne id quidem vſquequaquè curandum eſt, vt Fabulis antè Traditis, de quibus Tragœdiæ extant, omninò hæræamus ²¹¹ : Hoc. n. anxiè quærere, ridiculum nimìs: Siquidem etiam Perſonæ ac Nomina, quæ Antiquis pernota fuerint, nunc paucìs vulgo innoteſcant; tametſi oblectent vniuerſos. 23. ²¹² Perſpicuum igitur &x his eſt, Poëtæ agendum eſſe illud, vt tantò potiùs Fabularum, quàm Metrorum, ſit Artifex; quantò magis, ex eo, Quòd imitetur, ſit Poëta: Imitetur autem nihil aliud, quàm Actiones ipſas. 24. ²¹³ Quamvis ergo acciderit, ea quæ Facta ſunt, canere, nihilominùs Poëta eſt: Eorum n. quæ Verè Facta fuerint, nihil prohibet, quò minùs talia ſint nonnulla, qualia veriſimile eſt, vel fieri poteſt, vt Verè ſint Facta; quo nomine, ipſorum ille eſt Poëta. ¶ 25. ²¹⁴ Inter Simplices autem Actiones, ²¹⁵ & Fabulas, (quæ Implexis ſemper Sequiores;) Epiſodicæ, ſunt Deterrimæ. ²¹⁶ Fabulam Epiſodicam dico, in qua Epiſodia (i. ornamẽta aliundè aduecta,) alia poſt alia eſſe, ſeque conſequi, neque Veriſimile, neque Neceſſe eſt; ità vt nexum habeant nullum. 26. ²¹⁷ Ac tales Fabulæ, conficiuntur, 2 Malis quidem Poëtis, ob ipſorum Inſcitiam; ²¹⁸ ab Eruditis & Bonis, interdùm propter Hiſtrionum ſtudia: In illorum. n. gratiam, dùm Certamina quædam conſcribunt, Fabulamque extendunt ſupra id quod ferat; (Epiſodio importuniùs inſerto;) ſæpenumerò diſtorquere coguntur, quod ex ordine eſt. ¶ 27. ²¹⁹ Quoniam verò Imitatio-Tragica, non ſolum eſt Perfectæ Actionis Imitatio, ſed etiam Terribilium-&-Miſerabilium; ²²⁰ Hæc autem præcipuè fiunt talia, cùm Præter-Opinionem; ²²¹ & magis, cùm Alia-ex-alijs facta fuerint, vt ex ſuis Cauſis. 28. Ità. n. plus Admirationis in ſe habebunt, qudm ſi à Caſu, & Fortunâ fierent: ²²² Siquidem & inter ea, quæ Fortunâ fiunt, hæc maximè Admirabilia videntur, quæcunq; tanquàm ex Induſtriâ conſilioque, apparent fuiſſe facta. (veluti, quòd ſtatua Mityïs, virtutis ergò, Argis erecta, Improbum eum, qui cauſa interitûs Mityï fuit, lapſa interfecit; cùm in eius caput, tunc intuentis, incideret. Videntur. n. talia, non Temerè, ſed Confilio Deorum, ac Ratione eſſe facta.) ²²³ Quare neceſſe eſt, tales Fabulas, ex talibus Formidoloſis Miſerandiſque contextas, Pulchriores eſſe.

De Fabularum generibus; Simplici & Perplexâ. Cap. V.

Fabularum (i. Actionum, quæ Fabulis exprimuntur) genera duo: Vna, Simplex; par. 2. Alia, Perplexa, Quæ Peripetiam habet, vel Agnitionem; à part. 3. Ex his, colliguntur Speciales Fabulæ Partes tres: Quarum duæ sunt Implexarum Fabularum propriæ, Agnitio & Peripetia: a par.4^a: 3^a, eſt omnium communis; ſc. Perpeſſio; a part. 13.

²²⁴ Fabularum autem, ²²⁵ aliæ, Simplices apertæque ſunt; aliæ contrà, Implexæ atque impeditæ: Etenim Actiones, (quarum Imitationes ſunt, ipſæ Fabulæ,) ſtatìm ſuâ vi, abſque Poëtæ ſtudio, ſunt tales. ¶ 2. ²²⁶ Appello Simplicem-Actionem, cui quidem, (cùm Continua ²²⁷ (vtì definitum eſt) & Vna ²²⁸ facta ſit;) Tranſitus, ſeu Progreſſus in Bonam ſeu Malam Fortunam fit, ſine admirabili Peripetiâ (i. ſubitâ-Rerum-Mutatione-in-contrarium,) vel Perſonæ-diù-Ignoratæ Agnitione: ¶ 3. ²²⁹ Implexam verò, ex quâ Tranſitus-Rerum in alium ſtatum, cum Agnitione ſit, aut Peripetiâ, aut (quod ſæpè fit) ambabus: ità vt longè aliter deſinant, quàm ab initio iudicâſſes. ¶ 4. ²³⁰ Has autem, (Agnitionem & Peripet. &c.) factas exortaſque eſſe oportet, non Fortuitò, ſed ex ipſa Conſtitutione-Fabulæ, adeò vt ex Antefactis, aut Neceſſario vinculo, aut ſecundùm Veriſimile, accidat, eaſdem fieri: Multum. n. intereſt, vtrum Hæc Propter-Hæc, ²³¹ vt effecta ex cauſis; an Post-Hæc, abſque nexu aliquo, fiant. 5^{a. 232} Eſt autem Peripetia, Admirabilis ac Subita eorum, quæ aguntur, in contrarium Mutatio, ità facta, vt dictum eſt; ²³³ ſc: Antecedentium-Rerum Vt; Atque hoc quidem, vtì dicimus, ²³⁴ ſecundùm Veriſimile, aut Neceſſarium: 6. ²³⁵ velut, ²³⁶ in Oedipode; “cùm veniſſet Nuncius, tanquàm lætitiam allaturus Oedipodi, regem illum à Corinthijs deſignatum; eumque matris inceſtandæ metu (quod ab Oraculo accepiſſet,) liberaturus; ſimulatqùe aperiret, Quiſnam eſſet, et Quo pacto educatus; contrarium eius, quod propoſuerat, effecit. 7. ²³⁷ Et in Lynceo; cùm Lynceus Hypermneſtræ maritus, duceretur, vt moriturus; Danaus ſocer, proſequeretur, vt interfecturus; ex Fabulæ Rebus-Geſtis, huic quidem accidit, repentina-mors; illi, inopinata-ſalus. 8. ²³⁸ Agnitio autem eſt, vt etiam nomen ſignificat, ex Ignorantiâ, in Cognitionem Mutatio, aut ²³⁹ ad Amicitiam contrahendã tendens, aut ad Simultatem inter eos, ²⁴⁰ qui à Poëta, ab initio, ad Proſperam demùm Fortunam, vel Aduerſam determinati ſunt. 9. ²⁴¹ Pulcherrima verò Agnitio eſt, cùm Peripetiæ, Simùl, non Poſt aliquod Spatium fiunt; nempè eo modo, quo illa, in Oedipode: Qui, ſimulatqùe agnoſceret Laïum patrem, vnâ ſe intellexit, eſſe miſerrimum. 10. ²⁴² Ac ſunt quidem etiam aliæ, præter iam explicatam, Agnitiones: ²⁴³ Etenim & Res Inanimatas, atque alia quælibet, vtì dictum eſt ²⁴⁴, Agnitio conſequi ſolet, ²⁴⁵ Et ſi quæ Fecit quis, aut Non-Fecit; ea quoque licet Agnoſcere: ²⁴⁶ Sed, quæ maximè pertineant ad Fabulam atque Actionem, eſt ea Perſonarum Agnitio, quæ dicta eſt. ^{247 248} Talis namque Agnitio ac Peripetia, & Miſericordiam excitabit & Metum: Qualium Actionum (quæ Metu ſc: & Miſeratione dignæ,) Tragœdia eſſe Imitatio, ſuppoſita fuit ²⁴⁹. ²⁵⁰ Prætereà verò, eiuſmodi Perſonis, quæ Agnitioni huic idoneæ ſunt, id accidit, vt Aduersâ Fortunâ vtantur, & Proſperâ; cùm id in alijs vſu non veniat. 11. ²⁵¹ Quandoquidèm igitur Agnitio, (vt nomen indicat,) quorundam eſt Agnitio; Agnitionum aliæ quidem, erunt Altervtrîus Perſonæ ad Alterum ſolùm agnoſcendum; cùm, Alter ille, Quis ſit; anteà perſpicuum notumque fuerit: 12. ²⁵² Aliquandò verò Ambos oportet, ſe Invicèm Agnoſcere: velut Iphigenia, quæ Dianæ Sacerdos iam erat, ab Oreſte fratre agnita eſt ex Miſſione Epiſtolæ, quam dabat illi ferendam in Græciam: Illi autem, versùs Iphigeniam, aliâ opus fuit Agnitione; Argumentis ſc: à Poëta Fictis. ¶ 13. ²⁵³ Duæ igitur Fabulæ partes, circa hæc, quæ geruntur, ſunt; Peripetia, & Agnitio: ²⁵⁴ Tertia verò, eſt Perpessio: ²⁵⁵ Atq; ex his quidem, Peripetia & Agnitio, expoſitæ ſunt: 14. ²⁵⁶ Perpessio verò, eſt Actio quædam, vim habens Interimendi, aut graues Dolores afferendi: velutì, quæ in Aperto, & Manifeſtè fiunt; & Mortes ſc: allatæ quibuſdam, & Cruciatus acerrimi, & Vulnera impoſita, & quæcunque id genus.

De Partibus Tragœdiæ Integralibus, ſeu Quantis. Cap. VI.

Tragœdiæ partes, quoad eius Quantitatem ſpectatæ, 2^ces: aliæ, ſunt omnium Tragœdiarum Communes: Aliæ, quarundam duntaxat Propriæ: De Communibus, a par. 4. De Proprijs, p. 9.

Partes ²⁵⁷ autem Tragœdiæ, quibus, tanquàm Formis-Eſſentialibus, vtendum eſt, priùs diximus: At ſecundùm Quantitatem, & in quas ipſa diuiditur, Loco Separatas, hæ ſunt: ²⁵⁸ Prologus, Epiſodium, Exodus, Choricum, i. Locutio, vel Cantus Chori vniuerſi. 2. Et huius Chorici, vna quidem pars, Mobilis, dicitur Parodus; altera verò, Stabilis, Staſimon. Atque hæ quidem, communes ſunt Tragœdiarum omnium: 3. ²⁵⁹ Propriæ verò quarundam, ſunt Hiſtrionum è Scenâ lugentium, & Chori, iuxta ſcenam fedentis, Commi

Quarum quidem partium luculentiſſima ſuppetunt exempla, ex Oedipode-Tyranno Sophoclis: Quam cæteris Tragœdijs vnam præpoſuiſſe videtur Ariſtoteles.

¶ ²⁶⁰ 4 Ac ²⁶¹ Prologvs, eſt pars integra Tragœdiæ, collocata ante Parodum, i. primum ingreſſum Chori.

In Prologo, Creon (ad aperiendam fabulam) ſciſcitatur de cæde Laii: Quæ, quià peſtilentiæ cauſa Thebis eſſet, ex oraculi monitu, expianda fuit.

Κρε : “ἦν ἡμίν, ὦναξ, Λάιός ποθ'ἡγεμών.

Finito autem Prologo, ſuccedit Parodus; de quo infrà, p. 7.

5. ²⁶² Episodivm, eſt pars integra Tragœdiæ, interiecta inter plenos Choricos cantus; qui ſc: ab vniuerſo fiebant Choro.

Incipit hæc pars, ab eo Parodi loco, vbi Tirefiam vatem, (cuius Perſona, adſcititia eſt,) alloquitur Oedipus:

Οῖδ. “Ὦ πάντα νομῶν τιρεσια. verſ. 303.

Et protenditur vſque ad illud cantantis chori,

χορ. “Ὦ γενεαὶ βροτῶν verſ. 1190.

Vt Omne illud, quicquid 2^bus iſtis, quaſi extremis; interiacet, exceptis cantibus Chori, pro Epiſodio habeatur.

6. ²⁶³ Exodvs, eſt pars integra Tragœdiæ, poſt quam non eſt Chori cantus;

Incipit autem, vbi Nuntius, ſic:

᾽Αγγ “Ὦ γῆς μέγιστα τῆς δι’ἀφ’ τιμώμενοι. ver. 1227.

Definitque vnâ cum Tragœdia.

7. ²⁶⁴ Chorici autem, Parodvs quidem, eſt prima dictio Chori totius.

Initium Parodi eſt vbi Chorus, qui conflat ex ſenioribus, affatur Oedipodem:

χορ. “Ὥσπερ μ’ἀραῖον ἔλαβες verſ. 280.

Mox cantum celebrat trochaïcum, ex Anapœſto & Trochæo, qui Saltationum erant Numeri:

χορ. “τίς ὅντιν’ ἀθεσπιέπεια; verſ. 467.

8^a. ²⁶⁵ Stasimon verò, eſt Cantus, totius Chori, (quem eodem loco ſtantes canebant,) fine Anapœſto & Trochæo.

Cui parti initium facit ille cantus:

χορ. “Ὦ γενεαὶ βροτῶν verſ. 1190.

¶9. ²⁶⁶ At Commvs, eſt communis lamentatio Chori-iuxtà-aßidentis, & Voces-Hiſtrionum, quæ prodeunt è ſcena.

Sic plangit Chorus extra ſcenam, in Exodo:

χορ. “Ὦ δεινὸν ἰδεῖν πάθος ἀνθρώποις ver. 1300.

cui Oedipus, miſerabili eiulatu reſpondet in ſcena.

Οιδ. “῏Αι, ἆι, ἆι, ἆι. verſ. 1313.

Ac Partes Tragœdiæ (inquam) quibus, vt Formis, vtendum eſt, priùs ſunt expoſitæ ²⁶⁷; Quæ verò penes Quantitatem ſumuntur, & in quas ipſa diuiditur, Separatas, hæ ſunt.

De Scopis in Fabulâ texendâ obſervandis: Déque Opere-Tragœdiæ. Cap. VII.

Poëta, quò Tragædiam pulcherrimam det, meditanti, curandum id, vt quaſdam, quaſi Metas, quibus progrediendum, obſervet. Ità n. præclarum Tragœdia-Opvs, quod quæritur, ad vmbilicum rectè perducet. Metæ, quas attingas declineſve, ſpectantur in eo, ſi Perſonas eliges, Caſuſq; peridoneos Fabulæ. Opvs-Tragœdiæ, eſt, vt Caſus illos, (quanto poteſi, ſtudio) Terribiles efficias, ac Miſerandos. Primum ergo de Perſonarum Caſibus ac Fortunis; a part. 2^a. vndè Præceptum, de Optima Structurâ Fabulæ: à part. 7. et Theorema, de Argumento Optatiſſimæ-Tragœdiæ, à port. 11. Deindè, Terribile & Miſerabile, docet, 1^o, Non ex Apparatu Scenico, ſed ex ipsà Fabulæ Structurâ perfici: à part. 15.2^o, In Rebus-Fabulæ-Geſtis, artificiosè inſeri, atque intexi oportere; a part. 19.

²⁶⁸Qvæ verò oportet, vt Scopos, ſpectare; & Quæ oportet, vt Scopulos, cavere, dùm conſtituimus Fabulas; & ²⁶⁹ Vndè perficietur Tragœdiæ-Opus, (in re Miſerabili & Terribili-Fingendâ poſitum,) Sequitur, vt dicamus, poſt illa, quæ adhuc dicta ſunt. ¶ 2. ²⁷⁰ Quoniam igitur ²⁷¹ Conſtitutionem Pulcherrimæ Tragœdiæ oportet eſſec, non Simplicem, ſed Implexam; ²⁷² eamque, Terribilium & Miſerabilium Imitationem: (Hoc enim, proprium huiuſmodi eſt Imitationis, minimequè cum cæteris Poëſeωn generibus commune:) ²⁷³ Primùm quidem, perſpicuum eſt, in scena, Neque egregiè Probos-viros, & pietate infigni præstantes, Mutatos, lapſoſque apparere oportere, ex Fortuna-valdè-Proſperâ, in Res-Maximè-Adverſas: ²⁷⁴ Id. n. non tàm Terribile eſt aut Miſerabile, (quod Tragœdia spectat,) quàm Conſceleratum ac impium. 3. ²⁷⁵ Neque Improbos, ex graui Infortunio, in Proſperam-Fortunam provectos: (Id. n. maximè omnium à Tragœdiæ ſtudio alienum eſt; quià nihil habet eorum, quæ Optimæ-Conſtitutioni ineſſe oportet: Neque enim, quod Humanitatis-Senſu-Tangat, ibì ineſt, cùm improbi præter modum ornentur; Neque Miſerabile aut Terribile:) 4. ²⁷⁶ Neque rursùs valdè-Pravum, ex Proſperâ Fortunâ in Adverſam incidere: Nam quod Humanitatis-Senſu-Tangat, id quidem forsàn tali Conſtitutioni inerit; ſed neque Miſeratio ineſt, nec Metus; Illa. n. eſt erga eum, qui Indignè ²⁷⁷ & contra fas, Adversâ-Fortunâ vtatur; Hic verò, circa Perſonam, ipſis ſpectatoribus conditione-Similem ²⁷⁸. Erga eum, inquam, qui Indignè Affligitur, Miſeratio; circa Similem verò, Metus. Quare quià Pravi-homines, omni ſupplicio digni viuũt, probiſque prorsùs abſimiles: Nec Miſerabile, nec Terribile erit id, quod ijſdẽ accidit. 5. ²⁷⁹ Reliquis igitur, qui maximè idoneus habẽdus, eſt inter-hos-Interiectvs. Eſt autẽ talis, ²⁸⁰ qui neque Virtute inſigni eminet, & iuſtitiâ; ſiquidèm facinus admiſit vltione dignum: ²⁸¹ Neque propter animi Vitium, & pravitatem, mutatur, caditque in Adverſam-Fortunam: Sed propter Erratum aliquod humanum; & proindè Pravus prorsùs dici nequit. 6. ²⁸² Neque eſt Vnus è Populo, ſed ex eorum numero, qui apud vulgus, in Magnâ-Exiſtimatione, & fortunati habentur: quò maior appareat Mutatio: veluti, Oedipus, & Thyeſtes, & qui ex talibus familijs, potentiâ opibusque fuêre illuſtres viri. ¶ 7. ²⁸³ Neceſſe ergo eſt, egregiè ſe habentem Fabulam, ²⁸⁴ eſſe magis Exitu-Simplicem, quæ ſc: Vnum vnius Perſonæ Caſum exprimat, quàm (ſicut quidam aiunt,) Duplicem, quæ Duarum Duos. 8. ²⁸⁵ Nec Mutari in Proſperam-Fortunam ex Adverſâ, ſed contrà, ex Proſpera in Adverſam: 9. ²⁸⁶ Non propter Improbitatem, ſed propter Errorem Magnum: ²⁸⁷ Eumq;, aut talis Perſonæ-Illuſtris, qualem dixi; id eſt, inter Bonos Pravoſque Mediæ; aut, ſi recedat à medio, Melioris viri potiùs, quàm Pejoris. 10. ²⁸⁸ Signo autem eſt, etiam id, quod Poëtis vſu venit: Nam ab initio quidem illi, Quaſcunque Fabulas nacti eſſent, in numerum Tragœdiarum referebant; Nunc verò, (vſu rectiùs docente) circa Paucas Domos Pulcherrimæ componuntur Tragœdiæ: ²⁸⁹ velut, circa Alcmœonem, ²⁹⁰ Tragœdia Theodecti; & Oedipodem, Sophoclis; & Oreſtem, Euripidis; & Meleagrum, Antiphontis; & Thyeſtem, Carcini; & Telephum, Agathonis; & quibuſcunque alijs accidit, aut Gravia et Atrocia, ab alijs Pati, aut in ſeipſos, crudelitèr, vel in alios, ex Perturbatione vebementi, aut per Inſcitiam Facere. ¶. 11. ²⁹¹ Atque ex hâc quidem Conſtitutione, quoad Artis-Normam, Pulcherrima ²⁹² & perfectißima eſt Tragœdia: ²⁹³ Quamobrem etiam qui inſimulant Euripidem, eâdem ratione peccant ipſi: Quòd hoc in pleriſque faciat Tragœdijs ſuis; (caſum, vnius ſc: perſonæ, ſeu familiæ; non Duarum:) Quòdque multæ ipſius Tragœdiæ, in Adverſas-res definant; non in Lætas: ²⁹⁴ Illud enim, Rectum atq; ex arte eſt, vtì diximus. ²⁹⁵ Cui rei id ſigno vel maximè eſt, quòd in Scenis & Certaminibus, tales Tragœdiæ, (in quibui Tranfitus illiuſmodi ſit) vel maximè apparent Tragicæ; modò aliàs optatum exitum nacta fuerint. ²⁹⁶ Et ſanè Euripides, tametſi alioquì, Partes Fabulæ, Reſque ipſas Geſtas, parùm rectè; aptâque Oeconomiâ diſponat ²⁹⁷, hâc tamen in parte, (quùm Vnius Perſonæ, ſeu familiæ Rebus, finem-Lugubrem imponat,) inter Poëtas reliquos, maximè apparet Tragicus. 12. ²⁹⁸ Secunda verò Conſtitutio, quæ à quibuſdam Prima dicitur, eſt quæ & Duplicem habet Conſtitutionem, i. Diuerſorum hominum Actiones Duas; (ſicut Homeri Odyſsëa;) ²⁹⁹ & deſinit ex Fortunarum-Contrarietate; quâ Perſonæ-Meliores ſint Proſperitate; & Pejores, Infortunio affectæ. 13. ³⁰⁰ Videtur autem inſcitioribus Tragicis eſſe Prima, propter Theatrorum ſeu Spectantium imbecillitatem; quos huiuſmodi Conſtitutio capit maximè: Nam Poëtæ deteriores, Spectatoribus ſe accommodant, ad vota delectationemque eorum Poëmata conſcribentes: 14. ³⁰¹ Hæc autem, quæ capitur è Fabulæ parte Fœlici, non ea eſt, quæ à Tragœdia expectatur, Voluptas, ³⁰² ſed potiùs Comœdiæ propria: Ibì enim (in Comœdia,) ſiqui Inimiciſſimi fuerint in Fabula; velut ipſe Oreſtes, atque Ægiſthus; Amici tandem facti, è Scenâ exeunt, neque ab alio quiſquam confoſſus occumbit.

Tabula ſequentium:

Opus Tragœdiæ alitèr poſuêre alij:

Pleriſq; eſt, τὸ φοβερὸν καὶ ἐλεεινὸν imitatione expreſſum: idq; 2b. modis Par. 15.

1 Per Apparatum Luctuoſum hiſtrionis, & ſcenæ; &c

2 Per Conſtitutionem-Rerum, ſeu Fabulam.

Ineptioribus Poëtis, eſt τὸ τερατῶδες; idque Apparatu Monſtroſo oſttenſtum. Par. 18.

¶15. ³⁰³ Ac Terribile quidem et Miserabile, ³⁰⁴ ex Aſpectu ſeu Apparatu fieri licet; cùm neces, vulnera, tormenta, promantur in Scenam, &c. Licet verò, etiam ³⁰⁵ ex ipſâ Rerum-Conſtitutione, citra Adſpectum, & ſolummodò pronunciatâ: 16. ³⁰⁶ Id quod prius eſt, & Poëtæ melioris ³⁰⁷ : Oportet enim, (etiam ſublato Spectaculo,) Fabulam ſic Conſtitutam eſſe, vt qui tantùm audit res, quæ aguntur, & hæreat & Miſereatur, ex ijs Caſibus, qui illîc accidunt: In quas vtiquè Perturbationes penè neceſſariò cadet, quicunque Oedipodis-Tyranni Fabulam audiat. 17. ³⁰⁸ Hoc autem Terrificum & Miſerabile, per Aſpectûs ſeu Apparatûs interventum velle efficere; & ³⁰⁹ artificij magis expers eſt ³¹⁰, & ³¹¹ Choragi ſumptus magnos, ac præparationes requirit ³¹². 18. ³¹³ Qui verò, per Apparatum, non Terribile nobis, ſed Monſtroſum tantùm ſpectaculo exhibent; velut, Hydras, Polyphemos, &c; nihil commune habent cum Tragœdiâ; tametſi hæc, ſuo more Delectent. ³¹⁴ Neque n. omnem à Tragœdia oportet Voluptatem quæri, ſed propriam & ſuam. ¶ 19. ³¹⁵ Quoniam verò ³¹⁶ Poëta, eam quæ ex Miſeratione Metuque oritur, conficere Imitando Voluptatem debet; manifeſtum eſt, hoc imitandi-Opus, Fabulæ ſeu Rebus-Geſtis imprimendum eſſe; quò Terribiles ipſæ videantur, & Miſerabiles. 20. ³¹⁷ Ex ijs igitur, quæ accidunt, Qualia tolerantibus Gravia ³¹⁸, quæ hominibus Timorem; & Qualia Lugenda, quæ Miſerationem movent; iam ſumere aggrediamur. Neceſſe autem eſt, huiuſmodi facta, aut ³¹⁹ Amicorum eſſe hominum inter ſeſe, aut Inimicorum, aut Neutrorum, i. inter hos Mediorum. ³²⁰ Si igitur Inimicus, Inimicum occiderit, vel alio graui mala affecerit, nihil Miſerabile (neque dùm hoc facit, neque dùm mox-facturus eſt) oſtendit: præterquàm in ipſâ Perpeſſione; quæ poſtquàm peracta ſit, atrox eſſe deſinit: ³²¹ Neque ſi ſe Neutro modo habentes, occiderent &c. 21. ³²² Quandò autem in Amicitiis, & conſanguinitatibus inſerantur huiuſmodi Perpeſſiones, & iniuriæ atroces; velut, ſi Frater, Fratrem; vt Eteocles, Polynicen; aut Filius, Patrem; vt Oedipus, Laïum: aut Mater, Filium; vt Merope Creſphontem: aut Filius, Matrem; vt Oreſtes, Clytemneſtram; per ignorantiam occiderit, vel paulò pòſt occiſurus fuerit, vel tale quid aliud fecerit, quod pietatem violet; hæc ſedulo, è Veteri Memoriâ quærere, & capeſſere oportebit. 22. ³²³ Ac Receptas quidem Fabulas Diſſolvere ³²⁴, i. præcipuum earum Eventum (quo perpeßiones tales continentur,) Mutare, non licet: (Dico autem, veluti, “Clytemneſtram Occiſam ab Oreſte, & Eriphilen ab Alcmæone;) ³²⁵ Sed ipſum Poëtam, vel Novas, his Similes, de ſuo Invenire; vel ³²⁶ Traditis illis Pulchrè vti, atque emendare oportet. 23. ³²⁷ Quid autem vocemus Pvlchrè, apertiùs exponamus. ³²⁸ Licet n. ſic Actionem fieri, vtì antiqui, (quibus impolita res;) faciebant: vt ſcelus ſc: Patrent homines Scientes, & cognoſcentes, quid agant: Quemadmodum etiam Euripides, occidentem liberos Medeam ³²⁹ facit, quam tamen nihil tale molientem induxiſſet Carcinus: 24. ³³⁰ Licet verò, etiam vt Agant quidem, verùm Ignorantes, rem Agant atrocem: poſtea verò eorum, in quos patratum eſt ſcelus, Amicitiam & propinquitatem Agnoſcant; vt fecit Sophoclis Oedipus, qui patrem Laium interémit. ³³¹ Atque hoc quidem, Extra ipſum Drama: Siquidem in eo, non Patratur facinus, ſed vt ante illum diem, geſtum Commemoratur: ³³² In ipſâ verò Tragœdiâ, dùm Actio repræſentatur, atrocem rem Agunt: velutì, Alcmæon Poëtæ Aſtydamantis: ³³³ vel Telegonus, in Vlyſſe-Vulnerato. 25. ³³⁴ Quinetiam præter hæc, tertium datur: cùm quis ſævum aliquod facinus per Ignorantiam facturus erat; & priuſquàm faceret, Agnovit. ³³⁵ Quibus inſupèr adiungi poſſet modus quartus, cùm Sciens facturus, non fecit. 26. ³³⁶ Et præter iſthæc quatuor; aliter fieri non licet: Aut n. Facere neceſſe eſt, aut Non Facere; & Scientes, aut Neſcientes.

27. ³³⁷ Ex his autem, peſſimè contextum eſt illud, cùm quis perſonam Sciens, Facturus iam erat, nec tamen Fecit: ³³⁸ Etenim et Conſceleratum-quid habet, (propter voluntatem; quià per ipſum non ſtetit; quìn expleret:) ³³⁹ & minimè Tragicum; vtpotè, quià Perpeſſione careat; Morte, Vulnere, &c. Quamobrem, licet à Priſcis frequentata ſit, hæc coagmentandi ratio; Poëtarum tamen Recentium nemo, ſimilitèr facit, niſi admodùm rarò; velut, in Antigonâ Sophoclis, Creontem patrem Æmon Sciens, perimere conatus eſt, nec perſecit tamen. 28. ³⁴⁰ Nam proximum eſt, cùm quis Sciens nefariè Facturus fuit, Effeciſſe: 29. ³⁴¹ Melius autem eſt, eum Ignarum quidem, rem Feciſſe; cùm verò fecerit, Amicitiam vel conſanguinitatem Agnoviſſe: Quippe ei facinori Sceleratum non adeſt: quià, Perſonam sibi conjunctam eſſe Ignorans, fecit: ³⁴² & Perſonarum Agnitio, Stuporem ſpectantibus inducit. 30. ³⁴³ Optimum verò eſt, poſtremum. Dico autem, velut, in Creſphonte Euripidis, Merope interfectura quidem filium erat, vt hoſtem; verùm non interfecit; cùm filium ſuum eſſe, agnoviſſet; Et in Eiuſdem Iphigeniâ-in-Tauris: Soror, Oreſtem immolatura, Agnovit eſſe fratrem: Et in eiuſdem Helle, Filius Phrixus, cùm matrem in manus hoſtium dediturus eſſet, agnovit. Similique modo, in Similibus familiarum illuſtrium Perpeßionibus. 31. ³⁴⁴ Ob hanc enim cauſam, Tragœdiæ, (quod pridèm dictum eſt ³⁴⁵) Non circa Multas conflantur Familias: Huiuſmodî n. Conſtitutiones in Fabulis dùm quærerent Poëtæ veteres; nõ Arte & doctrinâ (cuius expertes erant,) ſed Fortè fortunâ ipſas invenerunt. Itaquè conferre ſe coguntur ad huiuſmodi Domos, quibuſcunque tales acciderint Perpeſſiones. ³⁴⁶ Ac de Rerum-Conſtitutione in Tragœdiâ, Quales, ³⁴⁷ Quaſq; Fabulas eſſe oporteat, &c. ſatis dictum eſt.

De Moribus Personæ-Tragicæ conformandis. Cap. VIII.

De Moribus, quibus, præditæ finguntur Perſonæ (provt, in vita colendâ, hij, ad hanc rem proclives eſſe ſolent; illi, ad aliam:) primùm notat, Quæ, Poëtis Cuſtodienda sint, in Moribus bonis, a par. 1^a; & Quæ Fugienda in contrarijs, à par. 7. Deindè Methodum, & Regulas quaſdam proponit de Moribus aptè politeq́; exprimendis, à par. 10.

Cæterùm, de Indole, ac Moribus eorum, ³⁴⁸ qui introducuntur, quatuor ſunt, quæ ſpectare oportet. 2. ³⁴⁹ Vnum quidem, & primum; vt Boni commodiq; ſint. ³⁵⁰ Exhibet autem Perſona, Mores; cuius, vt dixi ³⁵¹, oratio vel actio, manifeſtum reddat confilium feu præelectionem quandam: Pravos quidem, ſi pravam; Bonos, ſi bonam. 3. ³⁵² Sunt autem iſti, (Boni & Pravi,) in quoque genere; ³⁵³ (Fortunâ, & Sexu.) Nam & Vir, & (quanquam rariùs) Mulier, eſt in ſuo genere, bona; & Servus, in ſuo. Tametſi ex his, fortaſsè Illa, naturâ eſt peius quid Viro; Hic autem (Servus,) omninò & vndiquè malus; verùm ex malis, minimum, pro bono habendum. 4. ³⁵⁴ Secundum eſt, vt perſonis Congrventes ſint; in quo multis poteſt modis peccari: Fortem. n. eſſe in rebus gerendis, vel Terribilem & Gravem, Viriles quidem ſunt laudatique mores: Mulieri ſi affingas, nihil minus congruet, nihil ſequiùs. 5. ³⁵⁵ Tertium verò, vt præſenti ſint ſæculo Per quàm Similes ³⁵⁶; Hoc. n. aliud quiddam eſt ab eo, quod antè dixi ³⁵⁷: “[Bonos feciſſe vel Congruentes Mores.] 6.⁴ Quartum autem, vt Æquabiles; tenore eodem ſervato, ne diſſentiant ſibijpſis: ³⁵⁸ Quamvis. n. Perſona, Inæquabilis ſit, quæ præbet imitationem ſui, taleſque Mores ſpectanti ſubjiciat, modò vt harum sit partium, modò illarum; Tamen in omni ſuo facto, Æquabilitèr Inæquabilem decet eſſe, quô perpetuò fibi conſtet. ¶ 7. ³⁵⁹ Improbitatis autem Morum, (quæ minimè Neceſſaria eſt, neque ſatis iuſtam ob cauſam intro-ducta,) exemplum habes, in Oreſte Euripidis: vbi Menelaus, inſignitèr Nequam fit; quùm ſine tantâ clari viri maculâ, ad Exitum Res commodè perduci poſſet. 8. ³⁶⁰ Eorum verò, qui Minimè Deceant, nec Perſonæ tantiſpèr congruunt, eſt & Muliebris-Ejulatio Vlyſſis, aliôqui viri-fortis, in Scyllâ: ³⁶¹ Et Subtilis atque accuruta puellæ-Melanippes Dictio, ex opinione Anaxagoræ. 9. ³⁶² At Inæquabilium exemplum, eſt Iphigenia in Aulide: Dùm. n. primùm timidè, vt virgo, pro ſe Supplicat, nulla-tenùs ei, quæ mox apparet, conſimilis eſt; vbi, magnâ-Naturæ-Mutatione, Morti ſe lubens Offert, pro ſalute Græcorum. ¶ 10. ³⁶³ Opus verò eſt, etiã in Moribus, ſicut, & in Rerum Conſtitutione ³⁶⁴, ſemper quærere, quod Seriatìm Cohæreat, vt Neceſſarium ſcil. aut veriſimile: ità, vt, & Perſonam, tali-indole-præditam, talia ³⁶⁵ Dicere vel Agere, Veriſimile, aut Neceſſe ſit. ³⁶⁶ Et in omnibus (tàm Moribus, quàm quæ exindè elucent, Dictis, &c:) Hoc-Post-Hoc fieri, Neceſſarium quoquè sìt, aut Veriſimile. 11. ³⁶⁷ Hinc igitur manifeſtum eſt, & Solutiones-Fabularum (quæ Nodum expediant) ex ipſâ oportere Fabulâ evenire, ſeminibus rei priùs iactis; non autem aliundè à Machina: ³⁶⁸ Sicut in Euripidis Medeâ; quæ, cùm è Corintho elabi non poſſet, Solaris-Vehiculi auxilio, Mariti ſuperfugit vim: & ³⁶⁹ in Tragœdiâ Iliade, finguntur illa, circa Renavigationem-à-Troiâ; 12. ³⁷⁰ Sed Machinâ vtendum eſt, ad ea quæ Extra Drama, (i. Actionem Illius Diei) manent; quæcunque ſc: ³⁷¹ vel anteà erant Facta, vt nemo illa poſſet aſſequi; ³⁷² aut poſteà Futura ſunt; ſiquæ Prædictione egeant, ac Nunciatione divinâ. Nam Omnia-Videre, tàm Sequentia, quàm Antegreſſa, ex omnium conſenſu, tribuimus Dijs; qui quæ libuerit, mortalibus patefaciunt. 13. ³⁷³ In ipſis autem Fabulæ Rebus, nihil Abſque Ratione ³⁷⁴, aut ſupra fidem ineſſe volumus. ³⁷⁵ Sin minùs, eâ in parte ponatur, quæ Extra Tragœdiam eſt; Velut, illud in Oedipode Sophoclis; vbì fingitur Tyrannus, modum, quo perijſſet Laïus, neſciviſſe. 14. ³⁷⁶ Quoniam autem Tragœdia, Meliorum Imitatio eſt: (vt Comœdia, Sequiorum:) ³⁷⁷ Fictores-imaginum Bonos imitari debemus; qui, cùm ſingulis ſuam propriamque dent formam, faciendo ſimiles; quantum res patitur, Pulchriores Fingunt: Ita & Poëta, dùm imitatur iracundos, Socordes, alijsque id genus Moribus imbutos; ſummum potiùs Probitatis-Exemplar faciet, quàm Aſperitatis-Morũ: velut, Achillẽ, non Iracundũ &c. Sed Magnanimitatis Exẽplar quoddam finxêre, Agatho, & Homerus. 15. ³⁷⁸ Ergo hæc vt in Rebus, ità in Moribus obervanda ſunt; & adhæc, Doctrinæ illæ, quæ Senſus attingunt oculorum auriumque; quos Poëtico ſtudio Comitari neceſſe eſt: vt, ne quid ſpectandum, audiendumve præbeatur, quod non reſponderit Sententijs. Etenim ſecundùm ipſas, niſi acritèr animadverſæ fu-erint, ſæpe numerò peccare ſolent, exiſtimationiſque iacturam facere. Dictum autem eſt ſatis de ipſis, in editis earundem libris.

De Agnitionum Speciebus. Cap. IX.

Agnitio, (quæ Perplexæ Fabulæ pars fuit;) Generali ratione fuperiùs definita eſt, cap. 5. Differentias eius complures, quià nec brevitèr ibidèm, nec alibì importune potuit interponere, (ne coufusiorem redderet Methodum;) hîc tandèm ſeorſim explicare maluit. Cùm igitur multũ illæ honoris Poëmati adiungant; præſertìm ea, quæ maximè ingenioſa Agnitio eſt, artiſque plena; Idcircò, expoſitis Differentijs singulis, à par. 1^a; Quæ omnium potiſsima; Quæque huic ſuccedanea fit; habes à part. 14: vt poſthabitis cæteris, cùm id facere poſſis, eam potiſſimùm conſectêre, quam voles.

Perſonæ verò, quæ diù fefellit, Agnitio, quid ſit, dictum eſt priùs. ³⁷⁹ Species, autem Agnitionis, hæ ſunt: ³⁸⁰ Prima quidem, (quæ minimè artificioſa eſt; & quâ plerique, præ ſubtilioris viæ penuriâ, vtuntur) eſt illa, quæ per Signa fit: 2. ³⁸¹ Quorum alia, ſunt Innata; veluti, Lancea, quam Thebis, Terrigenarum familia, in cute geſtat, tanquàm Indicium Originis ſuæ: Aut Stellulæ à primo ortu impreſſæ; quales in Fabulâ Thyeſte, fingit Carcinus: ³⁸² Alia, Adventitia, atque Aſſumpta: & ex his, ³⁸³ quædam, In Corpore ſita; velutì cicatrices, ex ictu: ³⁸⁴ Quædam, Extra; vt torques in collo: Et, velut, in Tragœdia Tyrone, per Cunabulum, in quo infans cubuit. 3. ³⁸⁵ Licet autem, his omnibus, aliàs Meliùs vti, aliàs Deteriùs; veluti, Vlyſſes ab apro in crure vulneratus; per cicatricem, alitèr agnitus eſt ab Euryclëâ-nutrice, quæ Caſu eum reperit; ³⁸⁶ alitèr à ſubulcis; quibus credere nolentibus Ipſe Aperuit ſe. 4. ³⁸⁷ Nam illæ quæ Fidei adhibentur Faciendæ causà, Artificij Expertes ſunt nimis: vt, quæ ab Vlyſſe, Subulcis; & cæteræ id genus vniverſæ. 5.^{a 388} Quæ verò ex Peripetiâ, non meditatò adducuntur, (vt quæ ab Euryclëâ in Niptris) Meli-ores. 6. ³⁸⁹ Secundo loco ſunt illæ, quæ ipſius Poëtæ ſtudio Factæ. Ideoquè non penitus artificij expertes: ³⁹⁰ velut, Oreſtes, in Iphigenia, ſororem agnovit ex Commento Poëtæ, & mox agnitus eſt ab ipſa, Deteriore viâ: Hæc quidem, per Epiſtolam, quam dederat illi portandam in Græciam: 7. ³⁹¹ llle, per Signorum Concurſum, Poëtæ arbitratu Fictum. Itaquè Oreſtes, ſorori ſuæ, quæ Iubet Poëta, dicit; non quæ Textus-Rerum cogit, & Fabula: 8. ³⁹² Quamobrem, ne valdè probetur hæc Ratio, ab eo, (quod dixi ³⁹³) Peccato non longè abeſt: Ex ijs enim, quibus ſe indicavit Oreſtes, quædam licebat ponere ante oculos, ſororique memoriam refricare. 9. ³⁹⁴ Et in Sophoclis Tereo; Radij-Textorij Vox in telâ depicta, Philomelæ-elinguis calamitatem enarrat. 10. ³⁹⁵ Tertia Agnitio, eſt quæ per Memoriam fit; cùm, qui Agnoſci debet, rem aliquam nunc Spectando, aliud quid Priùs Senſerit, i. in Memoriam revocet: ³⁹⁶ vt, quæ in Cyprijs, Tragœdiâ Dicæogenis: Dùm enim picturam videret, in fletum prorûpit. 11. ³⁹⁷ Et, quæ in Alcinoi Apologo per Auditum fit: cùm. n. Citharœdus, Troianum bellum caneret, Vlyſſes id Audiens, ſuarumque rerum recordatus, Lacrymavit; vndè Agnitus eſt ab Alcinoo. 12. ³⁹⁸ Quarta eſt, quæ ex SYLLOGISMO exiſtit: velut, ³⁹⁹ in Choëphoris Æſchyli; Electra, cùm fratris-Oreſtis cæſariem, ſui simile, inueniſſet, argumentata eſt; “Quòd ſui Similis, quidam venit: Atqui ſimilis nemo, quàm Oreſtes: Ergo: Iſte venit. ⁴⁰⁰ Et illa Polyïdæ Sophiſtæ, de Iphigeniâ Dianæ iam Sacerdote; cui frater, ex Syllogiſmo agnitus fuit: Veriſimile namque erat, Oreſtem, cùm ad aram duceretur, ratiocinatũ eſſe: “In illis terris, & ſororem immolatam fuiſſe, & Ipſi quoque, vt immoletur, accidere. ⁴⁰¹ Et in Tydeo Theodectis: vbi pater quidam, hoc Syllogiſmo questus eſt: “Quòd, cùm veniſſet, vt inveniurus filium, ipſe perijt. ⁴⁰² Et quæ in Phinidibus Æſchyli: Cùm. n. locum illæ vidiſſent, ratiocinando collegêre Fati-Vim: “Ibì, vt morerentur, ſtatutum eſſe: quoniam ibidem olìm infantes fuiſſent expoſitæ. 13. ⁴⁰³ Eſt etiam quædam Compoſita Agnitio, quæ vnâ fit ex Paralogismo-Theatri: Velut in Vlyſſe-Falſo-Nuncio; Hic. n. “Illum (ſi verus ſit Vlyſſes) cogniturum eſſe, dixit, Vlyßis-arcum, quem nondùm viderat: Ille verò, quasì per arcum, ſe is agniturus eſſet; hoc ipſo, Paralogiſmum fecit. ¶ 14. ⁴⁰⁴ Omnium autem Præſtantiſſima Agnitio eſt, quæ paullatim ex Ipſis-Rebus enaſcitur; cùm ex Veriſimilibus ſeriatìm ductis, magna fit & illius, qui Agnoſcit, & eorum, qui Audiunt, conſternatio: ^q velut, in Sophoclis Oedipode-Tyranno; ^r & Euripidis Iphigeniâ. Nam literas eam mittere voluiſſe, Veriſimile fuit, cùm occaſionem nacta eſſet: Hæc, inquam, Omnium Optima. 15. ⁴⁰⁵ Tales. n. ſolæ, ſine Signis-à-Poëtâ-Factis procedunt; & ſine Torquibus in collo, reliquiſque Externis. 16. ⁴⁰⁶ Secundæ ab his cenſendæ, quæ Syllogiſmo fiunt; quæ tametſi Signis aliquatenùs vtantur; ex Rerum tamen Serie, vltrà quàm Species Tertia, videntur accidere.

De Normâ, ſeu Praxi Tragicâ. Cap. X.

Hucuſq́; Principia, ſeu θεωρία Tragica. Reſtat Exercitatio, quam Praxin dicimus: quâ Poëta in Cellula ſedens, priuſquam se in Theatrum det, ad Exarandum Opus accingat ſeſe. Praceptionum igitur, quarum ſe cancellis circumſcribere oportet, Duo ſpectamus Genera. Vnum, de Fabulâ & Moribus: in quibus concinn andis, bina tempora, imprimis notanda; 1^um, quo Poëta ad Fabulam Extruendam ſe parat: a part. 1. 2^m, In ipſâ Extructione, atque Epiſodiorum Adjectione; à par. 4. Alterum Præceptionum genus, eſt de Tragœdiâ ipſâ: Vbi 1^o, Præmiſſis eius partibus, a part. 10; & Speciebus, a part. 14; Alia; De Speciebus præcepta dat, part. 19; Alia, ex Partibus ducit, a part. 20. Deindè, Locos quoſdam Tragœdiæ percurrit adnotatu dignos: vnum, de Epiſodiis, a part. 22; Alterum, de Veriſimili in Tragœdijs, à part. 24; 3^m, de Choro, a part. 26.